محققین دانشگاه واشینگتن یک نوع واکسن DNA جدید توسعه دادهاند که در آیندهای نه چندان دور میتواند به ابزاری موثر برای مصونیت فراگیر در برابر بیماری آنفولانزا بدل شود.
یکی از دلایلی که سبب شده مقابله با آنفولانزا بسیار سخت باشد این است که ویروسها به طور مداوم تغییر شکل میدهند و سال به سال با ساختاری جدید ظاهر میشوند. در نتیجه به جای دستیابی به یک راه حل دائمی برای مقابله با این بیماری، میبایست هر ساله اقدام به واکسن زدن کرد که در بسیاری مواقع حتی این راهکار پیشگیرانه نیز جواب نمیدهد. اما شاید محققین کالج پزشکی دانشگاه واشینگتن با توسعهی نوعی واکسن DNA جدید، قاعده بازی را عوض کرده باشند.
پروفسور دبورا فولر از دست اندرکاران پروژه در این خصوص اظهار داشت:
واکسنهای فعلی این بیماری در واقع ویروس غیرفعال شدهی آنفولانزا هستند. بدین صورت که ابتدا ویروسها در محیط کشت پرورش داده میشوند و پس از انجام پروسه غیرفعالسازی، در قالب واکسن به بدن اشخاص تزریق میشوند. اما نحوهی اثر واکسن DNA متفاوت است و به جای ویروس غیرفعال شده، کدهای ژنتیکی ویروسها را وارد بدن میکند. سپس سلولهای بدن ما با رونویسی از این کدها پروتئینهای خاصی موسوم به آنتیژن تولید میکنند که این امر سبب واکنش سیستم ایمنی بدن و مصونیت شخص در برابر آنفولانزا میگردد.
با توجه به تقاضای بالا برای دریافت واکسن آنفولانزا یکی از مشکلات واکسنهای فعلی، پروسه طولانی و حدوداً 9 ماههی ساخت آنهاست. این پروسهی پیچیده بر پایهی پیشبینی متخصصین از شکل و ساختار ویروسهای سال آینده صورت میگیرد و واضح است که در برخی موارد این پیشبینیها درست از آب در نمیآید.
نتیجه اینکه علیرغم صرف زمان، هزینه و انرژی بسیار، واکسنهایی به تولید انبوه میرسند که کارایی لازم را ندارند. اما تولید واکسنهای DNA در زمانی کمتر از سه ماه نیز میسر است که همین امر امکان واکنش سریع در برابر ویروسهای جدید را میسر میکند.
در طی مطالعهی صورت گرفته توسط این محققین، تعدادی میمون در معرض ویروسی که منجر به همهگیری آنفولانزا در سال 2009 شد قرار گرفتند. در آن سال نوع جدیدی از آنفولانزا بین مردم شیوع پیدا کرد که واکسنهای موجود از مقابله با آن عاجز بودند. در نهایت گروهی از این میمونها که پیش از شروع آزمایش واکسن DNA را دریافت کرده بودند مقاومت خوبی در برابر بیماری از خود نشان دادند و تنها کسالتی خفیف و زودگذر در آنها دیده شد.
به عقیدهی پروفسور فولر با این اوصاف، دیگر بحث بر سر این نیست که آیا ارائهی راهکاری موثر برای مصونیت فراگیر در برابر آنفولانزا عملی هست یا نه بلکه موضوع بر سر زمان محقق شدن آن است. هر چند نمیتوان زمان دقیقی را در این خصوص عنوان کرد اما عرضهی چنین واکسنی طی 5 تا 10 سال آینده محتمل به نظر میرسد.
همچنین این محقق و تیمش با راهاندازی یک استارتاپ به به دنبال ساخت تفنگ ژنی مخصوصی هستند تا برای تزریق این نوع واکسن مورد استفاده قرار گیرد.