آیا دستبندهای سلامتی همواره مفید و موثر هستند؟

دستبندهای سلامتی هوشمند، خصوصیات زیادی دارند که هدف بسیاری از آن‌ها کمک به بهبود سلامتی است. اما آیا این دستبندها همواره مفید و اثربخش هستند؟ در این مقاله به بررسی محدودیت‌های دستبندهای سلامتی که به عنوان کاربر آن‌ها لازم است بدانید پرداخته شده است.

دریافت انبوهی از آمار و ارقام مربوط به بدن خود برروی یک دستبند کوچک و مشاهده نمودار روند پیشرفت‌های خود چیزی شبیه به فیلم‌های ابرقهرمانی است. البته فواید دستبندهای سلامتی (Fitness Trackers) تنها به همین جا ختم نمی‌شود. یک دستبند سلامتی می‌تواند برای کاهش وزن، بهبود سلامتی، و اتخاذ روش‌های سالم‌تر برای خواب، غذا خوردن، تمرین و تحرک به شما کمک کند.

اما آیا دستبندهای سلامتی واقعا نتیجه بخش هستند؟ دستبندهای سلامتی دقیقا چه چیزی را اندازه گیری می‌کنند؟ عملکرد آن‌ها چقدر دقیق است؟

هرچند دستبندهای هوشمند بسیار جالب و مفید هستند، اما با بررسی بیشتر، برخی مشکلات درونی در آن‌ها آشکار می‌شود. حتی اگر اطلاعاتی که این دستگاه‌های هوشمند ارائه می‌دهند دقیق باشد، آیا کاربردی دارند؟

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

دستبندهای سلامتی دقیقا چگونه کار می‌کنند؟

برای اینکه مشخص شود که دستبندهای سلامتی واقعا کاربردی هستند یا نه، در ابتدا باید بدانیم که آن‌ها دقیقا چه کاری انجام می‌دهند. دستبندهای سلامتی در همه نوع شکل و اندازه‌ای تولید و عرضه می‌شوند و بسته به شرکت تولید کننده، از گستره وسیعی از حسگرها و خصوصیات متفاوت استفاده می‌کنند. تقریبا همه آن‌ها از اندازه گیری ضربان قلب برای محاسبه تقریبی کالری مصرفی و از حسگرهای حرکتی برای تشخیص تحرک استفاده می‌کنند.

قضیه ساده است: هرچه ضربان قلب شما تندتر باشد نشانه این است که فعالیت شما نیز بیشتر است و فعالیت بیشتر هم به معنی مصرف بیشتر کالری است.

حالا اگر میزان کالری دریافتی از طریق رژیم غذایی خود را با استفاده از یک اپلیکیشن مانند MyFitnessPal اندازه گیری کنید، می‌توانید تفاوت میان کالری دریافتی و مصرفی را مشاهده کنید و موازنه لازم میان آن‌ها را برقرار سازید. اگر کالری دریافتی شما از کالری مصرفی کمتر است، بدن شما چربی‌ها را می‌سوزاند و وزن شما کاهش می‌یابد. اگر کالری دریافتی بیش از کالری مصرفی است، مازاد آن به صورت چربی ذخیره می‌شود و وزن شما افزایش می‌یابد. این به نظر یک مساله ساده ریاضی می‌آید، اما می‌تواند دردسرهای زیادی خلق کند.

مشکلات اندازه گیری ضربان قلب

اندازه گیری ضربان قلب در بیشتر دستبندهای سلامتی از طریق یک فناوری به نام «پالس اکسیمتری» انجام می‌گیرد. یک اشعه مادون قرمز به پوست نفوذ می‌کند و یکسری تغییرات پیچیده در رنگ خون را بررسی می‌کند. این رنگ‌ها نشان دهنده میزان اشباع اکسیژن خون هستند که با هر ضربان قلب افزایش می‌یابد.

اما این فناوری به هیچ وجه بدون ایراد نیست. بسیاری از عوامل دیگر نیز می‌توانند در میزان اکسیژن خون یا رنگ خون درون رگ‌ها تاثیر بگذارند. هنگامی‌ که یک جسم را بلند می‌کنید، هم‌کشی عضلات باعث تغییر میزان خونی که به رگ‌ها می‌رسند می‌شود و رگ‌ها گشاد می‌شوند. به همین خاطر است که دستگاه‌های اندازه گیری ضربان قلب که برروی سینه بسته می‌شوند قابل اعتمادتر هستند.

دستبندهای سلامتی خوب از الگوریتم‌های پیچیده‌ای برای تجزیه و تحلیل حرکات شما استفاده می‌کنند تا معلوم شود در در حال انجام چه فعالیت‌هایی هستید و بر اساس آن، میزان ضربان قلب شما را تفسیر کنند. این عملیات را می‌توان یک تخمین حدسی نامید.

