اگر از کاربران سیستم عامل آی او اس (iOS) هستید و تمایل دارید درباره تاریخچه و سیر تکامل این سیستم عامل محبوب بیشتر بدانید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
بدون شک سیستم عامل آی او اس (iOS) یکی از محبوبترین و قدرتمندترین سیستم عاملها برای گوشیهای همراه است که در سالهای گذشته با رفع نواقص و بهبود ویژگیها توانسته همواره طرفداران وفادار خود را راضی نگه دارد.
کمپانی اپل تابستان هر سال یک نسخه جدید از سیستم عامل آی او اس (iOS) را منتشر میکند که ویژگیهای جدید و تازهای را برای کاربران این سیستم عامل به ارمغان میآورد. اگرچه در حال حاضر سیستم عامل آی او اس یک سر و گردن بالاتر از سایر رقیبان خود ایستاده است، اما جالب است بدانید که این سیستم عامل در بدو تولد از بقیه سیستم عاملها عقبتر بود و در مقایسه با امکانات سایر رقبا حرفی برای گفتن نداشت. اینکه چه عواملی سبب شد تا کوپرتینوییها بتوانند در عرض چند سال جان تازهای به سیستم عامل خود ببخشند و آن را از هر نظر توانمند و پیشرفتهتر سازند، نکتهای است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
در ادامه ویدیویی در مورد «تاریخچه سیستم عامل آی او اس (iOS)» را مشاهده می کنید.
در این مقاله قصد داریم به تاریخچه سیستم عامل iOS بپردازیم؛ پس برای آشنایی با سیستم عامل iOS و سیر تکامل آن در ادامه این مقاله با پلازا همراه باشید.
آنچه در ادامه میخوانید:
سیر تکامل سیستم عامل آی او اس (iOS)
آنچه در حال حاضر از سیستم عامل آی او اس (iOS) مشاهده میشود، نتیجه سالها تغییر و بهبود در ویژگیها و امکانات آن است. در ادامه به بررسی تاریخچه سیستم عامل iOS میپردازیم.
iPhone OS 1
- سال انتشار: 2007
- سال اتمام پشتیبانی: 2010
- ویژگیهای کلیدی: پست صوتی (VoiceMail) با رابط کاربری تصویری، رابط کاربری مولتی تاچ، مرورگر سافاری، اپلیکیشن Music app
سیستم عامل آی او اس (iOS) در سال 2007 متولد شد. در آن زمان اپل این سیستم عامل را تحت عنوان iPhone OS معرفی کرد و این نام تا سه نسخه بعدی نیز روی آن ماند تا اینکه کوپرتینوییها نسل چهارم سیستم عامل اپل را با نام iOS 4 معرفی کردند. در آن موقع iOS 1 در برابر سیستم عاملهای قدرتمند و موفقی نظیر ویندوز موبایل، سیمبین، پالم و بلکبری بسیار ناتوان بود و توانایی پشتیبانی از اپلیکیشنهای شخص ثالث، مولتیتسکینگ، 3G و حتی Copy/paste را نداشت. احتمالا توانایی درک این مقدار ناتوانی در آن برهه از زمان برای کاربران کنونی و علاقمند به این سیستم عامل خیلی سخت باشد.
در کنار تمام نواقصی که این سیستم عامل نوظهور داشت، اپل توانست با آوردن چند ویژگی حیاتی، کاربران را به استفاده از iOS متقاعد کند. در آن زمان اگرچه اغلب گوشیهای همراه فاقد صفحه نمایش لمسی بودند، اما اپل با تجهیز آیفونهای خود به نمایشگرهای خازنی توانست یک رابط کاربری مولتی تاچ را به کاربر هدیه دهد. در همین راستا اپل به غیر از پنج مورد تمام کلیدهای سختافزاری را حذف کرد و به جای آنها تعامل با صفحه لمسی را برای کاربر مهیا کرد.
