شیرینی عید یکی از دلایلی است که مردم همه ساله منتظرند تا نوروز فرا برسد و از یکی دو ماه قبل از آن در حال تدارک برای این جشن باستانی هستند. در این مطلب به معرفی چند شیرینی خانگی عید می‌پردازیم.
از قدیم معمولا رسم بر این بوده که نزدیک به نوروز خانم‌های خانه آماده پخت شیرینی خانگی مخصوص عید می‌شدند و چون کشور ما پر از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم مختلف است، حتما شیرینی جات عید متنوعی هم دارد. دور هم جمع شدن اعضای خانواده و فراهم کردن مواد اولیه برای پخت شیرینی باعث به وجود آمدن لحظات شاد و خاطره‌انگیزی می‌شد که اگر خوب فکر کنیم این خاطرات با کودکی ما گره خورده است. با پلازا همراه باشید تا در ادامه 10 شیرینی خانگی عید در شهرهای مختلف ایران و بهترین شیرینی های سوغاتی ایران را به همراه شیوه پختشان برای شما معرفی و بررسی کنیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
تاریخچه پخت شیرینی در ایران
اگر کتاب‌های تاریخی را ورق بزنیم به نام ناصرالدین شاه می‌رسیم که در صنعت شیرینی‌پزی نقش مهمی داشته است. در زمان‌های قدیم به کسی قناد می‌گفتند که مغاره نقل و نبات و قند فروشی داشت، اما متاسفانه در ایران قند با کیفیت تولید نمی‌شد و مردم معترض بودند که قندهای ایرانی طعم و مزه خوبی ندارد و به همین دلیل قنادها به فروش قندهای بلژیکی و روسی روی آوردند و این موضوع باعث ناراحتی ناصرالدین شاه می‌شد.
او در ده کهریزک کارخانه قند سازی درست کرد، هرچند که به دلیل دسیسه‌های زیادی نیمه کاره رها شد و در زمان قاجار و دوره پهلوی اول این کارخانه دوباره پا گرفت و بسیار پر رونق بود. با این حال ناصرالدین شاه را می‌توان از پایه گذاران کارخانه قند و رونق گرفتن صنعت شیرینی در ایران دانست.
در مورد تولید شکر در ایران اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما می‌توان گفت از سال 1300 خورشیدی تولید شکر در کشور ما افزایش پیدا کرد و زمینه‌ای شد برای رونق شیرینی پزی در ایران و از آن زمان بود که کم کم قنادها بجای فروش قند و شکر به فکر تولید شیرینی ایرانی افتادند.
سلایق مردم جهان در انتخاب انواع شیرینی
مردم اروپا شیرینی را همراه با صبحانه می‌خورند و به کیک‌های میوه‌ای (میوه فصلی) و شکلاتی علاقه دارند. اما مردم خاورمیانه شیرینی‌های شیره‌دار دوست دارند، معمولا شیرینی‌هایشان پر از مغزهای مختلف است که همراه با غذا و یا پس از اتمام آن میل می‌کنند. اهالی جنوب شرقی آسیا طرفدار شیرینی‌های بخارپز و برنجی هستند، اما ما ایرانی‌ها معمولا از همه نوع شیرینی خوشمان می‌آید و به بهانه‌های کوچک و بزرگ با پخت یا خرید شیرینی لحظات خوبی برای خودمان رقم می‌زنیم.
بهترین شیرینی های خانگی مخصوص عید نوروز
کشور ما از تنوع بالایی در پخت انوع شیرینی برخوردار است. هر کدام از شهرهای ایران دارای ذائقه و آداب و رسوم خاص خودش است که در ادامه به معرفی 10 شیرینی خانگی عید در شهرهای مختلف ایران می‌پردازیم و به طور مختصر طرز تهیه آنها را بررسی می‌کنیم.
