بیوگرافی ژان لوک گدار ؛ کارگردان از نفس افتاده در 91 سالگی درگذشت

ژان لوک گدار فیلم‌ساز معروف و پر افتخار فرانسوی درگذشت. او یکی از مطرح ترین کارگردانان دنیا و از پیشگامان در جنبش سینمای نو فرانسه است. در این مقاله قصد داریم به بیوگرافی ژان لوک گدار بپردازیم.

سیزدهمین روز از ماه سپتامبر سال 2022 (21 شهریور 1401) خبر درگذشت ژان لوک گدار (Jean-Luc Godard) دوستداران این کارگردان را غمگین‌ کرد. این کارگردان 91 ساله که به گفته برخی از متخصصان تاثیرگذارترین فیلم‌ساز فرانسوی در دوران پس از جنگ محسوب می‌شود، با خودکشی به کمک پزشک (Assisted Suicide) از دنیا رفت.

جان لوک گدار ملیتی فرانسوی-سوئیسی داشت و در زمینه‌های مختلف کارگردانی، فیلم‌نامه نویسی و نقد فیلم فعالیت می‌کرد. آثار این کارگردان در حقیقت انقلابی در زمینه فیلم‌سازی به پا کردند. نحوه روایت، ادامه داستان، نوع موسیقی و صدا و حرکت دوربین در کارهای لوک گدار به حدی خاص بودند که بعدها از آن‌ها الگو برداری می‌شد. با ادامه این مقاله پلازا درباره بیوگرافی ژان لوک گدار همراه ما باشید.

فهرست مطالب

زندگی نامه ژان لوک گدار

در این قسمت تلاش می‌کنیم تا به تمام ابعاد زندگی این کارگردان مطرح سینما بپردازیم.

اوایل زندگی

ژان لوک گدار در سومین روز از ماه دسامبر سال 1930 میلادی (12 آذر 1309) در منطقه 7 شهر زیبای پاریس چشم به جهان گشود‌. مادرش اودیل مونود و پدرش پل گدار بود. مادر ژان دختر بانکداری فرانسوی و بسیار سرشناس و پدرش پزشکی فرانسوی-سوئیسی بود. او در خانواده‌ای پروتستان بزرگ شد و با تشویق‌های خواهر خود به نقاشی علاقمند و در سبک آبستره یا انتزاعی به این کار مشغول شد.

چیزی که از ابتدا نهال علاقه به سینما را در دل او کاشت، توجه پدرش و مادرش به رمانتیسیسم آلمانی و داستان بود. اگر چه ژان زیاد سینما نمی‌رفت اما خواندن مقاله روانشناسی سینما اثر آندره مالرو (André Malraux) علاقه او را به حرفه آینده‌اش بیشتر کرد. به طوری که پس از فارغ‌التحصیلی در رشته مردم شناسی از سوربن فرانسه علیرغم مخالفت‌های خانواده خود به سمت سینما رفت.

شروع کار ژان لوک گدار (1950-1959)

در سال 1950 انجمن‌هایی برای بررسی فیلم‌ها به وجود آمدند که گدار را کنجکاو کردند تا به آن‌ها بپیوندد. کم کم او در این مجمع ها با افراد سرشناسی همچون ژاک ریوت، کلود شابرول و فرانسوا تروفو آشنا شد. کار آن‌ها ابتدا با نقد فیلم‌ها شروع شد و سپس در سال 1952 به سوئیس و نزد مادر خود رفت. تجربه اول فیلم‌سازی گدار در واقع در حین ساخت یک سد اتفاق افتاد. او مستندی کوتاه از این سدسازی ساخت و بعدها این مستند توسط همان شرکت سدسازی جهت اهداف تبلیغاتی خریده شد. او در طی این سال‌ها مجموعا پنج فیلم را کارگردانی کرد که همه کوتاه بودند. شاخص‌ترین اثر ژان لوک گدار در این سال‌ها شارلوت و دوست پسرش ژول (Charlotte et son jules) اثر 1958 بود.

عصر موج نو ژان لوک گدار (1960-1968)

در این دوره با مهم‌ترین فیلم ژان لوک گدار از نفس افتاده (Breathless) محصول سال 1960 روبه‌رو می‌شویم. این سال‌ها اگرچه برخلاف دوره بعد زندگی این کارگردان هستند اما با این تفاسیر آثار او از پیشگامان عرصه خود محسوب می‌شدند. در این سال‌ها با 15 فیلم از آثار ژان لوک گدار رو‌به‌رو می‌شویم که اغلب از آثار برتر او نیز هستند. این کارگردان در این سال‌ها فیلم‌های از نفس افتاده (Breathless)، زن، زن است (A Woman Is a Woman 1961)، گذران زندگی (My Life to Live 1962)، سرباز کوچک (The Little Soldier 1963)، تحقیر (Contempt)، زن متاهل (A Married Woman 1964)، تعطیلات آخر هفته (Week-end 1964) و… را ساخت.

