از تلویزیون‌هایی که صدای ما را می‌شنوند تا عروسک‌هایی که سئوال‌های کودکانمان را ضبط می‌کنند، جمع‌آوری اطلاعات را به یک مساله خطرناک و البته پرمنفعت تبدیل کرده‌اند. در این میان شرکت گوگل نقشی بی‌بدیل در جمع آوری اطلاعات میلیاردها کاربر دارد.
گوگل در ابتدا یک موتور جستجوی مفید بود که در جهت شاخص گذاری کامل محتوای وب تلاش می‌کرد. شعار قبلی گوگل یعنی «شرور نباش» جزو اصول این شرکت در سال‌های شکل گیری آن بود. این غول اینترنتی که در سال 1998 تاسیس شد نام خود یعنی Google را از واژه گوگول (googol) گرفته است که یک عدد بسیار بزرگ در ریاضی است. یک گوگول برابر با 10100 یا عدد 1 با یکصد صفر در جلوی آن است.
با رشد گوگل، این شرکت به بخش‌های دیگر اینترنت نیز وارد شد که از جمله آن‌ها سرویس ایمیل محبوب جیمیل، برنامه واژه پرداز به صورت آنلاین به نام گوگل داکس، سرویس شخصی ذخیره سازی ابری گوگل درایو و سرویس مسیریابی گوگل مپس بود.
گوگل همچنین دست به کار طراحی و توسعه چند سیستم عامل زد که از لینوکس ریشه می‌گرفتند. اندروید که سیستم عامل اکثر گوشی‌های امروزی است و سیستم عامل کروم که برروی کروم بوک‌ها اجرا می‌شود از جمله این سیستم عامل‌ها بوده‌اند. همه گوشی‌های مبتنی بر اندروید به اپلیکیشن گوگل فوتوز فرصت خودنمایی هرچه بیشتر می‌دهند. در نهایت نباید از مرورگر کروم نیز غافل باشیم. این مرورگر برروی انواع دستگاه‌ها و سیستم عامل‌ها اجرا می‌شود و همین توضیح بس که مفتخر به تصاحب دو سوم از کل سهم بازار مرورگرها در سپتامبر 2018 (شهریور 1397) بوده است. برای بیشتر کاربران، گوگل و محصولاتش همه جا حضور دارند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
گوگل با اطلاعات ما چه می‌کند؟
با این همه گذرگاه‌های اطلاعاتی که در اختیار گوگل قرار دارد، این شرکت به سرعت حجم بزرگی از اطلاعات و داده‌ها را از هر کاربر اندوخته است. این مساله سئوالی را مطرح کرده است و آن اینکه گوگل با این اطلاعات چه می‌کند؟ پاسخ به یکی از منابع اصلی کسب درآمد گوگل مربوط می‌شود. گوگل از این اطلاعات برای شخصی سازی تبلیغات، که نام دیگر آن تبلیغات هدفمند است استفاده می‌کند.
این به طور خاص یک مساله ارزشمند است که به جای نشان دادن آگهی‌های تصادفی به کاربران تصادفی که طبق روال معمول در تلویزیون، رادیو و تابلوهای تبلیغاتی می‌بینیم، گوگل قادر است با تبلیغات هدفمند، برای هر کاربر موارد خاصی را نشان دهد. اغلب اتفاق می‌افتد که برای یک وسیله جستجو می‌کنیم و کمی بعدتر (حتی برروی یک دستگاه دیگر) با یک حجم بزرگ از تبلیغات در مرورگر خود روبرو می‌شویم که نه تنها وسیله‌ای که برای آن جستجو کرده بودیم که آیتم‌های مشابه و رقیب را نیز (با این فرض که احتمال خرید آن‌ها نیز توسط کاربر می‌رود) شامل می‌شود.
اما انصاف نیست اگر به این نکته نیز اشاره نکنیم که گوگل اعلام کرده است که اطلاعات شخصی کاربران را به هیچ کسی نمی‌فروشد و صادقانه اذعان کرده است این اطلاعات برای شخصی‌سازی تبلیغات به کار برده می‌شود. در ادامه بررسی می‌کنیم که این اطلاعات از کجا به دست می‌آید و این شرکت چه میزان از اطلاعات را جمع می‌کند.
