هر آنچه باید درباره انواع آداپتور های برق و دوشاخه ها بدانید

اگر برنامه‌ای برای سفر به خارج از کشور دارید، لازم است یک آداپتور برق که با پریزهای برق کشور مقصد سازگار باشد همراه داشته باشید. اگر از آداپتور مناسب استفاده نکنید ممکن است به دستگاه‌های برقی شما آسیب جدی وارد شود.

همه ما به خوبی می‌دانیم که در هنگام مسافرت باید وسایل خاصی را همراه داشته باشیم. یکی از مواردی که هنگام مسافرت به خارج از کشور همواره با آن سر و کار داریم عدم سازگاری دوشاخه دستگاه‌های ما با پریزهای کشور مقصد است. این مساله وقتی دردسرآفرین می‌شود که مبدل (آداپتور) مناسب در دسترس نباشد یا حتی استفاده ناآگاهانه از پریز یا آداپتور نامناسب باعث آسیب به دستگاه گردد. بله، ممکن است حتی دوشاخه در یک پریز یا آداپتور جای بگیرد و برق هم به دستگاه برسد ولی آن پریز یا آداپتور با دستگاه برقی شما سازگار نباشد. پریزها و استانداردهای مورد استفاده در کشورها و مناطق مختلف دنیا تنوع و گوناگونی بالایی دارند. این مساله بررسی برچسب‌های روی آداپتورها را ضروری ساخته است. در غیر این صورت ممکن است آداپتور اشتباهی بخرید. این مقاله تلاش دارد تا اطلاعات لازم را درباره استفاده امن از دستگاه‌های برقی در کشورهای خارجی در اختیار شما قرار دهد.

عناوین این مطلب:

• استفاده از وسایل برقی در خارج از کشور؛ نکاتی که لازم است بدانید
  • متغیرهای مهم که شبکه‌های برق کشورها را از هم متمایز می‌سازد
  • آیا یک مبدل دوشاخه به تنهایی کافی است؟
  • مبدل ولتاژ
  • خدمات هتل‌ها
  • چرا کشورها پریزهای متفاوتی دارند؟
• همه انواع دوشاخه و پریزهای مورد استفاده در جهان

استفاده از وسایل برقی در خارج از کشور؛ نکاتی که لازم است بدانید

اگر قصد سفر به خارج از کشور را دارید، باید بدانید که ممکن است به همین راحتی نتوانید از دستگاه‌های برقی خود در آنجا استفاده کنید. شکل پریزها و نوع شبکه برق در همه جای دنیا یکسان نیست. بنابراین اغلب لازم است یک آداپتور برق که با پریزهای کشور مقصد سازگار باشد تهیه کنید. در غیر این صورت ممکن است دستگاه شما دچار آسیب شود. البته دانستن این نکته به تنهایی کافی نیست. برای استفاده ایمن از دستگاه‌های برقی در خارج از کشور لازم است به سایر نکاتی که در ادامه آمده‌اند توجه کنیم.

متغیرهای مهم که شبکه های برق کشورها را از هم متمایز می سازند

هر کشور ممکن است از یک استاندارد متفاوت در شبکه برق خود استفاده کند. چند متغیر مهم که استاندارهای مختلف را از هم متمایز می‌سازند عبارتند از:

• جریان
• ولتاژ
• فرکانس
• شکل دوشاخه و پریز

جریان الکتریکی

جریان متناوب (AC) و جریان مستقیم (DC)، دو استاندارد اصلی برای جریان الکتریکی هستند. استاندارد آمریکایی، در جریان رقابت‌های معروف بین دو دانشمند بزرگ تسلا و ادیسون شکل گرفت. ادیسون جریان مستقیم را برتر می‌دانست ولی تسلا جریان متناوب را برگزید. مزیت بزرگ جریان متناوب این بود که قادر به طی مسافت‌های طولانی‌تری بین ایستگاه‌های مولد برق بود. در پایان نیز این طرح جریان متناوب بود که به عنوان استاندارد مورد استفاده در آمریکا انتخاب شد.

