بیماری سنگ کلیه به دلیل تجمع مواد معدنی محلول در پوشش داخلی کلیه‌ها بروز پیدا می‌کند. در این مقاله قصد داریم همه چیز را درباره سنگ کلیه مورد بررسی قرار دهیم.
سنگ کلیه (Kidney stone) حاصل رسوبات سخت مواد معدنی و نمکی است که در کلیه‌ها تشکیل می‌شود. بیماری سنگ کلیه جزء یکی از دردناک‌ترین بیماری‌ها محسوب می‌شود و بنا بر دلایل گوناگونی شکل می‌گیرد و می‌تواند بر هر بخشی از دستگاه ادراری شما از کلیه‌ها تا مثانه، تاثیر بگذارد. اندازه این سنگ‌ها در کلیه بیماران، با توجه به میزان پیشرفت بیماری با یکدیگر تفاوت دارد. سنگ‌های کوچک می‌توانند بدون ایجاد درد زیاد از مجاری ادراری دفع شوند، اما سنگ‌های بزرگ در هنگام دفع، باعث ایجاد درد شدیدی در ناحیه پهلوها می‌شوند. در ادامه این مقاله همه آن چیزی که باید درباره بیماری سنگ کلیه بدانید را به شما توضیح می‌دهیم. با پلازا همراه باشید.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- بیماری سنگ کلیه چیست؟
- انواع سنگ کلیه
- دلایل تشکیل سنگ کلیه
- نشانه های تشکیل سنگ کلیه
- درمان سنگ کلیه
- جمع بندی
بیماری سنگ کلیه چیست؟
بیماری سنگ کلیه زمانی بروز پیدا می‌کند که یک قطعه ماده جامد (سنگ کلیه) در مجاری ادراری تشکیل می‌شود. سنگ‌های کلیه عموما در کلیه شکل می‌گیرند و از طریق جریان ادرار از بدن خارج می‌شوند. سنگ‌های کوچک بدون ایجاد درد و نشانه، دفع می‌شوند. اما اگر اندازه یک سنگ به بیش از 5 میلی‌متر برسد، باعث انسداد مجاری ادراری و در نتیجه ایجاد درد شدید در قسمت تحتانی کمر یا شکم می‌شود.
سنگ‌های کلیه در موارد حاد و شدید ممکن است منجر به ایجاد خون در ادرار، استفراغ و یا ایجاد درد شدید در هنگام دفع ادرار شوند. حدود نیمی از افرادی که سنگ کلیه داشته‌اند، در 10 سال بعد نیز ممکن است مجددا به این بیماری مبتلا شوند و کلیه آنها سنگ‌ساز شود. بیشتر سنگ‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی تشکیل می‌شوند. برخی عوامل ایجاد سنگ در کلیه شامل چاقی، مصرف برخی غذاها، عوارض مصرف برخی داروها و مکمل‌های کلسیم، بیماری نقرس و عدم نوشیدن مایعات به میزان کافی هستند.
هنگامی که مواد معدنی با غلظت بالایی در ادرار وجود دارند، باعث ایجاد سنگ در کلیه می‌شوند. این تشخیص معمولا مبتنی بر مشاهده علائم، انجام آزمایش ادرار و عکس‌برداری پزشکی است. برای تشخیص وجود سنگ در کلیه از آزمایش خون نیز استفاده می‌شود. کسانی که سنگ‌های کلیه خود را دفع کرده‌اند، برای پیشگیری از تشکیل مجدد این سنگ‌ها باید سعی کنند روزانه بیش از دو لیتر آب بنوشند.
انواع سنگ کلیه
تمام سنگ‌های کلیه از یک سری مواد خاص تشکیل نمی‌شوند و این سنگ‌ها دارای انواع مختلفی هستند. گونه‌های مختلف سنگ در کلیه شامل موارد زیر است:
سنگ کلسیمی
سنگ‌های کلسیمی، رایج‌ترین نوع سنگ کلیه هستند. این سنگ‌ها معمولا از اگزالات کلسیم (متشکل از کلسیم فسفات یا مالئیک اسید) تشکیل می‌شوند. مصرف غذاهایی که حاوی مقادیر کمی اگزالات هستند، خطر تشکیل این سنگ‌ها را کاهش می‌دهد. مواد غذایی که شامل اگزالات فراوان هستند عبارتند از:
- چیپس سیب‌زمینی
- بادام زمینی
- شکلات
- چغندر
- اسفناج
با این حال، اگرچه برخی از سنگ‌های کلیه از کلسیم به وجود می‌آیند، اما دریافت مقادیر کافی کلسیم از رژیم غذایی‌تان می‌تواند مانع از تشکیل این سنگ‌ها شود.