حاجی بادام
- شیرینی سنتی شهر: یزد و شیراز
- مواد تشکیل دهنده: مغز بادام، پودر قند، روغن جامد، آرد، پودر هل و پودر پسته
«حاجی بادام» یکی از پرطرفدارترین شیرینی عید است که معمولا در همه جای ایران فروخته شده، اما در اصل از شیرینی‌های محلی یزد و شیراز محسوب می‌شود. برای پخت حاجی بادام ابتدا بادام‌ها را خیس کرده، پوست گرفته و با پودر قند آسیاب می‌کنیم، روغن جامد آب شده و هل را به آن اضافه کرده و ورز می‌دهیم تا خمیر یک دست شود. سپس خمیر را پهن کرده و قالب می‌زنیم و به مدت 15 الی 25 دقیقه در فر گذاشته تا بپزد. از پودر پسته برای تزیین آن استفاده می‌شود. البته این دستور پخت حاجی بادام یزد است. در نوع شیرازیش آمده که تخم مرغ را به بادام و پودر قند اضافه می‌کنیم و بجای قالب با چاقو به شکل‌های دلخواه برش می‌زنیم.
کلمپه
- شیرینی سنتی شهر: بم و کرمان
- مواد تشکیل دهنده: آرد سفید گندم، روغن جامد، زرده تخم مرغ، شیر، بیکینگ پودر و کنجد
شیرینی عید در شهر بم «کلمپه» نام دارد که ظاهرش شبیه به کلوچه و یا شیرینی‌های میان پر است. این شیرینی در ایام عید پخته شده و از بهترین شیرینی های سوغاتی شهر بم و گاها کرمان به‌شمار می‌آید. برای پخت این شیرینی عید ایرانی ابتدا باید روغن جامد را ذوب و بعد با آرد مخلوط کنید، زرده تخم مرغ را با همزن می‌زنید و همراه با شیر و بیکینگ پودر به آرد و روغن اضافه می‌کنید. خمیر لطیفی به دست می‌آید که پس از 30 دقیقه استراحت آن را با وردنه پهن کرده و به صورت دایره قالب بزنید.
برای مواد میانی کلمپه اول خرما را پوست گرفته، هسته‌اش را جدا می‌کنیم، گلاب و کمی روغن را آرام آرام اضافه کرده تا یک دست شود. سپس آن را روی یکی از خمیرهای قالب زده گذاشته و خمیر دوم را روی مواد میانی می‌گذارید. شیرینی‌پزها معمولا با مهر روی آن را شکل می‌دهند، اما شما می‌توانید این شیرینی عید با خرما را ساده و شبیه به کلوچه هم درست کنید.
اریس (ریس شکلاتی)
- شیرینی سنتی شهر: تبریز
- مواد تشکیل دهنده: شیر، شکر، کاکائو، کره، خلال پسته
یکی از بهترین شیرینی های سوغاتی شهر تبریز «ریس شکلاتی» است. این ریس به صورت پسته‌ای و ساده پخته شده و طرفداران زیادی دارد. برای درست کردن آن در منزل ابتدا یک قابلمه مسی یا لعابی را روی گاز گذاشته و همه مواد را درون آن بریزید تا با حرارت کم بجوشد و آرام هم بزنید تا به غلظت فرنی برسد. سپس کف سینی پلاستیک پهن کرده و این مواد را رویش بریزید و با پسته تزیین کنید و 5 ساعت در دمای اتاق گذاشته تا سفت شود و بعد برش بزنید. در صورت دلخواه می‌توانید کاکائو را حذف کرده و به آن وانیل بزنید که به ریس شیری معروف است.
نقل
- شیرینی سنتی شهر: ارومیه
- مواد تشکیل دهنده: شکر، آب، بیدمشک، وانیل، کرم تار تار، مغزهایی مثل گردو، خلال بادام، فندق، پسته
«نقل» یکی از سوغاتی های شهرهای ایران است که منسوب به ارومیه می‌باشد و در قدیم به جای قند آن را کنار چای میل می‌کردند. نقل بیدمشکی بسیار پرطرفدار بوده و جزء شیرینی عید نوروز محسوب می‌شود. در دستور پخت خانگی این شیرینی عید آمده که در مرحله اول آب و شکر را در قابلمه‌ای ریخته، شعله آن را کم می‌کنیم و مرتب هم زده تا جوش بیاید.
کمی عرق بیدمشک یا گلاب برای خوش عطر شدن به درون قابلمه ریخته، سپس کرم تار تار را به آب و شکر در حال جوش اضافه کرده و وقتی به غلظت عسل رسید زیر آن را خاموش می‌کنیم، مواد خمیری را به ظرف دیگری منتقل کرده و اجازه می‌دهیم خنک شود.
