معرفی سبک استراتژیک 4X (قسمت اول)

سبک استراتژیک در میان بازی دوستان طرفداران فراوانی دارد و درک ساختار آن هم چندان دشوار نیست. اما زیرشاخه های سبک استراتژیک کمتر مورد توجه و آگاهی علاقمندان به این سبک قرار گرفته اند. استراتژیک 4X ، یکی از بزرگ ترین زیرشاخه های سبک استراتژیک است. در این مطلب به معرفی و بررسی تاریخچه و ویژگی های می پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید تا این سبک استراتژیک مهم را بشناسیم و با آن آشنا شویم.

مفهوم استراتژیک 4X

4X یکی از زیرمجموعه های سبک استراتژیک در بازی های ویدئویی و کارتی است. استراتژیک 4X سبکی که در آن، بازیکن با اداره ی یک قلمرو چهار رویکرد مختلف را دنبال می کند. هر چهار رویکرد با حروف EX شروع می شوند و به همین خاطر نام این سبک را 4X یا چهار ایکس گذاشته اند.

این چهار رویکرد عبارت اند از : اکتشاف، گسترش، بهره برداری و انهدام. خصوصیت اصلی سبک استراتژیک 4X داشتن گیم پلی عمیق و پیچیده است. در بازی هایی که برمنبای این سبک ساخته شده اند، بیش از هر چیز دیگری روی اقتصاد و پیشرفت های فناوری تاکید شده است. استراتژیک 4X عمدتا ماهیت غیرنظامی دارد و لشکرکشی برای تصرف قلمروهای دیگر از اولویت های این سبک نیست؛ در عوض درون مایه ی اصلی آن طی کردن مسیرهای مختلف برای گسترش حاکمیت در همه ی ابعاد است.

بازی های 4X همواره به زمان زیادی نیاز دارند و مورد علاقه ی افراد صبور و دوراندیش هستید. حجم مدیریت جزیی در این سبک از همه ی بازی های دیجیتالی دیگر بیشتر است. هیچ سبکی به اندازه ی استراتژیک 4X جزییات برای اداره کردن ندارد زیرا در 4X بازیکن با جامعه ی بشری و هرچه در آن است سر و کار دارد.

این جزییات فراوان گاهی باعث انتقاد از بازی های استراتژیک 4X شده و برخی عقیده دارند که بازی های این سبک بیش از حد کند و خسته کننده هستند. اما استراتژیک 4X از جمله سبک های معتبر و ریشه دار دنیای گیم است و با اینکه در سال های اخیر به لحاظ ساخت بازی های بزرگ و استقبال مخاطب درخشش چندانی نداشته اما همواره مخاطبان خاص خود را دارد.

تاریخچه استراتژیک 4X

ریشه ی سبک 4X به بازی های صفحه ای و بازی های کامپیوتری متنی دهه ی 1970 بر می گردد. نخستین بازی های این سبک Andromeda Conquest (استیلای آندرومدا)، Cosmic Balance II (توازن کهکشانی) و Reach for the Stars (دستت را به سمت ستاره ها دراز کن) بودند که در اوایل دهه ی 1980 منتشر شدند.

این بازی ها در مقایسه با گرافیک، گیم پلی و پیچیدگی بازی های امروزی فاجعه به حساب می آیند اما هر یک به سبک خود در پی ریزی شالوده ی سبک 4X تاثیر داشتند. Andromeda Conquest برای نخستین بار گسترش قلمرو امپراتوری را وارد سبک استراتژیک کرد و در Reach for the Stars بازیکنان برای اولین بار میان رشد اقتصادی، پیشرفت تکنولوژی و چیره شدن بر دشمن رابطه بر قرار کردند.

واژه‌ی 4X را نخستین بار منتقدی به نام آلن امریچ به کار برد. وی در سال 1993 برای تحلیل بازی Master of Orion از این واژه استفاده کرد. یک سال بعد، نقدی که برای بازی Command Adventures: Starship در یک مجله نوشته شده بود از این واژه استفاده کرد و آن را به نوعی گیم پلی خاص با چهار ویژگی ایکس دار نسبت داد.

