روغن پالم پرمصرف ترین روغن گیاهی در جهان است که ۸۵ درصد این روغن در کشورهای اندونزی و مالزی تولید می شود. گسترش کشت گیاه پالم در این دو کشور موجب تخریب بخش وسیعی از جنگل های بارانی شده که خطری جدی برای محیط زیست محسوب می شود. در ادامه راه حل هایی برای مقابله با این معضل مطرح می‌شود.
شما ممکن است تا به حال یک شیشه روغن پالم را در دست نگرفته باشید، اما حتما محصولات مختلفی را تا به حال استفاده کرده‌اید که حاوی روغن پالم بوده‌اند. روغن پالم، رایج‌ترین روغن گیاهی است و در طیف وسیعی از محصولات، از لوازم آرایشی و غذا گرفته تا سوخت طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. متأسفانه محبوبیت این روغن عواقب بدی برای جنگل‌های کره زمین در پی دارد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
در پی پاسخ به تقاضای رو به رشد برای روغن پالم، کشت این گیاه در کشورهای اندونزی و مالزی که بیش از 85 درصد کل روغن پالم مصرفی جهان را تولید می‌کنند، در حال گسترش است. همان‌طور که می‌دانیم این دو کشور بیشترین و اصلی‌ترین جنگل‌های بارانی جهان را در خود جای داده‌اند و جای تأسف اینکه، برای ایجاد زمین مناسب برای کشت درختان Elaeis guineensis، که گونه‌ای درخت نخل است و به آن «نخل روغنی آفریقایی» می‌گویند، کشاورزان به طور مداوم در حال تخریب جنگل‌ها هستند. کشور اندونزی بالاترین نرخ جنگل‌زدایی (deforestation) را در جهان دارد. یکی از دلایل این امر، پاکسازی زمین و آماده‌سازی آن برای «مزارع سود آور روغن پالم» است.
بر اساس مطالعه‌ای که سال 2008 در Conservation Letters انجام شد، در فاصله بین سال‌های 1990 تا 2005، بیش از نیمی از تولید روغن پالم در این دو کشور به قیمت نابودی جنگل‌های بارانی تمام شده است. در حال حاضر،«روغن پالم» علت اصلی جنگل‌زدایی در این کشورها محسوب می‌شود.
«اثر گلخانه ای» به تأثیر مستقیم گازهای گلخانه‌ای در جو یک سیاره روی سطح آن گفته می‌شود. در این فرآیند پرتوهای موجود در جو آن سیاره سطح آن را به اندازه‌ای گرم می‌کند که گویا اتمسفر در آن موجود نباشد و از این‌رو موجب دگرگونی آب و هوا می‌شود. بین افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای موجود در جو، با گرم شدن کره زمین ارتباط مستقیمی وجود دارد. علت افزایش گازهای گلخانه ای خصوصاً دی اکسید کربن به عنوان مؤثرترین گاز گلخانه ای در تغییر اقلیم، عمدتاً افزایش سوخت‌های فسیلی، احتراق و جنگل زدایی است. جنگل ها نقش مهمی در کاهش و سازگاری با شرایط تغییر اقلیم دارند. بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش‌ها به ترتیب کاربری‌های جنگل و درخت‌زار بیشترین میزان ترسیب کربن در خاک و پوشش گیاهی را داشته‌اند؛ در نتیجه جنگل زدائی و تخریب جنگل‌ها سالانه حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای که منبع اصلی ایجاد تغییرات اقلیم است، تولید می‌شود.
خطرات روغن پالم برای محی زیست
ممکن است از خود بپرسید که جنگل‌های بارانی با درخت‌های پالم جایگزین می‌شوند، اما نکته این جاست که جنگل‌های بارانی بسیار بیشتر از درختان پالم می‌توانند کربن را نگهداری کنند. بر اساس تحقیقی که Nature Communications انجام داده است، با تبدیل هر 10.000 مترمربع از جنگل‌های بارانی به مزرعه پالم، معادل 200 تن کربن از دست می‌رود، چیزی به اندازۀ یک وال آبی!
جلوگیری از سوزاندن جنگل‌ها و حفظ پوشش گیاهی، هنگام تغییر کاربری
نظارت بر صنایع تولید‌کننده روغن پالم
به دليل مقدار اندك اسيدهاي چرب غير اشباع با چند باند دوگانه، اين روغن پايداري مناسبي در برابر تغييرات ناشي از اكسيداسيون دارد و در صنعت برای سرخ کردن‌های عميق (به شكل غوطه وري در روغن و با حرارت زياد) كاربرد دارد. راه‌حل دیگری که این مطالعه پیشنهاد می‌دهد، نظارت بر صنایع تولید روغن پالم است. به همین هدف، سازمانی شکل گرفته است با نام «میزگرد درباره روغن پالم پایدار» با نام اصلی Roundtable on Sustainable Palm Oil و نشانه اختصاری RSPO. این سازمان وظیفه دارد تا خطی مشی حاکم بر تولید روغن پالم بدون آسیب به محیط زیست را تعیین کند. هر چند فعالان محیط زیست استاندارهای این سازمان را ناکافی می‌دانند، اما بودن این سازمان از نبود آن بهتر است.