اما همه کشورها جریان متناوب را انتخاب نکردند. این مساله در مورد دستگاه‌های برقی نیز صدق می‌کند. باتری ها و قطعات درونی بسیاری از دستگاه‌های برقی از جریان برق مستقیم استفاده می‌کنند. لپ تاپ ها هم معمولا یک منبع تغذیه خارجی مستطیل شکل به نام Power Brick دارند که وظیفه تبدیل برق AC به DC را بر عهده دارد.

ولتاژ

ولتاژ (اختلاف پتانسیل الکتریکی) نیرویی است که با آن واحد بار الکتریکی از نقطه‌ای به نقطه دیگر جابجا می‌شود. ولتاژ گاهی فشار برق نیز نامیده می‌شود. برای توصیف ولتاژ معمولا آن را به فشار آب تشبیه می‌کنند.

هرچند چندین استاندارد برای ولتاژ وجود دارد اما رایج‌ترین آن‌ها در آمریکا ولتاژ 110/120 ولت و نیز در بیشتر مناطق اروپا 220/240 ولت است. اگر دستگاه شما برای ولتاژ 110 ساخته شده است، وصل کردن آن به ولتاژ 220 باعث وارد آمدن آسیب جدی به آن خواهد شد.

فرکانس

فرکانس در جریان مستقیم (DC) صفر است (فرکانس ندارد). اما در استاندارد AC، یکی از مشخصه‌های مهم است. فرکانس به تعداد دفعات جابجایی قطب‌های مثبت و منفی در ثانیه اشاره دارد. به عنوان نمونه اگر در هر ثانیه 100 بار قطب‌ها تغییر کنند فرکانس برابر با 50 هرتز خواهد بود. در کشور آمریکا از فرکانس 60 هرتز و در کشورهای دیگر که اعداد ساده‌تر را ترجیح می‌دادند از فرکانس 50 هرتز به عنوان فرکانس استاندارد استفاده می‌شود. در بیشتر موارد مقدار هرتز تفاوتی در کارایی ایجاد نمی‌کند، اما گاهی در دستگاه‌هایی که از تایمر استفاده می‌کنند باعث ایجاد مشکل می‌شود.

شکل پریز و دوشاخه: شامل 15 مدل مختلف

هرچند دوشاخه‌ها تنوع بسیار بالایی دارند اما بیشتر آداپتور (مبدل) های مسافرتی براساس چهار نوع رایج‌تر آن‌ها طراحی شده‌اند. سازمان تجارت جهانی انواع مدل‌ها را براساس حروفی چون A، B، C، و D نامگذاری کرده است. هنگام سفر به خارج از کشور می‌توانید بررسی کنید که آیا به یک آداپتور جدایی از چهار نوع رایج‌تر نیاز دارید یا خیر. در پایان مقاله، فهرست کامل 15 نوع پریز موجود در دنیا و مشخصات آن‌ها را مشاهده خواهید کرد.

اگر دوشاخه دستگاه شما با یک پریز سازگار نباشد به آداپتور (مبدل) نیاز دارید. در زیر تصویر یک نمونه مبدل را مشاهده می‌کنید که در بازار ایران با نام مبدل «سه به دو» شناخته می‌شود.

آیا یک مبدل دوشاخه به تنهایی کافی است؟

ممکن است مبدل تنها چیزی نباشد که به آن نیاز دارید. در مورد درگاه USB شما به سادگی می‌توانید با استفاده از یک مبدل، دستگاه مجهز به درگاه USB-C خود را به پورت USB معمولی دستگاه دیگر وصل کنید. به نظر می‌رسد درباره دوشاخه و پریز برق نیز همین مساله صادق باشد.

برای بسیاری از دستگاه‌ها مساله به همین سادگی است. به لیست UL (نام یک سازمان ایمنی) و سایر اطلاعات درج شده در پشت دستگاه خود نگاهی بیاندازید. در مورد لپ تاپ‌ها، این اطلاعات برروی آداپتور برق درج شده است.

