معرفی مستند دوسر برد دوسر باخت ​و حواشی آن | شاگرد در برابر استاد!

مستند دوسر برد دوسر باخت فیلمی مستند ساخته آزاده مسیح زاده است که به دلیل شباهت‌هایش با فیلم قهرمان اصغر فرهادی حسابی خبرساز شده است. با معرفی مستند دو سر برد دو سر باخت و مرور حواشی آن همراه ما باشید.

مستند دوسر برد دوسر باخت به کارگردانی آزاده مسیح زاده محصول سال 1393 است و به دلیل شباهت‌هایش با فیلم قهرمان اصغر فرهادی حواشی زیادی ایجاد کرده است. با اینکه فیلمبرداری فیلم قهرمان در سکوت خبری در شیراز انجام شد، اما از زمان نمایشش در هفتاد و چهارمین دوره جشنواره کن با حواشی زیادی روبرو شده است.

در ویدیوی زیر می‌توانید «تیزر مستند دو سر برد دو سر باخت» را تماشا کنید و با فضای آن بیشتر آشنا شوید.

در روزهایی که فیلم قهرمان در جشنواره فیلم کن حضور داشت و در آنجا رونمایی شد، در اتفاقی عجیب هنرجویان فیلمسازی خانه بین‌الملل بامداد که متعلق به اصغر فرهادی و همسرش پریسا بخت‌آور است، فرد دیگری را عامل موفقیت فیلم قهرمان می‌دانستند. این شخص یکی از هم‌کلاسی‌هایشان در آن موسسه به نام آزاده مسیح زاده بود. اما آزاده مسیح زاده کیست و دقیقا ماجرا از چه قرار است؟ با معرفی فیلم مستند دو سر برد دو سر باخت با ما در پلازا همراه باشید. در این مطلب نیز می‌توانید نقد فیلم قهرمان اصغر فرهادی را بخوانید.

آنچه در ادامه می‌خوانید

آزاده مسیح زاده کیست؟

آزاده مسیح زاده کارگردان، نویسنده، تهیه کننده و منشی صحنه متولد دهه 60 در شیراز است. وی که از شاگردان اصغر فرهادی بود، فعالیت حرفه‌ای خود را از موسسه کارنامه آغاز کرده و اولین فیلم مستند او نیز همین مستند دو سر برد دو سر باخت است. آزاده مسیح زاده ادعا کرده است که قهرمان اصغر فرهادی در واقع از فیلم مستند او، یعنی مستند دو سر برد دو سر باخت کپی شده است. علاوه بر این مستند، مسیح زاده فیلم کوتاهی به نام 360 درجه را نیز ساخته و در یک فیلم بلند به نام بهت نیز به عنوان منشی صحنه حضور داشته است. مسیح زاده با مستند دوسر برد دوسر باخت تقدیرنامه هشتمین جشنواره فیلم کوتاه شیراز را نیز دریافت کرد.

ماجرای شباهت مستند دوسر برد دوسر باخت با فیلم قهرمان

با همه این‌ها اصغر فرهادی هیچ کجا صحبتی درباره تاثیرپذیری، اقتباس یا برداشتی آزاد از مستند دو سر برد دو سر باخت نکرد و گویا دعوای اصلی بر سر این بود که چرا در تیتراژ اولیه فیلم قهرمان نامی از آزاده مسیح زاده نیامده است. فیلم قهرمان از تاریخ 5 آبان 1400 در سینماهای سراسر کشور اکران شد و دوباره بحث‌ها درباره شباهتش با مستند مسیح‌زاده بالا گرفت. تا اینکه آزاده مسیح‌زاده نیز در تاریخ 21 آبان 1400 مستند دوسر برد دوسر باخت را در صفحه یوتیوبش منتشر کرد.