تحریم استفاده از محصولات حاوی روغن پالم
تا به حال به راه‌حل‌هایی در بخش تولید روغن پالم اشاره شد. اما در مورد مصرف چه تدبیری می‌توان اندیشید؟ می‌توان گفت ساده‌ترین راه برای مبارزه با تولید روغن پالم، تحریم استفاده از محصولاتی است که در ترکیباتشان از روغن پالم استفاده کرده‌اند. این بار که یک محصول غذایی یا آرایشی- بهداشتی را می‌خرید، به ترکیبات نوشته شده روی آن دقت کنید، آیا در آن از روغن پالم استفاده شده است؟ اگر جواب مثبت است در گام بعدی ببنید آیا دارای استاندارد RSPO است یا خیر. اگر پیدا کردن فهرست ترکیبات محصول برای شما دشوار است، اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که می‌توانند به شما در این مورد کمک کنند. می‌توانید اپلیکیشن CodeCheck را روی دستگاه iOS یا اندروید خود نصب کنید. برای اینکه ترکیبات یک محصول را ببینید لازم است بارکد آن را اسکن کنید، سپس این اپلیکیشن فورا به شما می‌گوید که آیا حاوی روغن پالم است یا نه. درصورتی که محصول حاوی پالم باشد، اپلیکیشن به شما می‌گوید که آیا دارای استاندارد پایداری منابع هم است.
تنوع نام‌هایی که در ترکیبات محصولات برای روغن پالم وجود دارد
این روش بسیار مؤثر است، چرا که شما با تکیه بر نام محصول عمدتا نمی‌توانید بفهمید که حاوی پالم است. این محصولات با نام‌هایی مثل پالم گلیسیرید، PO، روغن هسته پالم (Palm kernel oil) با نشان اختصاری (PKO)، توصیف می‌شوند. گاهی اوقات هم این محصولات با اصطلاحات علمی نامیده می‌شوند، مثلا نام لاتین درختی که از آن روغن گرفته می‌شود یعنی Elaeis guineensis.
اگر دیدید که در ترکیبات از نام‌های شیمیایی استفاده شده است، آن وقت دقت کنید که آیا این نام‌ها مشتقاتی از ریشه palm هستند یا خیر. کلماتی مثل: palmate ،palmitate ،palmitic ،palmityl یا palmolein. واژه دیگری که بهتر است به آن حساس باشید، kernel است. این واژه و مشتقاتی مثل kernelate هم می‌تواند بر وجود روغن پالم در محصول دلالت کند.
برای اینکه جزئیات بیشتری در این مورد بدانید به نشریه TreeHugger مراجعه کنید که تمرکزش بر حفظ منابع طبیعی است. در وبسایت این نشریه فهرست کامل اسامی تجاری و علمی روغن پالم قرار داده شده است. هر چند این نشریه اعتقاد دارد بسیاری از محصولات حاوی پالم در ترکیباتشان فقط نام «روغن گیاهی» را می‌آورند و سعی دارند اشاره‌ای به پالم نکنند. اگر شما شدیدا طرفدار محیط زیست هستید، می‌توانید حتی یک گام فراتر بروید و با کارخانه تولید‌کننده تماس بگیرید و بپرسید که آیا محصول‌شان حاوی روغن پالم است یا نه و اگر هست آیا آن را از منابع حافظ محیط زیست تهیه می‌کند.
جنبه‌های منفی راه‌حل‌های ارائه شده
متأسفانه تمام اقدامات افراد برای جلوگیری از اثرات مخرب روغن پالم، ممکن است در عین مثبت بودن، اثرات ناخواسته و جانبی هم داشته باشند. برای مثال سوخت‌های ارگانیک را در نظر بگیرید؛ اخیرا اتحادیه اروپا یارانه را بر سوخت‌های ارگانیکی که پایه پالم دارند، حذف کرده است. اما همین موضوع نگرانی دیگری برای کارشناسان محیط زیست ایجاد کرده است. گیاهان و دانه‌های دیگری هم وجود دارند که برای ساخت سوخت ارگانیکی، مناسب هستند و ممکن است مزرعه‌داران به جای اینکه رویکردشان را نسبت به محیط زیست عوض کنند، تنها گیاه مورد کشت‌شان را عوض کنند! همین اتفاق هم ممکن است هنگام «تحریم روغن پالم» بیفتد. اگر شما محصولات حاوی پالم را نخرید، کارخانه‌داران به فکر استفاده از روغن گیاهی دیگری به عنوان جانشین روغن پالم می‌افتند که کشت گیاهان دیگر هم عواقب خودش را دارد. تا زمانی که کشت نخل روغنی برای استخراج روغن پالم در کشورهای مناطق استوایی، سود آور است، کشاورزان یکی پس از دیگری به ویران کردن جنگل‌های بارانی خواهند پرداخت. در تصویر زیر کشت جدید را بر زمینی که جنگل‌زدایی شده است می‌بینید.
بنابر این تحلیل، اگر افراد واقعا طرفدار محیط زیست باشند، نباید تلاش کنند که صنعت را به طور کلی تعطیل کنند. راه حل معقول‌تر این است که فشار بر صنعت برای سازگاری بیشتر با محیط زیست و حفظ منابع طبیعی را افزایش دهیم. اگر علاقه‌مند به اطلاعات بیشتر هستید، می‌توانید مقاله وبسایت Nature Communications که در آن به راه‌حل‌های دیگری همچون رشد همزمان دانه‌های صنعتی در کنار پوشش گیاهی طبیعی مناطق اشاره می‌کند را مطالعه کنید. همچنین می‌توانید در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.