لیست UL فرکانس، جریان، و ولتاژی که برای دستگاه شما قابل تحمل است را ذکر می‌کند. اگر شما به کشوری سفر می‌کنید که با این استانداردهای دستگاه شما سازگار است شما حداکثر به یک آداپتور (مبدل) نیاز دارید تا شکل دوشاخه دستگاه را با پریزهای کشور مقصد هماهنگ سازید.

دستگاه‌های برقی معمولا جزو این 3 دسته هستند: دستگاه‌هایی که تنها با یک استاندارد سازگار هستند، دستگاه‌هایی که حالت دوگانه (Dual-mode) دارند و می‌توانند خود را با دو استاندارد سازگار سازند (قابلیت سوئیچ میان 110 و 220 ولت)، و دستگاه‌هایی که با دامنه وسیعی از استانداردها سازگار هستند. برای تغییر استاندارد در دستگاه‌های دوگانه، معمولا یک دکمه کشویی برروی دستگاه قرار دارد که باید آن را تغییر دهید. نمونه چنین دکمه‌ای برروی برخی از پاورهای کامپیوترهای دسکتاپ تعبیه شده است.

مبدل ولتاژ

اگر قصد سفر به کشوری با ولتاژ متفاوت دارید که دستگاه شما با آن ولتاژ سازگار نیست شما به یک مبدل ولتاژ (Voltage Converter) نیاز دارید. قبل از انتخاب مبدل ولتاژ باید به این سوال پاسخ بدهید که آیا به مبدل افزاینده نیاز دارید یا کاهنده؟

این مساله کاملا به مقصد شما و نیز دستگاهی که با خود به آنجا می‌برید بستگی دارد:

• مبدل 110 به 220 ولت: اگر شما در کشوری با برق 110 ولت (مانند کشورهای آمریکای شمالی یا ژاپن) زندگی می‌کنید، و به کشوری با برق 220 ولت (بیشتر کشورها) سفر می‌کنید، به مبدل ولتاژ کاهنده (Step-Down) نیاز دارید.
• مبدل 220 به 110 ولت: اگر از کشوری با ولتاژ 220 به کشوری با ولتاژ 110 سفر می‌کنید، به مبدل ولتاژ افزاینده یا بوست (Boost) نیاز خواهید داشت.

این‌ها تنها حالاتی است که شما باید از مبدل ولتاژ استفاده کنید. این را هم به خاطر داشته باشید که در مورد لپ تاپ نیازی به استفاده از مبدل ولتاژ ندارید. در واقع ممکن است با استفاده از این مبدل‌ها به لپ تاپ خود آسیب بزنید.

در نقشه زیر می‌توانید گستردگی استفاده از استاندارد 220 ولت را مشاهده کنید. همان‌طور که می‌بینید بیشتر مناطق دنیا (تقریبا سرتاسر آسیا، اروپا و آفریقا) از ولتاژ 220 استفاده می‌کنند.

در برخی موارد نادر ممکن است شما به یک مبدل برق AC به DC یا بالعکس نیز نیاز داشته باشید. اما در مورد لپ تاپ باید گفت چون این دستگاه‌ها به طور پیش فرض از برق DC استفاده می‌کنند نیازی به مبدل DC ندارند. می‌توانید برای اطلاعات دقیق‌تر در مورد لپ تاپ خود به وبسایت شرکت سازنده لپ تاپ خود مراجعه کنید و ببینید به چه تجهیزاتی نیاز دارید. اگر نیاز باشد، احتمالا قادر خواهید بود یک آداپتور برق مناسب را در کشور مقصد تهیه کنید.

خدمات هتل‌ها

بسیاری از هتل های بین المللی از سیستم برق داخلی مخصوص برای مهمانان برخوردارند. در این هتل‌ها تدابیر لازم برای رفاه مهمانان اندیشیده شده تا آن‌ها نیازی به هیچ مبدل دوشاخه و مبدل ولتاژ نداشته باشند. بهتر است قبل از سفر نگاهی به مشخصات هتل‌ها بیاندازید یا از آن‌ها در این‌باره بپرسید.