مغزها را داخل این مواد ریخته و زمانیکه به مواد نقل آغشته شد خارج می‌کنیم و روی کاغذ روغنی پهن کرده تا خنک شوند. توجه کنید که نقل‌ها به همان شکلی خشک می‌شوند که روی کاغذ روغنی گذاشته‌اید. برای داشتن نقل‌های رنگی با طعم‌های متنوع می‌توانید از طعم دهنده‌هایی مثل دانه گشنیز، پودر هل، گل محمدی و یا رنگ‌های خوراکی استفاده کنید.
مسقطی جنوب
- شیرینی سنتی شهر: بندرعباس، بوشهر، بندر لنگه، سیرجان، میناب، شیراز
- مواد تشکیل دهنده: نشاسته گل، آب سرد، شکر، گلاب، روغن مایع، زعفران و پودر هل
مسقطی‌ها تنوع زیادی دارند، اما «مسقطی جنوب» که شیرینی عید شهرهای جنوبی است در دو مدل پخته می‌شود. رنگ قرمز آن با طعم گل رز و رنگ زرد آن معمولا با خلال بادام و پسته آماده می‌گردد. این شیرینی خانگی عید را می‌توانید به راحتی در منزل درست کرده و نوش جان کنید.
برای پخت آن ابتدا نشاسته را با یک لیوان آب مخلوط کرده و 3 لیوان آب را در ظرف دیگری ریخته و می‌گذاریم جوش بیاید. سپس نشاسته را به آن اضافه کرده و مرتب هم می‌زنیم تا غلیظ شود. زعفران دم کرده، شکر، روغن، پودر هل و گلاب را به آن اضافه می‌کنیم. خوب هم می‌زنیم تا سفت شود. حالا مسقطی را در ظرف مناسبی ریخته و با خلال پسته یا بادام تزیین می‌کنیم. مسقطی باید چند ساعتی در یخچال بماند تا خودش را بگیرد. سپس می‌توانید به شکل لوزی یا مربع آن را برش بزنید.
شیرینی برنجی میان پر
- شیرینی سنتی شهر: رشت (گیلان)
- مواد تشکیل دهنده: آرد برنج، روغن زعفرانی، پودر قند، زرده تخم مرغ، گردوی خرد شده، هل و وانیل
استان گیلان در پخت شیرینی برای مناسبت‌های مختلف بسیار متنوع است؛ از انواع حلواها گرفته تا کلوچه و گل پالوده. اما از قدیم «شیرینی برنجی» را به عنوان شیرینی عید می‌شناختند که روش پخت آن به این شکل است: پودر قند و روغن را با هم مخلوط کرده و هم می‌زنیم. سپس زرده تخم مرغ، وانیل و هل را به مخلوط اضافه کرده و حدود 10 دقیقه به هم زدن ادامه می‌دهیم.
آرد را کم کم اضافه کرده و با دست شروع به ورز دادن می‌کنیم تا حالت خمیری پیدا کند. خمیر را گذاشته تا 24 ساعت در دمای اتاق استراحت کند. سپس به اندازه دلخواه از خمیر برداشته و پهن می‌کنیم، گردو خرد شده، پودر قند و پودر هل را داخلش گذاشته و خمیر را جمع می‌کنیم. شیرینی‌ها را در سینی فر چیده و در دمای ملایم حدود نیم ساعت می‌پزیم.
سوهان عسلی
- شیرینی سنتی شهر: قم و اصفهان
- مواد تشکیل دهنده: شکر، عسل، خلال بادام، کره آب شده، زعفران
شیرینی عید در قم و اصفهان هم بسیار متنوع است، اما «سوهان عسلی» به عنوان شیرینی خانگی عید در این دو شهر طرفداران بیشتری دارد و اکثر مردم آن را در خانه درست می‌کنند. برای تهیه آن ابتدا عسل و شکر را در ماهیتابه ریخته تا آب شود و به رنگ قهوه‌ای روشن دربیاید. کره و خلال بادام را به مخلوط عسل و شکر اضافه می‌کنیم و مرتب هم می‌زنیم. کمی که جوش زد زعفران ساییده شده را ریخته و شعله گاز را پایین می‌آوریم. با قاشق از مواد سوهان برداشته و روی سینی از قبل چرب شده می‌گذاریم. این کار را با سرعت انجام داده تا مواد سوهان سفت نشود. پس از سرد شدن آن را در ظرف درب دار بگذارید.
