موانع پیش روی ایلان ماسک در فرستادن یک خودرو به مریخ

چندی پیش خبر عجیبی منتشر شد که از قصد ایلان ماسک برای ارسال یک خودروی ساخت تسلا به مریخ در سال 2018 می گفت. مرد افسانه ای دنیای تکنولوژی و رئیس شرکت هایی مانند تسلا و Space X قصد خود مبنی بر فرستادن یک خودروی « رهنورد » یا Roadster تسلا اعلام کرد.

خودروی « رهنورد » رهنورد که نسل دوم آن چندی پیش و همزمان با کامیون Semi معرفی شد، قطع به یقین هیچ ربطی به فضا یا کره ی مریخ ندارد. در واقع دلیل این تصمیم رئیس شرکت تسلا اصلا فنی نیست. ایلان ماسک مرد دادن قول های عجیب و غریب است.

ماسک بارها از این وعده های عجیب داده؛ وعده هایی مثل تمام کردن پروژه ی بزرگ ترین باتری جهان در 100 روز. وعده های ایلان ماسک یک ویژگی مشترک دارند: وقتی اولین بار آن ها را می شنوید بلافاصله با خود می گویید: امکان ندارد!

اما به فرض عملی بودن آخرین وعده ی مدیر عامل جنجالی تسلا، آیا این کار قانونا ممکن است؟ اگر فرض کنیم ایلان ماسک این توانایی را دارد که یک ماشین « رهنورد» را سوار کامیون کند، به محل بارگیری شرکت Space X ببرد، سوار یک موشک کند و تا مدار سیار مریخ ببرد، آیا هیچکدام از این مراحل مشکل قانونی دارد؟

نخستین نگرانی ای که در مورد تصمیم ایلان ماسک وجود دارد، آلودگی سیاره ای است. قوانینی وجود دارد که بر اساس آن ها هیچ کس حق ندارد منظومه ی خورشیدی را با حیات زمینی آلوده کند. این قانونی، بخشی از یک منشور بین المللی است که « معاهده ی فضا » (Outer Space Treaty)  نام دارد و 50 سال پیش کشورهای پیشتاز در صنایع فضایی آن را امضا کرده اند.

« معاهده ی فضا » خط قرمزهای کشورها در زمینه ی انجام هرگونه عملیات در خارج از جو زمین را مشخص می کند. امریکا هم این معاهده را امضا کرده، بنابراین تمام شرکت های صنایع فضایی امریکا موظف به رعایت این مقررات هستند. اما برنامه ای ایلان ماسک این است که خودروی « رهنورد» را به مدار مریخ ببرد و نه به سطح این سیاره. همین مساله، طرح او را از قید و بند قوانین سخت آلوده نکردن سیارات در امان نگه می دارد.

در حقیقت، ایلان ماسک می خواهد « رهنورد» را سوار بر شاتل فضایی کند و روانه ی فضا کند تا پس از طی مسافت  226 میلیون کیلومتر به مدار مریخ برسد. سپس رهنورد را در آن جا رها کند و این خودرو تا ابد در فضا شناور باشد.

اریک استالمر (Eric Stallmer) رئیس فدراسیون سفرهای فضایی تجارت می گوید تا زمانی که خودروی رهنورد تسلا به سیاره ی سرخ برخورد نکند، ایلان ماسک به لحاظ قانونی مشکلی نخواهد داشت. اگر قرار بود این ماشین روی سطح مریخ یا یک شهاب سنگ فرود بیاید آن وقت داستان چیز دیگری بود.

مقررات وضع شده در 50 سال پیش، تنها قوانین مطرح در زمینه ی انتقال محموله به فضا هستند و در حقیقت هیچ قانونی برای ماموریت های فضایی غیر عادی (مانند کاری که ایلان ماسک می خواهد بکند) وجود ندارد.

اما نبود قوانین بین المللی به معنای آن نیست که Space X نباید از جایی اجازه بگیرد. بلکه برعکس، در امریکا آنقدر قوانین پیچیده ای وجود دارد که ممکن است مثل تار عنکبوت طرح ماسک را به دام اندازند. شرکت هایی که می خواهند به فضا محموله ارسال کنند باید از کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) مجوز بگیرند. این مجوز برای استفاده از طیف رادیویی مشخصی برای برقراری ارتباط با ماهواره است.

از سوی دیگر، پرتاب فضاپیما به خارج از جو زمین نیازمند اخذ مجوز از سازمان هوانوردی فدرال (FAA) می باشد. صدور این مجوز متضمن آن است که پروژه ی فضایی هیچ گونه آسیبی به اموال ساکنان زمین نمی زند و برای جامعه خطرناک نیست.

اما این مجموعه قوانین هم عمدتا مربوط به رفت آمد بین زمین و ایستگاه فضایی بین المللی در سیاره ی ما هستند. سفرهای فضایی به نقاط دورتر پیچیدگی های فراوانی دارد و هیچ قوانینی برای آن تعریف نشده است. در واقع، محدوده ی اختیارات قضایی فدرال در مدار زمین به پایان می رسد و به محض آنکه موشک به این نقطه برسد، دیگر تابع هیچ یک از قوانین داخلی امریکا نیست.