همه چیز با یک جستجو آغاز می‌شود
جمع آوری اطلاعات توسط گوگل با موتور جستجوی محبوب این شرکت آغاز می‌شود. این موتور جستجو اطلاعات مربوط به موضوع جستجوهای شما را ردیابی می‌کند. سپس این شرکت به شما تبلیغات مرتبط با این جستجوها را نشان می‌دهد. در مرحله بعد ردیابی را با بررسی کلیک‌های شما برروی آن تبلیغات ادامه می‌دهد تا علاقمندی‌های شما را بسنجد و بدین ترتیب در نهایت تبلیغات هرچه هدفمندتر شوند. سپس این شرکت یک فهرست از موضوعات مرتبط با یک شخص خاص را گردآوری و با هم تطبیق می‌دهد.
گوگل همچنین با ردیابی داده‌ها از طریق گوشی تلفن همراه افراد، فهرستی جامع از اطلاعات شخصی از جمله نام، نام مستعار، آدرس‌های ایمیل، شماره تلفن، تاریخ تولد، جنسیت و محل زندگی را بدست می‌آورد.
خواندن ایمیل‌های کاربران؛ آری یا نه؟
مساله فقط به جستجو ختم نمی‌شود. گوگل جهت ایمیل نیز یک پیشنهاد رایگان ارائه می‌دهد. سرویس جیمیل لیستی از همه مخاطبانی که شما با آن‌ها ارتباط ایمیلی دارید را برای غول اینترنتی فراهم می‌سازد. یک مساله بحث برانگیز در این‌جا آنالیز محتوای ایمیل‌های دریافتی یا ارسالی شما، برای ارسال تبلیغات هدفمند است.
هرچند، اخیرا گزارش شده که این شرکت اسکن کردن ایمیل‌های کاربران را متوقف کرده، اما ظاهرا اپلیکیشن‌های شخص ثالث همچنان این کار را انجام می‌دهند. به عنوان نمونه ممکن است یک اپلیکیشن شخص ثالث در جیمیل که با برنامه ریزی برای سفر مرتبط است ایمیل‌های شما را اسکن کند.
دیگر سرویس‌های این غول جستجو نیز به یاری این شرکت می‌آیند تا اطلاعات بیشتری از کاربران جمع آوری و بررسی شود. برخی از این نمونه‌ها مانند متن گفتگو‌ها در پیام‌رسان «گوگل هنگ آوتس» واضح‌تر هستند. ولی برخی دیگر ممکن است کمتر مشخص باشند. به عنوان نمونه گوگل فوتوز برنامه‌ای است که محل جمع شدن اطلاعات افراد و مکان‌ها است. همچنین در این برنامه عکس‌ها تا حدی به صورت خودکار قابل بررسی هستند که مثلا تصاویر سگ‌ها یا گربه‌ها می‌توانند جداسازی شوند و در کنار هم قرار گیرند. این مساله هنگامی که گوگل از ویژگی تشخیص چهره برای تشخیص هویت شما استفاده می‌کند، باز هم جنبه گسترده‌تری به خود می‌گیرد.
جالب اینکه فناوری تشخیص چهره این شرکت باعث تشکیل پرونده در مراجع قضایی ایالت ایلینوی و ایجاد دردسر برای این غول جستجو شده است. براساس قوانین این ایالت، شرکت‌ها حق ندارند بدون رضایت نامه کتبی به جمع آوری اطلاعات اثرانگشت، اطلاعات چهره یا دیگر اطلاعات بیومتریک فرد بپردازند.
یک غول اینترنتی شما را در سفر همراهی می‌کند
حالا نوبت به سرویس محبوب گوگل مپس می‌رسد تا اطلاعات شما را از طریق مرورگرهای کامپیوترهای رومیزی یا گوشی‌های هوشمند جمع آوری کند. برای کار با این سرویس لازم است برخی اطلاعات شخصی وارد شود که باعث تسهیل کار مسیریابی می‌شود. از جمله این اطلاعات، آدرس منزل و محل کار است.