تعریف قدیمی استراتژیک 4X

استراتژیک 4X به عنوان یکی از زیرشاخه های سبک استراتژیک از چارچوب کلی این سبک برخوردار است. ویژگی خاص این سبک، تمرکز بر چهار رویکرد خاص است که عبارت اند از:

اکتشاف (Explore) – بازیکن در این سبک پیوسته در حال جستجوی نقشه است تا علاوه بر پیدا کردن منابع و فرصت ها، موضع دشمنان احتمالی را شناسایی کند. اکتشاف معمولا به منابع چندانی نیاز ندارد و داشته ی ارزشمندی که بازیکن برای آن صرف می کند زمان و توجه خودش است. صرف این داشته باعث می شود بازیکن بداند قلمروهای دیگر در کدام سمت و با کدام فاصله قرار دارند.

گسترش (Expand) –  یکی از ویژگی های رایج در تمامی سبک های استراتژیک گسترش قلمرو و حوزه ی تحت نفوذ است. بازیکن برای افزایش قدرت خود به مناطق جدیدی می رود و مستعمره های جدیدی در آن ها ایجاد می کند. این سکونتگاه ها علاوه بر آوردن منابع به قلمرو، نفوذ و قدرت بازیکن را در آن سرزمین افزایش می دهند.

بهره برداری (Exploit) – بهره برداری یعنی به کارگرفتن توان برای جمع آوری منابع مورد نیاز از مناطق تحت کنترل. بازیکن با افزایش نیرو و راندمان می تواند میزان بهره برداری را بالا ببرد.

انهدام (Exterminate) – آخرین رویکرد بازیکن در بازی انهدام است. رویکردی که در آن بازیکن به قصد پیروزی یا از بین بردن تهدید، با رقبا وارد جنگ می شود و آن ها را از نقشه محو می کند. انهدام بازیکنان دیگر علاوه بر گسترش قلمرو و موقعیت استراتژیک، منابع تحت بهره برداری آن ها را هم در اختیار بازیکن پیروز قرار می دهد.

این چهار ویژگی، شاخصه های اصلی سبک استراتژیک 4X هستند. اما مشکل آنجاست که سبک های دیگر هم معمولا این شاخصه ها را دارند و این چهار رویکرد چرخه ی کلی بازی های استراتژیک را نشان می دهد. دلیل این مشکل نامگذاری زودهنگام سبک استراتژیک 4X است. در آن زمان بازی های استراتژیک بسیار محدود بودند و تصویر مردم از آن ها همین بود.

تعریف امروزی استراتژیک 4X

 امروزه در دوران ما، همه چیز در دنیای گیم دقیق تر، بزرگ تر و پیشرفته تر است. این 4 رویکرد امروزه کارآمدی چندانی ندارند و با آن ها حتی نمی توان گیمی مانند Command & Conquer (که در ایران به جنرالز معروف است) را از سبک استراتژیک 4X متمایز کرد.

بازی های استراتژیک 4X در دوره ی حاضر ویژگی هایی دارند که به خوبی آن ها را از شاخه های دیگر استراتژیک متمایز می کند. ویژگی های زیرشاخه ی 4X عبارت اند از:

مقیاس  –  اندازه ی نقشه و قلمرو در این سبک نسبت به زیر شاخه های دیگر بیشتر است.

پیچیدگی – حجم جزییات بازی های سبک استراتژیک 4X به مراتب از بازی های استراتژیک دیگر بیشتر است و اصلا با بازی های غیراستراتژیک قابل مقایسه نیست.

دیپلماسی – در بازی های استراتژیک 4X روابط هر قلمرو با قلمرو دیگر فراتر از حیطه ی دوست و دشمن است. در بازی های این سبک آپشن های مختلف و گاه پیچیده ای برای برقراری ارتباط سیاسی با دیگر قلمروها وجود دارد.

گیم پلی پیچیده – بازی های این سبک برخلاف بسیاری از سبک های استراتژیک جزییات فراوانی دارد. در سبک های دیگر هدف از تولید و پیشرفت رسیدن به قدرت نظامی است تا با آن دیگران را از بین ببریم و بازی را تمام کنیم اما در استراتژیک 4X بازیکن باید جزییات ریز اقتصادی و اجتماعی قلمرو خود را مدیریت کند و درست مانند دنیای واقعی، ارتش و جنگ تنها بخشی از اداره ی کشور است نه هدف اصلی آن.