باسلوق
- شیرینی سنتی شهر: اراک، مراغه، ملایر
- مواد تشکیل دهنده: نشاسته ذرت، کره، آب سرد، شکر، گلاب، پودر نارگیل، گردو
«باسلوق» یکی از سوغاتی های شهرهای ایران است، اما به عنوان شیرینی عید در شهرهای اراک، مراغه و ملایر به صورت خانگی هم پخت می‌شود. این شیرینی خانگی عید بسیار پرطرفدار بوده و تهیه آن آسان است. آب سرد و نشاسته را در ظرف مناسبی ریخته و روی گاز می‌گذاریم تا یکدست شود.
از صافی رد کرده و شکر را اضافه می‌کنیم، مرتب هم می‌زنیم. در مرحله آخر گلاب و کره را درون مواد ریخته و اجازه می‌دهیم تا غلیظ شود. حالا روی سینی پودر نارگیل بریزید، گلوله‌های کوچک از مواد باسلوق بردارید، با کمک وردنه به آن شکل دهید و با گردو تزیین کنید. 5 یا 6 ساعت در یخچال بگذارید تا کاملا خودش را بگیرد.
نان چای
- شیرینی سنتی شهر: قزوین و همدان
- مواد تشکیل دهنده: آرد، تخم مرغ، کره، ماست، پودر قند، بیکینگ پودر، هل
«نان چای» شیرینی عید در شهرهای قزوین و همدان بوده و یکی از سوغاتی‌های این شهرها هم محسوب می‌شود. کره و پودر قند را در ظرفی ریخته و هم می‌زنیم، تخم مرغ‌ها را تک تک به آن اضافه کرده و به هم زدن ادامه می‌دهیم تا یکدست شود. حالا نوبت اضافه کردن بیکینگ پودر و ماست است. آرد را کم کم می‌ریزیم و همزمان هم می‌زنیم تا مواد شکل خمیری پیدا کند. سپس آن را پهن کرده و قالب می‌زنیم. روی شیرینی‌ها زرده تخم مرغ مالیده و کنجد بپاشید. مدت 30 دقیقه برای پخت آن کافیست.
کلوچه خرمایی
- شیرینی سنتی شهر: خوزستان و سیستان و بلوچستان
- مواد تشکیل دهنده: آرد، شیر، شکر، زعفران، روغن، مایه خمیر، خرما، ادویه مخصوص
استان خوزستان به خصوص شهرهای اهواز و دزفول و همچنین سیستان و بلوچستان همه ساله ایام عید با «کلوچه خرمایی» از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند. این کلوچه بسیار معطر بوده و با ادویه مخصوصی مثل رازیانه، زیره، تخم گشنیز، فلفل سیاه، دارچین و زنجفیل درست می‌شود. برای تهیه این شیرینی عید ابتدا مایه خمیر، بیکینگ پودر و نمک را با آب ولرم مخلوط کرده و کنار می‌گذاریم. آرد، روغن و بخشی از ادویه را در ظرفی ریخته و هم می‌زنیم. سپس خمیر مایه آماده شده را به آن اضافه کرده، هم می‌زنیم تا یکدست شود. شکر، شیر و زعفران را کمی گرم کرده و به مواد قبلی اضافه می‌کنیم. خمیر به دست آمده باید چند ساعتی استراحت کند.
در این فاصله خرماها را پوست گرفته و له می‌کنیم و با بقیه ادویه مخلوط کرده و سپس خمیر را به گلوله‌های کوچک تقسیم کرده و پهنش می‌کنیم، کمی از خرما وسطش گذاشته و جمعش می‌کنیم. دوباره آن را پهن کرده و با مهر یا ته استکان رویش شکل درست می‌کنیم. به مدت 20 دقیقه در فر گذاشته تا بپزد.
قطعا هر گوشه از کشور عزیز ما سنت خاص خود را در پخت شیرینی عید دارد. در این مطلب به معرفی 10 شیرینی خانگی عید در شهرهای مختلف ایران پرداختیم و دستور پخت آنها را به طور مختصر توضیح دادیم. شیرینی خانگی عید شهر شما چیست؟ می‌توانید بهترین شیرینی های سوغاتی شهرهای مختلف ایران را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.