اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که ساعات طولانی روزتان را پشت کامپیوتر سپری می‌کنید، حتما با دردهای گردن، سر و شانه‌ها و سوزش و خستگی چشم مواجه شده‌اید. خستگی چشم یکی از مشکلات شایع کاربران کامپیوتر و موبایل است. در این مقاله به علائم خستگی چشم ناشی از کار با کامپیوتر و روش‌های درمان و پیشگیری آن می‌پردازیم.
اگر معمولا ساعات طولانی را جلوی کامپیوتر سپری می‌کنید، احتمالا الگوی روزتان بدین شکل است. اول صبح (بعد از آنکه خواب آلودگی دم صبحی از سرتان پرید) احساس خوبی دارید، اما آخر شب با سردرد و چشم‌درد مواجه می‌شوید و احساس خستگی می‌کنید.
یک از دلایل این امر، وضعیت نامناسب میزتان است که مشکلات جسمی و بدنی زیادی به وجود می‌آورد. اما دلیل اصلی دیگر آن می‌تواند خستگی چشم باشد که روی بیش از 90 درصد کاربرانی که زیاد از کامپیوتر استفاده می‌کنند، تاثیر می‌گذارد.
خستگی چشم ناشی از کار با کامپیوتر (چشم کوفتگی کامپیوتری) چیست؟
زمانی که نگاهتان را روی چیزی متمرکز می‌کنید، عضلات درون و اطراف چشم همراه باهم شکل چشمتان را تغییر می‌دهند. این امر روی انکسار لنزهای چشم تاثیر می‌گذارد. برای متمرکز شدن روی چیزی در فاصله دور، لنزها یک شکل بخود می‌گیرند و برای تمرکز روی چیزی در فاصله نزدیک به شکل دیگری در می‌آیند.
خستگی چشم ناشی از کار با کامپیوتر که به آن سندروم بینایی کامپیوتر (computer vision syndrome) نیز می‌گویند زمانی رخ می‌دهد که چشمانتان مدت زمان طولانی روی شی در فاصله نزدیک (یعنی مانیتور کامپیوتر یا صفحه موبایل) خیره می‌شود، بطوریکه عضلات چشم را خسته می‌کند.
طی روز، عضلات چشم کم کم خسته شده و توانایی‌شان برای تمرکز مناسب را از دست می‌دهند. با تشدید شرایط، تنش عضلانی بیشتر و پلک زدن کمتر شده و ناراحتی کلی و علائم دیگری بوجود می‌آیند.
5 نشانه اصلی خستگی چشم
برای آنکه مطئمن شوید دچار چشم کوفتگی کامپیوتری هستید علایم و نشانه‌های زیر را در خود بررسی کنید. ببینید که در موارد استفاده بیش از سه ساعت از کامپیوتر طی روز، تا به حال کدام یک از علائم زیر را داشته‌اید:
- خستگی چشم: در موارد خفیف، خستگی چشم بصورت دشواری در تمرکز کردن روی اجسام خود را نشان می‌دهد به خصوص زمانی که سریع از یک فاصله تا فاصله دیگر، مجدد روی جسمی متمرکز شوید. با تشدید شرایط، خستگی چشم باعث درد یا ناراحتی اطراف چشم می‌شود.
- سوزش چشم‌ها: ابتدا احساس خارش در چشم هایتان می‌کنید و بعد با بدتر شدن شرایط احتمالا احساس سوزش در چشم خواهید داشت. حتی ممکن است که دچار قرمزی شدید چشم هم بشوید. تمام این علائم نشانه خشکی و کم آبی چشم‌ها هستند.
- تاربینی: در این حالت حتی زمانی که ظاهرا چشم‌ها درست متمرکز شده باشند هم متن و تصاویر بهم ریخته و مبهم بنظر می‌رسند. یا حتی ممکن است دوبینی داشته باشید. اگر مشکل بخاطر چشم کوفتگی کامپیوتری باشد، تاربینی بعد از کمی استراحت دادن به چشم‌ها برطرف خواهد شد.
- سردرد یا سرگیجه: سردرد و سرگیجه هردو علائم جدی‌تر چشم کوفتگی کامپیوتری هستند. اگر سردرد یا سرگیجه بیشتر از یک روز طول کشید حتما به پزشک مراجعه کنید.
- درد گردن و شانه: با بدتر شدن بینایی و درد و ناراحتی بیشتر، بدن بصورت نیمه خودآگاه خود را تطبیق می‌دهد و درنتیجه می‌توانید بهتر ببینید. نتیجه این امر وضعیت بدنی نامناسب و بد است که روی گردن، شانه‌ها و حتی کمرتان تاثیر می‌گذارد.