چرا کشورها پریزهای متفاوتی دارند؟

پس از آنکه AC به عنوان استاندارد برتر خود را تثبیت کرد، منازل برق‌کشی شدند. اما در آن زمان چیزی به نام پریز برق وجود نداشت. این بدین معنا است که راه آسانی برای وصل کردن موقتی یک دستگاه به برق وجود نداشت. دستگاه‌ها مستقیما با سیم به شبکه برق منزل وصل می‌شدند. البته هنوز هم برخی از وسایل (مانند چراغ و هود آشپزخانه) را به همان شیوه به برق متصل می‌کنیم. اما در آن دوره چیزی به نام دستگاه الکترونیکی قابل حمل وجود نداشت.

هنگامی که کشورها سیستم‌های برقی خود را می‌ساختند نیازی به مدنظر قرار دادن مساله «سازگاری» حس نمی‌شد. حتی اینکه به طور اتفاقی، شبکه‌های برق یک ایالت یا یک کشور با هم هماهنگ بودند قدری عجیب است. البته همین مساله هم همیشگی نبوده است. به عنوان نمونه در کشور برزیل هنوز سیستم‌های برق ناسازگار با هم وجود دارد.

در گذر زمان و هنگام ساخت نیروگاه‌های مولد برق، هر کدام از کشورها یک ولتاژ و فرکانس متفاوت را برگزیدند. تسلا فرکانس 60 هرتز را در کشور آمریکا پیشنهاد کرد ولی اروپایی‌ها مقدار 50 هرتز که عددی ساده‌تر بود را برگزیدند. آمریکا ولتاژ 120 را انتخاب کرد ولی آلمان ولتاژ 220/240 را اتخاذ کرد. استانداردی که بعدتر سایر اروپایی‌ها نیز از آن پیروی کردند.

وقتی کشورها در حال تثبیت استانداردهای خود برای شبکه‌های برق بودند و منازل برای استفاده از شبکه برق سیم‌کشی شده بود یک فرد آمریکایی به نام هاروی هابل با ایده‌ای که مردم را قادر می‌ساخت دستگاه‌هایشان را به سرپیچ لامپ وصل کنند از راه رسید. هنوز هم آداپتورهایی در بازار وجود دارند که با آن‌ها می‌توانید دستگاه خود را به هولدر لامپ متصل کنید. هابل سرانجام این ایده را توسعه داد و به چیزی که ما امروز پریز و دوشاخه می‌نامیم رسید.

چند سال بعد، یک سیم سوم به نام ارت نیز اضافه شد تا امنیت آن کمی بیشتر شود و امکان برق‌گرفتگی کاربر کاهش یابد. همچنین پریزهای آمریکایی با دوشاخه‌هایی که اندازه شاخه متفاوتی داشتند عرضه شدند تا کاربر به اشتباه آن‌ها را برعکس متصل نکند.

در حالی که کشورها بدون توجه به مساله سازگاری، به توسعه پریزهای متفاوت برای کشور خودشان مشغول شدند باید گفت این پریز بود که امکان ظهور دستگاه‌های الکترونیکی قابل حمل را ممکن ساخت. تنها کافی بود یک استاندارد در یک منطقه قدرت و جذابیت بیشتری داشته باشد تا برگزیده شود. همانند ایالات متحده، بیشتر کشورها از سیستمی استفاده کردند که امکان اتصال دوشاخه‌ها را تنها از یک جهت ممکن می‌ساخت. این مساله از روش‌هایی چون طراحی متفاوت دو طرف پریز، ساخت سه شاخه، و یا زاویه متفاوت هر شاخه محقق می‌شد.