اما مشکل به همین جا ختم نمی‌شود. ضربان قلب یک معیار مطمئن برای اندازه گیری میزان کالری مصرفی نیست. فرض بر این است که وقتی قلب سریع‌تر می‌زند، شما اکسیژن و انرژی بیشتری طلب می‌کنید و بنابراین احتمالا در حال انجام یک فعالیت هستید که انرژی زیادی مصرف می‌کند.

اما در واقعیت بسیاری چیزهای دیگر نیز می‌توانند ضربان قلب شما را افزایش دهند. افراد سالم‌تر به خاطر قدرت بیشتر هر ضربان قلب، در زمان‌های استراحت ضربان قلب کمتری دارند. فشار خون، فشار هوا، دمای محیط، حس و حال روحی، و موارد دیگر، همگی می‌توانند برروی ضربان قلب اثر بگذارند.

وقتی مشغول بازی‌های ویدیویی هستید ضربان قلب شما بالا می‌رود، اما کالری اضافه‌ای نمی‌سوزانید!

البته باید گفت که دستبندهای سلامتی خوب، تنها برروی ضربان قلب تکیه نمی‌کنند. آن‌ها ترکیبی از ضربان قلب و تحرک را اندازه گیری می‌کنند و با الگوهایی که از حجم عظیمی ‌از داده‌ها که با استفاده از علم یادگیری ماشینی بدست آمده است مقایسه می‌کنند. با همه این‌ها باز هم باید گفت این روش‌ها هم کاملا غیردقیق هستند.

در نهایت، مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن هم اینکه بیشتر ساعت‌های هوشمند، ضربان قلب شما را تنها هر چند دقیقه یک بار(تقریبا)، اندازه گیری می‌کنند، مگر اینکه در حال انجام فعالیت بدنی خاصی باشید. این رویه به خاطر صرفه جویی در مصرف انرژی اتخاذ شده است، اما در بین هر دو اندازه گیری ممکن است ضربان قلب شما به پایین‌ترین حد یا بالاترین حد خود برسد. میزان کالری که شما در یک جلسه باشگاه بدنسازی می‌سوزانید، تنها بخش کوچکی از کالری مصرفی روزانه شما را تشکیل می‌دهد. ممکن است ساعت هوشمندتان درباره عدم تحرک بدنی به شما هشدار دهد و این شما را به تحرک وادار کند. اما همین دستگاه ممکن است حرکات رقص کوتاه و فی البداهه شما در آشپزخانه را از قلم بیندازد.

این کاملا ممکن است که راز کاهش وزن موثرتر این باشد که در سرتاسر روز فعالیت‌های بدنی و تحرک بیشتری داشته باشید و دستبند سلامتی نیز از ردیابی و ثبت آن‌ها ناتوان باشد. اینکه شما یک دونده هستید یا وزنه بردار، یا اینکه می‌خواهید با فعالیت‌هایتان در سرتاسر روز وزن کم کنید یا تنها در طول فعالیت ورزشی، همه این‌ها می‌تواند برروی میزان درست کار کردن دستبند سلامتی تاثیر بگذارد.

آیا دستبندهای سلامتی مفید و موثر هستند؟

چیزی که حتی از نکاتی که پیش‌تر ذکر شد بیشتر نگران کننده بوده این است که در نهایت دستبند سلامتی قرار است با این اطلاعات چه کند.

نظریه مرکزی در صنعت ساعت‌های هوشمند این است که کاهش وزن به طور ساده به «کالری دریافتی در برابر کالری مصرفی» مربوط می‌شود. این نظریه را بسیاری از متخصصان سلامتی، بدنسازی، و تغذیه قبول دارند. اما همه آن‌ها هم این طور فکر نمی‌کنند.

آیا میزان «کاهش وزن» با کسر «کالری مصرفی» از «کالری دریافتی» بدست می‌آید؟

دسته دیگر معتقدند محاسبه کالری برای بخش بزرگی از افراد روش موثری نیست. از این منظر، بخش‌های مهم‌تری از پاسخ را باید در متابولیسم (سوخت و ساز)، تعادل هورمونی، حساسیت به انسولین، باکتری‌های روده، چگالی مواد مغذی رژیم غذایی و مواردی دیگر جست و جو کرد. این افراد روش‌هایی چون روزه گرفتن متناوب، رژیم غذایی کتوژنیک و سبک زندگی مبتنی بر رژیم غذایی پارینه‌سنگی را توصیه می‌کنند. نکته این است که این دسته از افراد احتمالا نظر کاملا متفاوتی نسبت به موثر بودن دستبندهای سلامتی دارند.

می‌توان گفت که کالری مصرفی بالاتر از کالری دریافتی باعث کاهش وزن می‌شود. اما بسیاری از اوقات نمی‌توان مشخص کرد چه میزان کالری مصرف می‌کنیم.