سنگ اسید اوریکی
این نوع سنگ بیشتر در کلیه آقایان تشکیل می‌شود. سنگ اسید اوریکی اغلب در افراد مبتلا به بیماری نقرس و افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، شکل می‌گیرد. این سنگ هنگامی که ادرار اسیدی شود، به تدریج تشکیل می‌شود.
سنگ استرووایت
این نوع سنگ بیشتر در خانم‌هایی که دارای عفونت ادراری هستند، دیده می‌شود. این سنگ‌ها به علت عفونت کلیه به وجود می‌آیند و می‌توانند بزرگ باشند و موجب انسداد ادرار شوند. برای درمان این نوع سنگ باید عفونت موجود در کلیه، درمان شود.
سنگ سیستین
سنگ‌های سیستین جزء سنگ‌های نادر هستند و به ندرت تشکیل می‌شوند. این نوع سنگ در خانم‌ها و آقایانی که به اختلال ژنتیکی سیستینوری مبتلا هستند، تشکیل می‌شود. در این نوع سنگ، سیستین که نوعی اسید است و به طور طبیعی در بدن ترشح می‌شود، از کلیه‌ها وارد ادرار می‌شود.
دلایل تشکیل سنگ کلیه
علت اصلی تشکیل سنگ کلیه، کمبود آب در بدن است. این سنگ‌ها اغلب در کلیه افرادی تشکیل می‌شوند که روزانه کمتر از 8 لیوان آب می‌نوشند. هنگامی که در بدن آب کافی برای رقیق کردن اسید اوریک وجود نداشته باشد، ادرار اسیدی می‌شود و این محیط اسیدی در ادرار، به مرور منجر به تشکیل سنگ در کلیه‌ها می‌شود.
برخی شرایط پزشکی مانند بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)، عفونت مجاری ادراری و پرکاری پاراتیروئید خطر ابتلا به بیماری سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. احتمال تشکیل سنگ کلیه در مردان بیشتر از زنان است. اکثر افرادی که کلیه سنگ‌ساز دارند اغلب در سنین 30 الی 50 سال هستند. سابقه خانوادگی نیز شانس احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. افرادی که قبلا سابقه تشکیل سنگ در کلیه‌شان را داشته‌اند، در صورت رعایت نکردن توصیه‌های پزشکی ممکن است مجددا دچار تشکیل سنگ کلیه شوند.
نشانه های تشکیل سنگ کلیه
یکی از نشانه‌های اصلی وجود سنگ در کلیه، درد شدید در شکم، کمر و پهلوها است. علائم سنگ کلیه تا زمانی که سنگ شروع به حرکت در مجاری ادراری نکند، معمولا بروز پیدا نمی‌کند. به دردهای شدید ناشی از وجود سنگ در کلیه، «قولنج کلیوی» می‌گویند. درد سنگ کلیه در مردان ممکن است تا ناحیه کشاله ران آنها ادامه پیدا کند. درد قولنج کلیوی معمولا به صورت متناوب است و هنگامی که درد شروع شود، فرد بسیار ناآرام می‌شود و به اصطلاح عامیانه از درد به خود می‌پیچد.
برخی علائم وجود سنگ در کلیه عبارتند از:
- وجود خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی و قهوه‌ای)
- استفراغ
- دل درد
- تب و لرز در صورت وجود عفونت
- تکرر ادرار
- درد شدید در کشاله ران
- کاهش میزان ادرار
- احساس سوزش در هنگام ادرار
سنگ‌های کوچک در کلیه معمولا علائم خاصی ندارند و بدون درد، دفع می‌شوند. اما سنگ‌های بزرگ با دردهای شدیدی همراه هستند و دفع آنها نیز بسیار دردناک است.
درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ و علائم آن انتخاب می‌شود. اگر فردی دارای سابقه قبلی سنگ کلیه باشد، برخی درمان‌های خانگی برای وی مناسب خواهد بود؛ اما افرادی که سابقه وجود سنگ در کلیه ندارند، باید با پزشک متخصص مشورت کنند و یا در بیمارستان بستری شوند.