همه انواع دوشاخه و پریزهای مورد استفاده در جهان

در حال حاضر 15 استاندارد مختلف برای پریز و دوشاخه موجود است. هر یک از این مدل‌ها توسط بخش آمریکای سازمان تجارت جهانی با یک حرف الفبای انگلیسی نشانگذاری شده‌اند که از حرف A آغاز می‌شود و به ترتیب حروف الفبا ادامه می‌یابد. این حروف کاملا اختیاری هستند و چیزی را اجبار نمی‌کنند.

در نقشه پایین پراکندگی انواع مختلف دوشاخه را در سرتاسر جهان مشاهده می‌کنید.

در ادامه مشخصات و شکل 15 نوع پریز و دوشاخه رایج در دنیا نشان داده شده است. جزئیات مربوط به نوع دوشاخه و پریز مخصوص به هر یک از کشورهای دنیا و نیز ولتاژ و فرکانس شبکه برق آنها در اینجا ذکر شده است. در ایران از پریز و دوشاخه‌های نوع C و F استفاده می‌شود.

نام	منطقه	تعداد شاخه	سیم ارت	شدت جریان	ولتاژ مورد استفاده	دو شاخه سازگار با پریز	تصویر
نوع A	ایالات متحده، مکزیک و ژاپن	دوشاخه	ندارد	15 آمپر	معمولا 100 – 127 ولت	دوشاخه نوع A
نوع B	ایالات متحده، کانادا، مکزیک و ژاپن	سه‌شاخه	دارد	15 آمپر	معمولا 100 – 127 ولت	دوشاخه نوع A و سه‌شاخه نوع B
نوع C	اروپا، آمریکای جنوبی و آسیا (از جمله ایران)	دوشاخه	ندارد	2.5 آمپر	معمولا 220 – 240	دوشاخه نوع C
نوع D	هندوستان	سه‌شاخه	دارد	5 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع D (قابل استفاده غیرامن با نوع C، E، و F)
نوع E	فرانسه، بلژیک، لهستان، اسلواکی، و چک	دوشاخه	دارد	16 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه‌های نوع C، E، و F
نوع F	در اکثر مناطق اروپا (به جز بریتانیا و ایرلند) و روسیه و نیز ایران	دوشاخه	دارد	16 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه‌های نوع C، E، و F
نوع G	بریتانیا، ایرلند، مالت، مالزی و سنگاپور	سه‌شاخه	دارد	13 آمپر	220 – 240 ولت	سه‌شاخه نوع G
نوع H	به طور انحصاری در فلسطین اشغالی، کرانه باختری رود اردن و غزه	سه‌شاخه	دارد	16 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع C و سه‌شاخه نوع H (قابل استفاده غیرامن با نوع E و F)
نوع I	استرالیا، نیوزیلند، چین و آرژانتین	دو یا سه شاخه	تنها در مدل سه شاخه	10 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه و سه‌شاخه نوع I
نوع J	سوئیس و لیختن‌اشتاین	سه‌شاخه	دارد	10 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع C و سه‌شاخه نوع J
نوع K	دانمارک و گرینلند	سه‌شاخه	دارد	16 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع C و سه‌شاخه نوع K (قابل استفاده غیرایمن با نوع E و F)
نوع L	ایتالیا و شیلی	سه‌شاخه	دارد	10 و 16 آمپر	220 – 240 ولت	پریز 10 آمپری با نوع C و L (نسخه 10 آمپری) پریز 16 آمپری با سه‌شاخه نوع L (نسخه 16 آمپری)
نوع M	آفریقای جنوبی	سه‌شاخه	دارد	15 آمپر	220 – 240 ولت	سه‌شاخه نوع M
نوع N	برزیل و آفریقای جنوبی	سه‌شاخه	دارد	10 و 20 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع C و سه‌شاخه نوع N
نوع O	مختص کشور تایلند	سه‌شاخه	دارد	16 آمپر	220 – 240 ولت	دوشاخه نوع C و سه‌شاخه نوع O (قابلیت استفاده ناایمن با نوع E و F)