ساعت‌های هوشمند و افرادی که کالری مصرفی را اندازه گیری می‌کنند از یک مقدار به نام «نرخ سوخت و ساز فعال» یا به اختصار AMR در محاسباتشان استفاده می‌کنند. این رقم برابر با میزان کالری است که یک فرد در طول یک روز عادی می‌سوزاند. رقم آن با جمع میزان سوخت و ساز پایه (BMR) و فعالیت‌هایی که در کنار آن توسط فرد انجام می‌گیرد محاسبه می‌شود. نرخ سوخت و ساز پایه به میزان کالری که به طور ساده برای تنفس و اندیشیدن مورد نیاز است گفته می‌شود.

برای بدست آوردن نرخ سوخت و ساز پایه و سپس نرخ سوخت و ساز فعال، باید اطلاعات مربوط به قد، وزن و جنسیت خود را وارد کنید. این اطلاعات لازم است چون افراد بلندقدتر انرژی بیشتری برای کارهای عادی خود نیاز دارند. به همین دلیل است که آن‌هایی که جثه بزرگ‌تری دارند غذای بیشتری می‌خورند. همچنین، جنس مرد و زن اندکی در مصرف کالری تفاوت دارند و زن‌ها معمولا کمی ‌کمتر غذا می‌خورند.

اما این‌جا یک مساله دیگر هم پیش می‌آید و آن هم حجم عضله‌ها است. ماهیچه‌ها از نظر متابولیکی فعال هستند و برای نگهداری و استفاده از آن‌ها انرژی مصرف می‌شود. فردی که 80 کیلو وزن دارد و بدن عضلانی دارد انرژی بیشتری نسبت به یک فرد 80 کیلویی غیرعضلانی مصرف می‌کند.

اگر بدن شما عضلانی‌تر شود ممکن است دستبند سلامتی شما نیز کم‌دقت‌تر شود

برخی راهکارها برای این مساله وجود دارد. شما می‌توانید محاسبه نرخ سوخت و ساز پایه را با استفاده از وزن «توده بدون چربی بدن» انجام دهید که برای محاسبه کالری‌های مصرفی بسیار مفیدتر است. تنها اندکی از دستبندهای سلامتی به شما اجازه وارد کردن این اطلاعات را می‌دهند. همچنین دستبند سلامتی که به صورت پیش فرض از شما درباره درصد چربی سئوال کند دیده نشده است. بیشتر کاربران این دستبندها نیز می‌دانند چرا این مساله می‌تواند مشکل ساز باشد.

البته باز هم باید گفت مشکل، عمیق‌تر از مسائل ذکر شده است. تفاوت‌های افراد در مصرف کالری تنها به وزن و حجم عضله‌ها خلاصه نمی‌شود. دو فرد تقریبا هم وزن و هم قد احتمالا به یک اندازه کالری مصرف نمی‌کنند.

در این‌جا تعادل هورمون‌ها نقش مهمی بازی می‌کنند. به عنوان نمونه سطح تستوسترون‌ بالاتر باعث مصرف بیشتر کالری و عضله‌سازی بیشتر می‌شود. همچنین، هورمون‌های غده تیروئید، سطح کورتیزول، انسولین و مواردی دیگر، همگی موثر هستند.

اگر باورتان نمی‌شود که هورمون‌ها می‌توانند باعث چنین تفاوت‌های گسترده فیزیکی شوند، به افرادی که از استروئیدها (مانند تستوسترون‌) استفاده می‌کنند نگاه کنید. آن‌ها از نظر یک دستبند سلامتی میزان کالری مشابهی با افراد دیگر مصرف می‌کنند اما وقتی به آن‌ها نگاه کنید می‌بینید کاملا بدن متفاوتی دارند.

البته این به معنی توصیه به مصرف استروئیدها نیست. اما در حالی که ممکن است شما تستوسترون‌ خیلی بالایی نسبت به افرادی که آن‌ها را مصرف می‌کنند نداشته باشید، باید بدانید که حتی اندکی تفاوت در میزان تستوسترون‌ هم می‌تواند در کاهش وزن شما تاثیر داشته باشد.

همچنین بسیاری از بانوانی که شروع به استفاده از قرص‌های ضدبارداری می‌کنند، با کاهش یا افزایش وزن روبرو می‌شوند. به طور مشابه، بسیاری از بیماری‌ها و موارد مربوط به سلامتی مانند كم‌ كارى غده تيروئید باعث مصرف انرژی غذا می‌شوند. ممکن است شما مشکل كم‌ كارى غده‌ى تيروئید را نداشته باشید، اما اگر برخلاف اعداد و ارقام، در کاهش وزن خود ناموفق هستید امکان دارد همچنان سوخت و ساز کمتر از حد میانگین داشته باشید. بهتر است این قضایا را به صورت خاکستری ببینید و نه صفر و یک.