هرچند در این‌جا نیز خیلی زود مساله به فراتر از اطلاعات وارد شده گسترش می‌یابد. آدرس‌هایی که جستجو می‌کنید و نیز اینکه روزانه به چه مکان‌هایی که مراجعه می‌کنید هم از چشم این اپلیکیشن مسیریاب دور نمی‌ماند. این شامل مسافتی که رانندگی کرده‌اید و پیاده رفته‌اید، فروشگاه‌ها و رستوران‌هایی که مورد بازدید قرار داده‌اید، و مدت زمانی که صرف هر یک کرده‌اید نیز می‌شود. به عنوان نمونه اگر جلوی یک نمایندگی خودرو توقف کنید، گوگل متوجه می‌شود و سپس نسبت به ارسال تبلیغ درباره آن خودروها اقدام می‌کند.
کاربرانی که دوست ندارند از گوگل مپس استفاده کنند و می‌خواهند از جایگزین محبوب آن یعنی ویز استفاده کنند باید بدانند که این همسفر نیز متعلق به گوگل است و همانند گوگل مپس از بانک اطلاعاتی این شرکت تغذیه می‌کند. گفتنی است که برنامه‌ای چون گوگل مپس آن قدر دقیق فرض می‌شود که در چندین پرونده پلیس احکامی صادر کرده که براساس آن‌ها با استفاده از اطلاعاتی که این غول جسجو در اختیار دارد، محل حضور متهم در صحنه جرم در زمان وقوع آن مشخص شود.
تکمیل کار جمع آوری اطلاعات
گوگل کار جمع آوری اطلاعات را با سرویس‌های دیگر مانند گاه‌شمار گوگل، که قرار ملاقات‌ها را ردیابی می‌کند تکمیل کرده است. در واقع کاربران برای تنظیم جریان زندگی، با میل خود اطلاعات مربوط به رویدادهای اجتماعی را در اختیار چنین برنامه‌هایی قرار می‌دهند. فقط تصور کنید برای تبلیغ کنندگان چقدر باارزش است که از مراسم ازدواجی که در شرف وقوع است، فروش منزل یا پارتی روز تولد که کاربر در حال برنامه ریزی آن است باخبر باشند.
به موارد بالا، «گوگل نیوز» را اضافه کنید که می‌داند چه مطالبی را می‌خوانید و به زودی با استفاده از این اطلاعات، از علاقمندی‌ها و شاید گرایش‌های سیاسی شما که برای اهدای کمک‌های بالقوه باارزش است اطلاع می‌یابد. «گوگل فیت» گنجینه دیگری از اطلاعات است. اپلیکیشنی تمیز و مرتب که فعالیت‌های روزانه کاربر را ردیابی می‌کند. این بدین معنی است که این غول اینترنتی می‌داند یک فرد چقدر از روز مشغول فعالیت بدنی است.
اطلاعات اضافی دیگری نیز از جستجو در اسنادی که در برنامه واژه پرداز آنلاین گوگل، مجموعه ابزارها، نرم افزارها و محصولات گوگل با عنوان G Suite، و چیزهایی که در فضای ذخیره سازی ابری یک کاربر تحت سرویس گوگل درایو ذخیره شده است توسط این شرکت اندوخته می‌شود. گوگل همچنین مالک وب سایت پخش ویدیوی یوتیوب نیز هست و این شرکت قطعا اطلاعات مربوط به ویدیوهای تماشا شده توسط کاربران را ردیابی و به بانک اطلاعاتی خود اضافه می‌کند.
نتیجه گیری
در حالی که گوگل با همه سرویس‌های مفیدش به شکل‌گیری اینترنت مدرن کمک شایانی کرده، اما باید توجه داشت که این مساله به قیمت واگذاری اطلاعات شخصی ما تمام شده است. مساله جمع آوری اطلاعات به اشکالی بسیار متنوع‌تر از چیزی که بیشتر ما تصور می‌کنیم روی می‌دهد. از جمله راه‌های مقابله با این مساله این است که تا حد ممکن از ارسال خوراک اطلاعاتی جلوگیری کنیم و از سرویس‌هایی که متعلق به این شرکت نیست استفاده کنیم. هرچند در بیشتر موارد تنها تفاوت این است که اطلاعات به یک غول تکنولوژی دیگر ارسال می‌شود. شرکت‌هایی مانند اپل یا مایکروسافت از جمله این گزینه‌ها هستند که احتمالا در این زمینه بهتر از گوگل نیستند.
به طور کلی، بدون استفاده از راهبردهای بهتری چون استفاده از VPN در هنگام وبگردی یا استفاده از سرویس‌های ناشناس‌سازی دیگر، حریم خصوصی امن چندانی برای شما باقی نمی‌ماند.