عصر انقلابی ژان لوک گدار (1968-1979)

این عصر را در زندگینامه ژان لوک گدار در واقع عصر ستیزه جویانه یا رادیکال نیز می‌نامند‌. در این دوره شاهد آثاری کاملا انقلابی و با درون‌مایه سیاسی از این کارگردان هستیم. او در این سال‌ها حتی با کمک فرانسوا تروفو جشنواره کن را نیز تعطیل کرد. از آثار سال‌های انقلابی او باید به یک به علاوه یک (One Plus One 1968)، باد از شرق (Wind from the East 1970)، همه چیز روبه‌ر‌اه است (Tout va bien 1972)، این جا و جاهای دیگر (Here and Elsewhere 1976) و… اشاره کرد.

فعالیت های نهایی (1980-2022)

در این سال‌ها دیگر آثار ژان لوک گدار مرتبط با یک جریان فکری خاص نبودند بلکه او هرچه را که در طول سال‌های عمر خود توانسته بود بیاموزد با ساختن آثار جدید به افراد نشان داد. ژان لوک گدار در ستایش عشق (In Praise of Love 2001) توجه مخاطبان را به خود جلب کرد. نیمی از فیلم به شکل سیاه و سفید و نیمه دیگر را رنگی ساخت‌. در آثار گدار فلسفه مارکس و اگزیستانسیالیسم بیش‌تر از هر چیز دیگر به چشم می‌خورد. او در آخرین آثار خود در واقع نگاهی از دیدگاه اومانیست و مارکسیست را به مخاطبان نشان می‌دهد.

یکی از موضوعات جالب درباره این کارگردان، ماجرای ژان لوک گدار و کیارستمی است. ماجرا از آن‌ قرار است که پس از فیلم درخت زیتون در سال 1994 گدار جمله معروفی می‌گوید: «سینما با گریفیث شروع و با عباس کیارستمی تمام شد». جمله‌ای در سال‌های بعد عباس کیارستمی در پاسخ به آن گفت: «در مقطعی به چشم گدار عالی بودم. حالا از چشمش افتاده‌ام».

ژان لوک گدار در طول این سال‌ها آثار فراوان و مطرحی از جمله هر کسی برای خودش (Every Man for Himself 1980)، شاه لیر (King Lear 1987)، موج نو (1990)، در ستایش عشق (In Praise of Love 2001) و خداحافظی با زبان (Adieu au Langage 2014) را ساخت. اظهار نظرهای فراوانی در طی مصاحبه ژان لوک گدار از او پخش شد که در آن به مرگ سینما اشاره کرد‌.

زندگی شخصی و مرگ

این کارگردان در زندگی خود دوبار ازدواج کرده است‌. ازدواج اول او با آنا کارینا (Anna Karina) بازیگر اهل فرانسه و دانمارکی است که در چند اثر شاخص این کارگردان حضور داشت. این ازدواج 6 سال طول کشید و سرانجام این زوج از یکدیگر جدا شدند. همسر دوم ژان لوک گدار، آن ویامزکی (Anne Wiazemsky) نویسنده و بازیگر فرانسوی بود که پس از 12 سال و در سال 1972 از یکدیگر جدا شدند. آخرین رابطه او نیز با آن ماری میویل (Anne-Marie Miéville) کارگردان سوئیسی بود که تا پایان عمر لوک گدار با او بود.

مشاور حقوقی این کارگردان در 13 سپتامبر سال 2022 اعلام کرد که گدار رنج زیادی را در سال‌های آخر تحمل می‌کرد به همین دلیل تصمیم گرفت که با خودکشی به کمک پزشک به زندگی خود در سن 91 سالگی پایان دهد.

فیلم های برتر ژان لوک گدار

در این بخش 5 اثر مطرح این کارگردان را به شما معرفی می‌کنیم.

1. از نفس افتاده (Breathless)

• سال ساخت: 1960
• نمره آی‌ام‌دی‌‌بی: 7.5 از 10
• بازیگران: ژان پل بلموندو، جین سیبرگ، دنیل بلونژه

ژان لوک گدار از نفس افتاده را در ژانر درام و جنایی تولید کرد و توانست خرس نقره ای برلین بهترین کارگردان را از آن خود کند‌. داستان آن درباره میشل پوکارد مردی است که پس از دزدی ماشینی پلیسی که او را تعقیب می‌کرد می‌کشد. او نزد دوست نامزد سابق خود پاتریشیا بازمی‌گردد تا رابطه دوباره‌ای را با او آغاز کند.