موارد بسیار دیگری هم می‌توانند برروی رقم واقعی «سوخت و ساز پایه» شما اثر بگذارند که یکی از آن‌ها، باکتری‌های روده است. روده‌های ما پناهگاه بسیاری از باکتری‌های مفید است که هر روز اطلاعات بیشتری از نقش کاملا حیاتی آن‌ها در سلامتی جسم و روان بدست می‌آید. این موجودات به ما کمک می‌کنند هورمون و انتقال دهنده عصبى بسازیم. آن‌ها به هضم غذا و دفع باکتری‌های بد نیز کمک می‌کنند. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که عمل پیوند مدفوع (بله، منظور همین است!) می‌تواند موجب افزایش یا کاهش سریع وزن شود که دلیل آن افزایش یا کاهش این باکتری‌ها است.

اگر امکان اندازه گیری دقیق کالری‌های دریافتی و مصرفی وجود داشت، این مساله باعث می‌شد درباره افزایش یا کاهش وزن پیش بینی‌های دقیق‌تری انجام داد. اما ایده‌های کنونی دستبندهای سلامتی برای نحوه محاسبه کالری مصرفی، احتمالا کاملا ابتدایی بوده و اعداد و ارقام آن ممکن است حتی بیش از آنکه کمک کننده باشد باعث گمراهی شود. همه این‌ها درباره مفید و موثر بودن دستبندهای سلامتی، شک و شبهه ایجاد می‌کنند.

آیا باید دستبند سلامتی خود را دور بیندازیم؟

مطالب ذکر شده در بالا خیلی منفی به نظر می‌آید، اما در حقیقت باید گفت دستبندهای سلامتی خیلی دوست داشتنی هستند.

برای بیشتر مردم، محاسبات مربوط به کالری به اندازه‌ای بادقت هستند که مفید واقع شوند. محدود کردن کالری برای شروع فوق العاده است. اما اگر دیدید این روش کار نمی‌کند می‌توانید روش‌های دیگری برای بهبود سوخت و ساز و سلامتی را امتحان کنید.

گاهی حتی ردیابی یکی از اطلاعات مربوط به بدن می‌تواند بسیار باارزش باشد. حتی اگر ارقام ارائه شده کاملا دقیق نباشند یا تصویر کاملی ارائه نکنند. افراد بسیاری با استفاده از دستبندهای سلامتی موفق به کاهش وزن شده‌اند.

اینجا است که دستبندهای سلامتی بسیار موفق عمل می‌کنند. آن‌ها دستگاه‌های بسیار مفیدی برای این هستند که به طور ساده به ما اجازه دهند میزان کلی فعالیت‌ها و نقاطی که در آن‌ها بهتر هستیم را ردیابی کنیم. این دستبندهای هوشمند برای تشویق شما به ادامه شرکت در باشگاه بدنسازی یا ادامه پایین نگه داشتن کالری مصرفی نیز انگیزه بخش هستند.

واضح است که دستبندهای سلامتی خصوصیات بسیاری فراتر از اندازه گیری کالری و شمردن گام‌ها دارند. آن‌ها برای اندازه گیری ضربان قلب در تمرین‌های ورزشی مفید بوده و نیز دارای قابلیت‌های ردیابی خواب، حالت‌های مدیتیشن و موارد دیگر هستند. دستبندهای سلامتی آینده جالبی در پیش رو دارند و در سال‌های آتی می‌توانند درباره عادت‌های خواب و بیداری به ما مشاوره بیشتری بدهند یا با بررسی «تغییرپذیری ضربان قلب» درباره احیای آن تخمین‌هایی بزنند. پروژه‌هایی چون Oura Ring (اولین حلقه‌ی سلامتی جهان)، در این زمینه نویدبخش هستند.

حتی با یک اطلاع بخشی ساده از ابعاد سلامتی بدن، هر دستبند سلامتی می‌تواند به بهبود زندگی ما از جهات بسیاری کمک کند. هرچیزی که اندازه گیری شود احتمالا بهبود خواهد یافت.

اما باید محدودیت‌ها و نقاط ضعف این دستگاه‌ها را بدانید و در نظر داشته باشید. نتایجی که آن‌ها ارائه می‌دهند را بیش از حد دقیق یا درست فرض نکنید. مسائل و اطلاعاتی که برای اندازه‌گیری‌ها مورد نیاز است بسیار پیچیده‌تر از توان این دستگاه‌ها یا حتی توان درک خود ما هستند. قضیه به این سادگی نیست که همه چیز را به دستبند سلامتی بسپاریم. هیچ چیزی درباره بدن ما ساده نیست!