با این حال بحث‌ها بر سر این ماجرا متفاوت است. عده‌ای معتقدند که داستان مستند دو سر برد دو سر باخت را همه مردم شیراز می‌دانند و اگر دو نفر از این قصه دو فیلم متفاوت بسازند، حتما به معنای کپی‌برداری دومی از اولی نیست. اما برخی دیگر نیز معتقدند که استاد، یعنی آقای فرهادی، از ایده شاگردش برای فیلم قهرمان استفاده کرده است. با این حال وکیل آقای فرهادی در این باره اعلام کرده است که ساخت مستند دوسر برد دوسر باخت در واقع در نتیجه یکی از فعالیت‌های کارگاهی دوره آموزشی فیلمسازی مستند در موسسه کارنامه انجام گرفته است. در واقع آقای فرهادی طبق طرح درسی دوره‌شان، سوژه‌ای مشابه را در اختیار همه هنرجویان قرار داده تا آنها تحت نظارت، مشاوره و راهنمایی آقای فرهادی به پژوهش و تحقیق بپردازند.

سپس هنرجویان که به گروه‌های دو و یا سه نفره تقسیم شده بودند طبق سوژه‌های مختلف (افرادی که پول یا اشیا گرانبهایی پیدا کرده و سپس آنها را به صاحب اصلی‌شان رسانده بودند) برای ضبط تصاویر مستند به نواحی مختلف کشور فرستاده شدند. طبق بیانیه کاوه رضوانی راد، وکیل آقای فرهادی، «در طول جلسات برگزاری این کلاس که نزدیک به  یک سال به طول انجامیده، آقای فرهادی برای هنرجویان طرح، شکل اجرا و جهت مسیر هر سوژه‌ای را مشخص می‌نمایند».

در قسمت دیگری از این بیانیه آمده است که: «با نظر مساعد آقای فرهادی، مقرر می‌شود ایشان [آزاده مسیح زاده] که خود اهل شیراز بوده، نسبت به مصاحبه و تصویربرداری از این فرد اقدام‌ نماید. با اتمام دوره کلاسی، این هنرجو کار کلاسی خود را که با ایده و طرح و تحت نظارت و راهنمایی آقای فرهادی ساخته شده بود با عنوان مستند دو سر برد دو سر باخت تدوین نهایی و در چند جشنواره فیلم کوتاه بدون اشاره و ذکر نام آقای اصغر فرهادی به نمایش درمی‌آوردند».

در مجموع حواشی در مورد مستند دوسر برد دوسر باخت و فیلم قهرمان بسیار زیاد است و البته قضاوت در مورد آن از حوزه وظایف ما خارج است و باید منتظر رای نهایی دادگاهی که در این باره در جریان است باشیم. این مستند اخیرا در پلتفرم فیلیمو هم منتشر شده بود، اما چند روز پیش فیلیمو مستند آزاده مسیح زاده را حذف کرد. مسیح زاده در این باره در صفحه اینستاگرامش نوشت:

«فیلیموی عزیز

کمتر از چهار روز از انتشار مستند دوسر برد، دوسر باخت در فیلیمو نگذشته بود که مجبور شدید حذفش کنید. می‌دانم اولویت هر مجموعه‌ی تجاری پیش از هر چیز باید حفظ حیات کسب‌وکارش باشد.

فیلیمو یکی از معدود دلخوشی‌های میلیون‌ها ایرانی‌ست و صدها جوانِ هنرمند و متخصص در آن مشغول به کار هستند. پس شما باید مراقب خودتان باشید و من درک می‌کنم. تا همین‌جا هم از مهربانی شما و اخلاق حرفه‌ای و شرافت کاری‌تان متشکرم».