2. فیلم گذران زندگی (Vivre Sa Vie)

• سال ساخت: 1962
• نمره آی‌ام‌دی‌‌بی: 7.9 از 10
• بازیگران: آنا کارینا، سادی روبو، آندره اس.لاباته

ژان لوک گدار فیلم گذران زندگی توانست صاحب جایزه ویژه هیئت داوران و جایزه منتقدان جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز شود. این فیلم درباره دختری به نام نانا است که زندگی را به سختی می‌گذارند و به هنرمندی دل می‌بندد اما با موانعی روبه‌رو می‌شود.

3. فیلم تحقیر (Contempt)

• سال ساخت: 1963
• نمره آی‌ام‌دی‌‌بی: 7.5 از 10
• بازیگران: بریژیت باردو، میشل پیکولی، جک پالانس

تحقیر از نگاه بسیاری از منتقدان بهترین فیلمی است که در دوران بعد از جنگ ساخته شد. داستان فیلم حول محور جرمی پروکاش تهیه‌کننده‌ای است که از کارگردانی دعوت می‌کند تا فیلمی بر اساس ادیسه هومر بسازند. او وقتی عدم رضایت خود را از کارگردان می‌بیند، فیلم‌نامه‌نویسی به نام پل جاوال را برای بازنویسی فیلم‌نامه دعوت می‌کند. اما با آمدن همسر پل همه چیز تغییر می‌کند.

4. فیلم پی‌یرو خله (Pierrot le Fou)

• سال ساخت: 1965
• نمره آی‌ام‌دی‌‌بی: 7.5 از 10
• بازیگران: آنا کارینا، ژان‌پل بلموندو، لاسلو سابو

پی‌یرو خله را یکی از نقاط اوج موج سینما می‌خوانند. داستان درباره مردی به نام فردینان یا همان پی‌یرو است. او روزی ناگهان تصمیم می‌گیرد تا همراه ماریان نامزد سابق خود در حالی که قصد کرده همسر و فرزندان خود را رها کند به منطقه‌ای دیگر بروند اما با بدشانسی مواجهه می‌شود.

5. در ستایش عشق (In Praise of Love)

• سال ساخت: 2001
• نمره آی‌ام‌دی‌‌بی: 6.2 از 10
• بازیگران: برونو پوتزولو، سسیل کام

ژان لوک گدار در ستایش عشق جمله معروفی دارد که می‌گوید: «فیلم باید آغاز، وسط و پایانی داشته باشد، اما نه لزوماً به همین ترتیب». داستان این فیلم درباره عشق است که از زبان سه زوج جوان، بالغ و مسن روایت می‌شود.

جوایز ژان لوک گدار

در اینجا به معرفی جوایز این کارگردان مطرح خواهیم پرداخت.

حقایقی درباره ژان لوک گدار

تا بدین جای کار به معرفی این کارگردان بزرگ پرداختیم و اکنون چند حقیقت درباره او بیان خواهیم کرد.

• او در فیلم‌های خودش به ایفای نقش می‌پرداخت.
• خانواده لوک گدار او را پس از انتخاب سینما سرزنش و محروم کردند.
• او از منتقد شدن و وسواس در ساخت فیلم‌ها به کارگردانی بهترین آثار سینمایی رسید.
• او اولین کسی بود که برش پرشی یا جامپ کات (Jump Cut) را به سینما آورد.
• او فیلم‌نامه فیلم از نفس افتاده را در حین ساخت آن نوشت.
• ژان لوک گدار درباره جنگ ویتنام فیلم ساخت.
• او به ساخت فیلم‌های سیاسی مشغول بود.
• او صاحب جایزه انجمن ملی منتقدان فیلم شد.
• علاوه بر کارگردانی، فیلم‌نامه‌نویسی و نقد ادبی، با تشویق خواهرش به کشیدن نقاشی‌های آبستره نیز مشغول بود.
• او در پاریس به دنیا آمد اما در جریان جنگ وقتی تنها چهار سال داشت با خانواده خود به سوئیس رفت.

کلام آخر

به پایان این مقاله درباره بیوگرافی ژان لوک گدار فقید رسیدیم و مروری بر تمام تلاش‌های او در طول عمرش داشتیم. آیا شما روشی که این کارگردان برای پایان زندگی خود انتخاب کرد را قبول دارید؟ کدام یک از آثار او را بیشتر از بقیه می‌پسندید؟ نظر شما درباره محتوای فیلم‌های ژان لوک گدار چیست؟ لطفا نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. از همراهی شما متشکریم.