علم هوش مصنوعی حدود 60 سال پیش متولد شد، اما تا همین اواخر دستاوردهای آن چندان قابل توجه نبود. برخی آینده هوش مصنوعی را درخشان می‌دانند اما هوش مصنوعی منتقدان و حتی مخالفانی نیز دارد که نگران آینده بشریت هستند.
اگر شما هم برخی تبلیغات را قبول داشته باشید، هوش مصنوعی (AI) قرار است به زودی دنیا را متحول سازد. مخالفان اما ادعا میکنند هوش مصنوعی در بهترین حالت، بیکاری و آشوب اجتماعی با خود می‌آورد و در بدترین حالت نسل بشر را از بین می‌برد. از طرف دیگر، مدافعان هوش مصنوعی می‌گویند با پیشرفت هوش مصنوعی انسان‌ها می‌توانند به تن آسایی و خلاقیت بپردازند و کارهای سخت و اعمال روزمره را به ربات‌ها واگذارند.
گروه سوم که احتمالا بزرگترین گروه هستند، اعتقاد دارند که نیروهایی که در حال تغییر اوضاع کار و اشتغال هستند پیچیده‌تر از آن هستند که بتوان چیزی را پیش بینی کرد و در حال حاضر همه چیز روی هواست و تکلیف چیزی مشخص نیست. تغییرات بسیار بزرگ قبلی در نحوه کار کردن انسان‌ها (انقلاب صنعتی و تغییرات بعد از آن)، در کوتاه مدت مشکل آفرین بودند ولی در طولانی مدت، چیزی که اتفاق افتاد، انتقال کارگران از روستاها و گوشه و کنار به شهرها بود و شاهد سقوط دائمی جامعه نبودیم.
هرچند «کلوم چیس» در جدیدترین کتاب خود به نام «هوش مصنوعی و دو پیامد بزرگ آن» می‌گوید این بار قضیه فرق دارد. انقلاب‌های صنعتی پیشین شامل جایگزینی زور بازوی انسان‌ها با ابزارها و ماشین آلات بود اما این بار توانایی‌های هوشی انسان‌ها است که قرار است با یک جایگزین تعویض شود (به طور خاص توانایی پیش بینی و تصمیم گیری ما). این اتفاقی است که در تاریخ بشری بی سابقه است و هیچ کسی هم نمی‌داند دقیقا چه اتفاقی قرار است رخ دهد.
کلوک چیس در گفتگویی که اخیرا داشته می‌گوید «بسیاری از مردم فکر میکنند چون قبلا چنین اتفاقی نیافتاده پس در عصر حاضر هم این اتفاق نخواهد افتاد. اما امروز با گذشته کاملا فرق دارد.»
در کوتاه مدت، هوش مصنوعی شغل‌های بیشتری خلق خواهد کرد؛ چرا که ما در حال یادگیری این هستیم که چطور با ماشین‌ها کار کنیم. اما مهم است که کمی هم به بازه‌های طولانی‌تر و 10 تا 15 سال بعد از آن بیاندیشیم.
یک ایده که همواره مطرح می‌شود این است که ماشین‌ها مسئولیت همه کارهای عادی انسان‌ها را بر عهده خواهند گرفت (کارهای دستی، بهبود کارایی شغل‌های حرفه‌ای چون پزشکی، وکالت و مهندسی، و کارهای روزمره). به این ترتیب انسان‌ها نیازی به کار کردن نخواهند داشت و می‌توانند استراحت کنند و یا کارهای خلاقانه خود را پیگیری کنند.
اما آن‌طور که چیس می‌گوید، تحقق این مساله نیازمند وفور منابع اقتصادی است به گونه‌ای که هیچ‌کس مشکل اقتصادی نداشته باشد. مانند آرمان‌شهر مجموعه‌های تلویزیونی علمی-تخیلی «پیشتازان فضا» (Star Trek) که نیازهای مادی (غذا و مسکن) آن‌قدر به وفور در دسترس همه مردم است که اساسا رایگان هستند.
بدون تحقق این پیش نیاز، انسان‌ها خود را در موقعیتی خواهند یافت که مجبورند در دنیایی که نیروی کار رباتی شغل‌ها را از آن خود کرده است، برای بقایای شغل‌های انسانی که همچنان در دسترس هستند بجنگند. به عنوان یک نمونه ساده، یک مزرعه تماما ماشینی، نسبت به مزرعه‌ای که از ترکیب نیروی انسانی، عملیات ماشینی، پرسنل مدیریت، نیروهای توزیع کننده و نیروهای حفاظتی استفاده می‌کند محصولات بسیار ارزان‌تری خواهد داشت. هرچند، اگر مالک مزرعه محصولات خود را به بالاترین قیمت مورد تقاضا بفروشد، همچنان نابرابری‌هایی در نحوه توزیع آنها میان مردم وجود خواهد داشت و به طور بالقوه احتمال بروز فقر در قشر ضعیف که از پس امرار معاش خود بر نمی‌آیند وجود دارد. البته این چیز جدیدی نیست و این طبقه ضعیف همیشه تاریخ وجود داشته است. ولی این با آرمان‌شهر مجموعه‌های تلویزیونی Star Trek که ما باید پیش از واگذار کردن امور دنیا به ماشین‌ها، به آن برسیم توفیر دارد.