داستان مستند دوسر برد دوسر باخت

آزاده مسیح زاده در اریبهشت ماه سال 1397 در خلاصه داستان این فیلم در پستی اینستاگرامی نوشت: «زندانی بندِ باز شیرازی که در زندان به رنگ آمیزی دیوار‌های زندان مشغول است، روزی برای خرید رنگ از زندان خارج می‌شود و یک کیف حاوی پول پیدا می‌کند. به گفته خودش او می‌توانسته است این پول را برای خودش بردارد، اما مبلغ پول به اندازه‌ای نبوده است که بتواند بدهی خود را بدهد و از زندان خلاص شود… پس به‌دنبال صاحب پول می‌گردد و پس از پس دادن پول به صاحب خود، این ماجرا رسانه‌ای می‌شود و خیرین شیراز بدهی این فرد را پرداخت می‌کنند و او با این حرکت قهرمانانه از زندان آزاد می‌شود».

سوژه اصلی مستند دو سر برد دو سر باخت فردی به نام محمدرضا شکری است؛ مردی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه همسر سابقش از سال 1386 در زندان به سر می‌برد. وی که در زندان به کارهای فیزیکی مختلفی مشغول بوده، مانند رنگ زدن دیوارها، یک روز برای خرید رنگ مرخصی کوتاهی می‌گیرد. در طی این مرخصی آقای شکری کیفی پر از پول پیدا می‌کند. اما نکته جالب این ماجرا که موجب رسانه‌ای شدن آن نیز شد این است که این زندانی با وجود بدهی سنگینی که دارد، کیف را به صاحبش برمی‌گرداند.

البته در نیمه دوم این مستند تمرکز فیلمساز بیشتر روی زنی (زهرا یعقوبی) است که در واقع به نظر می‌رسید صاحب کیف است، اما حالا به کل ناپدید شده و نه آقای شکری و نه سازندگان مستند نمی‌توانند او را پیدا کنند.

شاید بتوانیم تنها تفاوت داستانی فیلم قهرمان با مستند دوسر برد دوسر باخت را دلیل زندانی شدن شخصیت اصلی بدانیم که در مستند دلیل آن عدم توانایی پرداخت مهریه است، اما در فیلم قهرمان اینگونه نیست. با این حال درست است که این دو اثر داستان کاملا مشابهی دارند و در قلمروی تفاوت‌گذاری میان فیکشن (داستان) و نان فیکشن (ناداستان) می‌توانند منابع خوبی باشند، اما نمی‌توانیم جزئیاتی که فرهادی در قهرمان به این داستان اضافه کرده را نیز نادیده بگیریم؛ جزئیاتی که هم در روایت و مضامین و هم در فرم و عناصر سینمایی حائز اهمیت هستند.

عوامل مستند دو سر برد دو سر باخت

عواملی که در انتهای این مستند از آنها نام برده شده است عبارتند از:

• کارگردان: آزاده مسیح زاده
• نویسنده: آزاده مسیح زاده
• تدوین‌گر: پیمان شاه محمدی و فرشاد عباسی
• فیلمبردار: آزاده مسیح زاده، محمود حیدری و درناز حاجیها
• صدابردار: آزاده مسیح زاده
• مدیر امور استودیویی و صداگذار: پیمان (محمود) شاه محمدی
• اصلاح رنگ: سروش طباطبایی
• ترجمه: آزاده مسیح زاده
• زیرنویس: لیلا طیبی و رضا تاری وردی
• تهیه‌کننده: آزاده مسیح زاده

کلام آخر

در این مقاله از پلازا با معرفی مستند دوسر برد دوسر باخت و حواشی مربوط به آن همراه شما بودیم. همانطور که خواندید کارگردان این مستند آزاده مسیح زاده است که مدعی شده فیلم قهرمان اصغر فرهادی در واقع با تقلید از مستند او ساخته شده است. نظر شما چیست؟ آیا این دو اثر را تماشا کرده‌اید؟ صرف نظر از این حواشی، روایت کدام اثر برای شما جذاب‌تر بود؟ در پایین همین صفحه می‌توانید نظرات خودتان را با ما و دیگر خوانندگان پلازا به اشتراک بگذارید.