درمان پزشکی سنگ کلیه
تسکین درد ناشی از وجود سنگ در کلیه معمولا با استفاده از برخی داروهای مسکن انجام می‌شود. در صورت وجود عفونت در ادرار نیز باید از آنتی‌بیوتیک استفاده شود. برخی داروهای دیگر که برای درمان و یا تسکین درد سنگ کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
- قرص آلوپورینول (Allopurinol) برای سنگ‌های اسید اوریک
- سدیم بی‌کربنات برای کاهش میزان اسید در ادرار
- محلول‌های فسفر برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی
- ایبوپروفن (Ibuprofen) برای تسکین درد
- ناپروکسن سدیم (Naproxen sodium) برای تسکین درد
سنگ شکنی
در این روش از امواج صوتی که به «امواج پرانرژی شوک» معروف هستند، برای شکستن سنگ‌های بزرگ و تبدیل آنها به سنگ‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود. این روش بسیار دردناک است و ممکن است به بیهوشی سبک نیاز داشته باشد و پس از انجام آن نیز شاید دچار کبودی در ناحیه شکم و کمر و همچنین خونریزی در اطراف کلیه‌ها و اندام‌های مجاور آنها شوید.
عمل جراحی
عمل جراحی به وسیله یک شکاف کوچک در پهلوی بیمار، سنگ موجود در کلیه‌ها را برمی‌دارد. اگر فردی علائم زیر را داشته باشد، برای برداشتن سنگ‌های کلیه خود به عمل جراحی نیاز دارد:
- سنگ‌های کلیه موجب ایجاد عفونت و یا انسداد مثانه شده باشند
- سنگ برای عبور از مجاری ادراری بسیار بزرگ شده باشد
- درد غیرقابل تحمل باشد
یورتروسکوپی
هنگامی که یک سنگ در مجاری ادراری یا مثانه گیر کرده باشد، پزشک معالج برای از بین بردن آن از ابزاری به نام «یورتروسکوپ» استفاده می‌کند. در فرآیند یورتروسکوپی، یک لوله کوچک متصل به یک دوربین به مجرای ادرار بیمار وارد شده و سپس به مثانه منتقل می‌شود. پزشک سپس یا استفاده از ابزار مخصوص، سنگ را از کلیه خارج می‌کند. سنگ برداشته شده سپس برای تجزیه و تحلیل، به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
درمان خانگی برای دفع سنگ کلیه
همانطور که گفتیم سنگ‌های کوچک و یا افرادی که قبلا سنگ کلیه داشته‌اند، نیازی به مراجعه به پزشک و بیمارستان ندارند و با برخی روش‌های خانگی ساده می‌توانند سنگ موجود در کلیه خود را خارج کنند. اولین قدم برای انجام این کار، نوشیدن آب کافی برای روشن شدن رنگ ادرار است. مصرف آب فراوان می‌تواند سنگ‌های ریز را به راحتی از طریق ادرار از کلیه‌های شما خارج کند.
روش موثر دیگر برای دفع سنگ کلیه، ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی است. مواد غذایی بسیاری وجود دارد که مصرف آنها می‌تواند تاثیر مثبتی بر سلامت و عملکرد کلیه‌ها داشته باشد. این مواد غذایی می‌توانند در کاهش خطر و تاثیر سنگ کلیه در بدن، تاثیر بسزایی داشته باشند.
«لوبیا قرمز» یکی از مواد غذایی موثر برای درمان سنگ کلیه است. غلاف یا پوست لوبیا را جدا کرده و آنها را 5 الی 6 ساعت بجوشانید. سپس این مایع را از صافی رد کنید و بگذارید خنک شود. افرادی که دارای سنگ کلیه هستند باید به مدت 1 یا 2 روز، هر 2 ساعت یک بار از این مایع بنوشند. عصاره لوبیا قرمز برای درمان سنگ کلیه معجزه می‌کند.
سایر مواد غذایی که می‌توانند برای درمان سنگ کلیه مناسب باشند عبارتند از:
- سبزی ریحان
- آب کرفس
- سیب
- انگور
- آب انار
- پوره گوجه فرنگی
- عصاره جوانه گندم
- دم‌کرده رازیانه
- مکمل‌های ویتامین B6
جمع بندی
ما در این مقاله همه چیز را درباره بیماری سنگ کلیه مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، بیماری سنگ کلیه زمانی بروز پیدا می‌کند که یک قطعه ماده جامد (سنگ کلیه) در مجاری ادراری تشکیل شود. سنگ‌های کلیه عموما در کلیه شکل می‌گیرند و از طریق جریان ادرار از بدن خارج می‌شوند. شیوه‌های مختلفی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد که با توجه به علائم و نوع سنگ توسط پزشک معالج انتخاب می‌شود.