گروهی از پژوهشگران چینی می گویند با استفاده از تکنولوژی کریسپر موفق شدند برای اولین بار دو نوزاد دختر انسان با ژن های ویرایش شده را به دنیا بیاورند، خبری که با استقبال تند سایر پژوهشگران مواجه شده است.
به تازگی تیمی از پژوهشگران و دانشمندان چینی تولد دو نوزاد دختر لولو و نانا اولین انسان‌هایی که با ژن‌های ویرایش شده به دنیا آمده‌اند را جشن گرفته‌اند. اسناد و مدارک بهداشتی این پروژه که اولین بار توسط وبسایت Technology Review دانشگاه MIT مورد انتشار قرار گرفت نشان می‌دهد این پروژه به سرپرستی جیانکوی هی، محققی در دانشگاه علوم و تکنولوژی شنژن در مرکز ثبت کارآزمایی‌های بالینی کشور چین به ثبت رسیده است.
بر اساس این اسناد، این گروه در حال تلاش برای ویرایش ژن CCR5 که نقش اساسی در بیماری ایدز ایفا می‌کند است. این دانشمندان با استفاده از فناوری پیشرفته کریسپر (CRISPR) قصد انجام این کار را دارند. در این فناوری فوق پیشرفته دانشمندان می‌توانند با دقت بسیار بالایی ژن‌های بدن را برش و به یکدیگر بچسبانند که در نتیجه سبب می‌شود هرکدام از قسمت‌های دلخواه DNA را حذف و جایگزین کرد. این پژوهشگران امیدوارند با ویرایش ژن CCR5 بتوانند این دختران را در طول زندگیشان از ابتلا به بیماری ایدز مصون نگه دارند.
جیانکوی هی سرپرست این تیم تحقیقاتی با انتشار ویدیویی در کانال یوتیوب خود با ذکر جزییات این پروسه ادعا کرده است تنها ژن CCR5 این دختران ویرایش شده و آنها مانند هر نوزاد دیگری در سلامت کامل به دنیا آمده‌اند. بر اساس گزارش اسوشیتدد پرس در جریان این آزمایش جنین 7 زوج مورد ویرایش قرار گرفته که تنها یکی از آنها به مرحله بارداری رسیده است.
نکته بسیار مهم این است که این آزمایش تا به امروز نه در مجله‌ای به انتشار رسیده و نه توسط دیگر دانشمندان مورد بررسی و تایید قرار گرفته است. به همین دلیل ویدیویی که هی به انتشار رسانده بیشتر با هدف بازاریابی برای پروژه خود بوده تا اثبات صحت و درستی آن. البته پیشتر هم دیگر پژوهشگران یافته‌هایشان را به این شکل منتشر کرده‌اند اما در این مورد باید با شک و تردید به آن نگاه کرد.
پس از انتشار اسناد این تحقیقات توسط Technology Review، اسوشیتدد پرس مصاحبه‌ای با هی ترتیب داد اما وی هیچگونه جزییاتی از هویت والدین و دوقلوها را افشا نکرد. او در توضیح روند کار خود، به جزییات فرایند دریافت اسپرم و تخمک از والدین و تشکیل جنین بوسیله لقاح مصنوعی و سپس استفاده از کریسپر برای ویرایش ژن CCR5 را توصیف کرد. جنین ویرایش شده سپس در رحم مادر رشد کرده و در نهایت دوقلوهایی با نام لولو و نانا چشم به جهان گشوده‌اند.
پژوهشگران چینی پیشتر در سال 2015 و هنگامی که دانشمندانی در گوانژو اعلام کردند موفق به ویرایش ژنتیکی جنین‌ها شدند با استقبال بسیار تند جامعه جهانی مواجه شده بودند. چراکه از نظر بسیاری استفاده از تکنولوژی کریسپر کار غیر اخلاقی است و در برخی از کشورها نیز این کار ممنوع و غیر قانونی است. پس از انتشار این خبر بیش از 120 پژوهشگر چینی با انتشار بیانیه‌ای این کار را دیوانگی خواندند و آن را محکوم کردند. دانشگاه شنژن نیز این اقدام را برخلاف ارزش‌های اخلاقی و آکادمیک خوانده و اعلام کرده است این پروژه به صورت مستقل انجام گرفته و ارتباطی با این دانشگاه ندارد. علاوه بر آنها 40 تن از وکلای این کشور نیز آقای هی را به نقض قوانین این کشور متهم کردند و از وزارت بهداشت این کشور خواستند این دو نوزاد را تحت حفاظت خود قرار دهد.
140 تن از پژوهشگران بیماری ایدز نیز در بیانیه‌ای مخالفت خود با این پروژه را اعلام کردند. پژوهشگران سایر کشورها نیز واکنش مشابهی به این خبر داشتند. پروفسور جویس هارپر استاد ژنتیک و جنین شناسی دانشگاه UCL لندن این کار را «غیراخلاقی، خطرناک و احمقانه خواند که نشان دهنده بی‌مسوولیتی این افراد است.» پس از موج گسترده واکنش‌های جهانی به این خبر، کمیسیون ملی بهداشت و درمان کشور چین دستور بررسی و رسیدگی به این پروژه را صادر کرده است. از سوی دیگر هی در واکنش به این انتقادات گفته است:
طی 40 سال گذشته بحث لقاح مصنوعی نیز همین واکنش‌ها را به دنبال داشته است تا اینکه امروز یک فرایند کاملا عادی و پذیرفته شده به حساب میاید، جراحی ژنتیکی نیز فرم دیگری از لقاح مصنوعی است و هدف از انجام آن تنها کمک به مردم است. پدر این دو نوزاد خود مبتلا به ایدز بود اما دوقلوهایی که ما با ویرایش ژن‌هایشان به دنیا آوردیم مبتلا نیستند. حالا پدر خانواده دلیل و هدفی برای زندگی و کار کردن دارد. من میدانم کاری که انجام شده بی سابقه بوده اما این موضوع چیزی است که بسیاری از خانواده‌ها به آن نیاز دارند و من حاضرم برای کمک به آنها در مقابل این هجمه ایستادگی کنم.
با وجود اینکه انسان‌ها در این حوزه هنوز به نتایج قابل ملاحظه‌ای نرسیده‌اند اما این خبر نشان می‌دهد با معرفی تکنولوژی کریسپر بشر به پیشرفت‌های مهمی در این زمینه دست پیدا کرده است. همچنان که این تکنولوژی بیش از پیش در سرتاسر جهان برای مقاصد درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد شاید جا داشته باشد اشاره‌ای به دیالوگ یان ملکوم در فیلم ژوراسیک پارک داشته باشیم: « دانشمندان شما آنقدر سرگرم این بودند که آیا می‌توانند چنین کاری انجام دهند که دیگر از خود نپرسیدند آیا باید چنین کاری انجام بدهند یا خیر.»
سخن پایانی
دومین همایش بین‌المللی ویرایش ژن‌های انسان امروز در هنگ‌کنگ کار خود را آغاز می‌کند و آقای هی یکی از سخنرانان آن است. با توجه به انتشار این خبر انتظار می‌رود در جریان آن، بحث‌های زیادی پیرامون جنبه‌های اخلاقی و علمی پروژه آقای هی انجام شود. نظرات خود را در پلازا با ما به اشتراک بگذارید.