این‌جا باز هم معمای معروف «مرغ و تخم‌مرغ» پیش می‌آید. اول به وضعیت ایده‌ال برسیم یا ربات‌ها را به کار گیریم تا به وضعیت ایده آل برسیم؟ به نظر می‌رسد راه ایده‌آل یک دوره گذار تدریجی و مدیریت شده به اقتصاد مبتنی بر ماشین باشد. این پروسه، مراقبت محتاطانه‌ای را می‌طلبد که ماشین‌ها جایگزین کدام یک از نقش‌های انسان‌ها می‌شوند. باید اطمینان حاصل شود که منابع فراوان برای حمایت از آن‌هایی که از بخت بد شغل خود را به ماشین‌ها واگذار میکنند در دسترس باشد.
مشکل این است که برای تحقق این مساله دو پیش شرط لازم است: اول، یک كوشش هماهنگ و اعلام شده از طرف حکومت و ناظران، برای مشخص کردن میزان بزرگی چالش و فراهم کردن چارچوب‌های لازم برای تحقق آن؛ دوم اقبال گسترده از طرف آن‌هایی که مسئولیت اجرای این تغییرات را بر عهده دارند (سردمداران تکنولوژی‌های مرتبط با هوش مصنوعی) نسبت به اینکه درست طی کردن این تغییرات (گذار به جایگزینی ربات‌ها با انسان) مهم‌تر از سود اقتصادی است.
احتمالا هیچ کدام از این‌ها قرار نیست به این زودی محقق شوند. برخلاف شعارهایی با مضمون «تبدیل جهان به مکانی بهتر»، همچنان هدف اصلی غول‌های تکنولوژی رشد و سودآوری برای شرکت‌های خودشان است. همچنین، تغییر ساختارهای سیاسی به شکلی که ذکر شد می‌تواند حتی دشوارتر از متقاعد کردن مدیران شرکت‌های بزرگ برای عدم تمرکز بر سود و درآمد باشد.
کلوم چیس درباره برخورد مردم با این قضیه و اینکه چه نظری درباره ساخت ماشین‌ها برای تصاحب فرصت‌های شغلی خود خواهند داشت، می‌گوید «مردم احمق نیستند.» آنها شاهد این خواهند بود که ربات‌ها شغل‌های مردم را می‌گیرند و به این فکر خواهند کرد که آنها به زودی برای گرفتن شعل خودشان هم خواهند آمد و این باعث وحشت و هراس آنان می‌شود؛ هراس اجتماعی نیز منجر به انتخاب و روی کار آمدن سیاستمداران مشکل آفرین پوپولیست (عوام گرا) در جناح‌های چپ و راست می‌شود.
کلوم چیس اعتقادی به ایده دریافت حقوق پایه برای همه شهروندان به عنوان پاسخی به این مشکلات، حداقل به شکل کنونی آن، که به صورت آزمایشی در برخی کشورهای اسکاندیناوی اجرا می‌شود، نیز ندارد. مشکل این است که حقوق پایه فقط نیازهای اولیه انسان‌ها را تامین می‌کند. اگر تنها کاری که می‌توانیم بکنیم پرداخت حقوق پایه است، باید گفت ما ناموفق بوده‌ایم و چنین جامعه‌ای راه به جایی نمی‌برد.
آینده‌ای که در آن اکثریت انسان‌ها یک حقوق بخور و نمیر داشته باشند که از طریق فرآورده‌های تولیدی توسط ربات‌های کارگر تامین می‌شود و از آن طرف یک درصد طبقه مرفه (کسانی که کنترل ربات‌ها را در دست دارند) امپراتوری خود را بسازند و به بلندپروازی‌های خود بپردازند، برای افراد دارای دیدگاه برابری طلبانه چندان قابل قبول نیست. هرچند، شاید این مقصد همان مسیری باشد که اکنون در حال حرکت به آن هستیم.
البته چیس می‌گوید هنوز آن‌قدر برای تغییر مسیر و انتخاب مسیری بهتر دیر نشده است. همه ما یک وظیفه داریم و آن هم این است که رهبران سیاسی خود که به این مسائل فکر نمی‌کنند را بیدار کنیم. همچنین باید رهبران تکنولوژی که عمیقا در حال انکار آن هستند را نیز بیدار کنیم. اگر ما این چالش را به خوبی درک کرده و به جهت مناسب خود هدایت کنیم، می‌توانیم دنیایی شگفت انگیز برای خودمان، فرزندان و نوه‌هایمان داشته باشیم. دنیایی که ماشین‌ها کارهای خسته کننده را برعهده بگیرند و انسان‌ها کارهای ارزشمندتر و لذت‌بخش‌تر را انجام دهند.
کلام آخر
برای اطلاع بیشتر از مقالات فناوری با پلازا همراه بمانید، شما همچنین می‌توانید در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.