بهتر است هر گونه احساس کشیدگی، درد، یا فشار در چشم را جدی بگیرید و درمان آن را به هفته و ماه‌های آتی موکول نکنید. چشم کوفتگی کامپیوتری درمان می‌شود اما هرچقدر زودتر جلویش را بگیرید فرآیند بهبود هم سریعتر خواهد بود.
بطور کلی، چشم کوفتگی کامپیوتری موقتی بوده و به محض اینکه دیگر از کامپیوتر یا موبایل استفاده نکنید، از بین می‌رود. در موارد خفیف، چشم‌ها چند ساعت بعد، یا صبح روز بعد به حالت طبیعی باز می‌گردند. فرآیند درمان و بهبودی افراد مسن‌تر یا کسانی که سال‌ها است با کار کامپیوتری سروکار دارند کمی بیشتر طول می‌کشد.
راه های درمان و پیشگیری از چشم کوفتگی کامپیوتری
برای درمان سریع می‌توانید از قطره‌های روان‌کننده چشم استفاده کنید
استفاده از کامپیوتر باعث خشکی چشم می‌شود چرا که حین پردازش اطلاعات روی مانیتور کمتر پلک می‌زنید. پلک زدن کمتر هم یعنی رطوبت کمتر. قطره‌های روان‌کننده بلافاصله خشکی، خارش و سوزش چشم را برطرف می‌کنند (از قطره های مخصوص قرمزی یا آلرژی چشم استفاده نکنید).
حواستان به رطوبت اتاق باشد
هرچه محیط اطراف خشک‌تر باشد، رطوبت چشم‌ها سریعتر تبخیر می‌شود. بهترین و مناسب‌ترین رطوبت برای کار با کامپیوتر بین 30 تا 50 درصد است.
برای درمان بلند‌مدت همیشه قاعده 20-20-20 را رعایت کنید
هر 20 دقیقه یک بار حداقل 20 ثانیه به شیئی نگاه کنید که در فاصله 20 پایی (6 متری) از شما قرار دارد. این استراحت کوتاه که به عضلات چشم می‌دهید، خستگی و کوفتگی چشم را به تعویق انداخته یا حتی از آن جلوگیری می‌کند.
مانیتور کامپیوتر را در بهترین محل قرار دهید
حداقل فاصله چشم‌ها با کامپیوتر باید به طول بازوی‌تان باشد (حدود 20 تا 24 اینچ). ضمنا وقتی مستقیم به جلو نگاه می‌کنید، بالاترین قسمت مانیتور باید هم سطح و در راستای چشم باشد، به گونه‌ای که نگاهتان هنگام کار با مانیتور رو به پایین باشد نه بالا.
نور صفحه را تنظیم کنید
هرچه نور بیشتر باشد بهتر است. صفحه‌نمایش روشن‌تر باعث جمع شدن مردمک‌ها می‌شود در نتیجه فاصله کانونی بیشتر می‌شود و چشم‌ها با زحمت کمتری روی صفحه نمایش متمرکز می‌شوند. در صورت امکان متن‌های درشت‌تر نیز به نوشته‌های ریز ارجحیت دارند.
عینک مخصوص کامپیوتر بخرید
عینک کامپیوتر مانند عینک‌های مطالعه هستند که از این عینک‌ها فقط موقع کار با کامپیوتر استفاده می‌شود تا بهتر و راحت‌تر تمرکز کنید. عینک‌های مطالعه مختلف با قیمت‌های متفاوت در بازار وجود دارند اما بهتر است قبل از خرید با متخصص چشم مشورت کرده و طبق نسخه پزشک عینک مناسب را خریداری کنید. عینک‌های با شیشه رفلکس و حداقل رنگ، مناسب‌تر هستند.
دیگر اشتباهات کامپیوتری که باعث درد می‌شوند
کوفتگی چشم تنها مسئله ناشی از استفاده طولانی مدت از کامپیوتر نیست. آسیب‌های فشاری تکراری به مچ‌ها، مشکلات نخاعی (ستون فقرات) به خاطر حالت خمیده نشستن و ضعف سلامت عمومی به خاطر یکجا نشستن، همگی خطرهای جدی هستند.
به همین خاطر است که همواره توصیه می‌شود که از موس ارگونومیک، صندلی‌های اداری مناسب و میزهای قابل تنظیم استفاده کنید که طی روز بتوانید در حالت نشسته و ایستاده تغییر وضعیت بدهید. فقط مراقب چشم‌ها نباشید، باید حواستان به سلامت کل بدن باشد.