برایان ویدن کارشناس فضایی و سرپرست برنامه ریزی « بنیاد جهان امن » می گوید:

قوانین سازمان هوانوردی فدرال امریکا (FAA) روی پرتاب موشک نظارت دارد، زمانی که محموله از موشک جدا شود و به فضا برود دیگر تابع این قوانین نیست.

این خلاء بزرگ در قوانین مربوط به فضا تا به حال مشکل خاصی ایجاد نکرده. زیرا هیچ شرکتی خیال رفتن به سراغ سفرهای فضایی طولانی را ندارد. اما زمانی که شرکت های فعال در حوزه ی صنایع فضایی به فکر انجام ماموریت های بلندپروازانه بیفتند، نبود چنین قوانینی مشکل ساز خواهد شد.

دولت امریکا باید مطمئن شود که شرکت هایی مانند Space X با نقض « معاهده ی فضا» این کشور را به دردسر نمی اندازند. یکی از نگرانی های عمده در این زمینه، حفاظت سیاره ای است. این نگرانی ها زمانی مطرح می شوند که بحث ارسال سفینه به ماه یا مریخ به میان می آید. در « معاهده ی فضا» آمده است:

کشورهای عضو این معاهده می توانند دنیاهای دیگر را کاوش کنند اما اقدامات کاوشگرانه ی آن ها نباید به نحوی باشد که باعث ایجاد آلودگی های مضر گردد.

در حال حاضر، ناسا به شدت خود را به رعایت مقرراتی ملزم می داند که توسط آژانس بین المللی کوسپار (COSPAR) تدوین شده است. بر اساس این قوانین، با توجه به مقصد سفر هر سفینه ی فضایی، اقدامات لازم باید روی آن صورت گیرد.

سیاره ی ما پر است گونه های میکروبی مختلف که به آسانی وارد هرجایی از جمله سفینه می شوند. اگر ما با بردن سفینه هایمان به سیارات دیگر آن ها را به باکتری های زمینی آلوده کنیم، امکان مطالعه ی تاریخ و گذشته ی احتمالی بیگانگان در سیارات مختلف از بین می رود. علاوه بر این، اگر یک سفینه بخواهد به سیاره ای که ممکن است مامن حیات بیگانه باشد سفر کند، باید از مجموعه قوانین مهمی تبعیت کند تا از آسیب های احتمالی به حیات بیگانه جلوگیری شود.

براساس مقررات کوسپار (COSPAR)، راکت هایی که سفینه های فضایی را به مدار مریخ می فرستند، باید احتمال برخوردشان به سیاره ی مریخ کمتر از یک در ده هزار باشد. سفینه هایی که در مدار مریخ قرار می گیرند مجبور نیستند قوانین سختگیرانه ی بهداشتی را رعایت کنند البته به شرط اینکه احتمال رسیدن آن ها به سطح مریخ در 20 سال آینده کمتر از 1 درصد و در 50 سال آینده کمتر از 5 درصد باشد.

اگر شرکت Space X ایلان ماسک بخواهد کارهای هیجان انگیز بیشتری با خودروی رهنورد در نزدیکی مریخ انجام دهد، به لحاظ قانونی با دولت امریکا به مشکل بر خواهد خورد. این وضعیت سال گذشته برای یک شرکت خصوصی سفرهای فضایی به نام « مون اکسپرس» (Moon Express) به وجود آمد.

شرکت مون اکسپرس می خواست ماهنورد جدید خود را به کره ی ماه بفرسد اما می ترسید وزارت خارجه امریکا دستور به ممنوعیت پرتاب دهد زیرا در عمل هیچ راهی وجود ندارد که دولت مطمئن شود شرکت مون اکسپرس در فضا تمامی قوانین را رعایت می کند.

مون اکسپرس برای حل این مشکل دست به اجرای یک راه حل کوتاه مدت زد. این شرکت تمامی جزییات مراحل مختلف پروژه ی خود را داوطلبانه در اختیار وزارت امور خارجه قرار داد تا نشان دهد این پروژه به طور کامل مقررات « معاهده ی فضا» را رعایت می کند. احتمال آنکه شرکت Space X دقیقا همین کار را انجام دهد زیاد است.

Space X به هیچ وجه به دنبال پنهان کردن جاه طلبی های فضایی خود نیست. این شرکت به تازگی با آزمایش کردن نسل جدید موشک های خود به نام « فالکون سنگین» (Falcon Heavy) نشان داده که در دنبال کردن این جاه طلبی ها جدی است.

Space X قصد دارد حداکثر تا یک سال دیگر، دو انسان را به عنوان نخستین توریست های فضایی به مدار ماه بفرستد. از سوی دیگر، مجموعه ی تحت امر ایلان ماسک در حال طراحی یک راکت بزرگ فالکون هستند تا در آینده انسان را به ماه و مریخ ببرند.

وعده ی سفر انسان به سیارات دیگر دهه هاست که تکرار می شود اما اگر یک نفر بتواند این وعده های عملی نشده را تبدیل به واقعیت کند، آن یک نفر ایلان ماسک است. او بارها این را ثابت کرده است و امیدواریم در Space X بار دیگر ثابت کند.