مرورگر سافاری یکی دیگر از دستاوردهای کوپرتینوییها در نسل اول سیستم عامل آی او اس (iOS) بود که در آن زمان در مقایسه با دیگر مرورگرهای موبایلی، یک سر و گردن بالاتر بود. معرفی اپلیکیشن Music App و پست صوتی (VoiceMail) با رابط کاربری تصویری در iOS 1 نیز از ویژگیهای کلیدی این سیستم عامل در زمان تولد بودند.
حدود سه ماه بعد از معرفی سیستم عامل iOS، اپل اولین بهروزرسانی نرمافزاری تحت عنوان نسخه 1.1 را منتشر کرد که در آن سازگاری با دیگر محصولات این کمپانی نظیر آیپاد تاچ در نظر گرفته شده بود.
iPhone OS 2
- سال انتشار: 2008
- سال اتمام پشتیبانی: 2011
- ویژگیهای کلیدی: اپ استور (App Store)، اپلیکیشن Mapps بهبود یافته
یک سال پس از ظهور نسخه اول سیستم عامل آی او اس (iOS)، اپل نسل دوم سیستم عامل خود را با نام iPhone OS 2.0 در کنار گوشی آیفون 3G عرضه کرد. معرفی اپ استور را میتوان مهمترین ویژگی iOS 2 و همچنین بزرگترین دستاورد کوپرتینوییها در سالهای اولیه تولد iOS دانست. در این فروشگاه اپلیکیشنهای شخص ثالث پشتیبانی میشدند و در آن زمان بیش از 500 اپلیکیشن در اپ استور موجود بود.
اپل با عرضه SDK (کیت توسعه نرمافزاری) امکانات فوقالعادهای را در اختیار توسعهدهندگان iOS قرار داد و به موجب آن بازیهای سهبعدی و اپلیکیشنهای کاربردیتر و پیشرفتهتری برای آیفون ساخته شد که کمک کرد iOS از شرکتهای رقیب پیشی بگیرد. از دیگر ویژگیهای مهمی که در بهروزرسانیهای iOS 2 معرفی شدند میتوان به پشتیبانی از پادکست و همچنین مسیرهای پیادهروی و حمل و نقل عمومی اضافه شده به گوگل مپ، اشاره کرد.
iPhone OS 3
- سال انتشار: 2009
- سال اتمام پشتیبانی: 2012
- ویژگیهای کلیدی: ویژگی Copy/Paste، جستجو در Spotlight، ضبط ویدیو
iOS 3 در کنار معرفی آیفون 3GS در ژوئن سال 2009 عرضه شد. در این نسخه اپل بیشتر کوشیده بود تا نواقص سیستم عامل آی او اس (iOS) را رفع کند در نتیجه ویژگیهای کاربردی متعددی را به iOS 3 اضافه کرد. در این نسخه کاربر میتوانست متن موردنظر خود را در پیامهای متنی انتخاب کرده، کپی و یا کات کند. همچنین امکان جستجوی فایل موردنظر در آیفون توسط اسپاتلایت محقق شد. پشتیبانی از MMS، کنترل صوتی (Voice control)، ضبط ویدیو توسط اپلیکیشن Camera، ضبط صدا، قابلیت اتصال به اینترنت از طریق دستگاههای USB و صفحه کلید سازگار با حالت افقی گوشی از دیگر ویژگیهای ارائه شده در iOS 3 بودند.
در آوریل سال 2010، نسل اول آیپد به بازار آمد و همزمان اپل با بهروزرسانی نسخه 3.2 سیستم عامل آی او اس (iOS) کوشید سازگاری iOS با صفحه نمایشهای بزرگتر مانند آیپد را به همگان ثابت کند. هرچند که برای این سازگاری به رابط کاربری آیفون قناعت نکرده و تغییرات خاصی را روی صفحه نمایش بزرگتر آیپد در نظر گرفت. در واقع اپل کوشید تا کاربران آیفون بدون سردرگمی بتوانند به آسانی از آیپد نیز بهره جسته و با آن کار کنند.
iOS 4
- سال انتشار: 2010
- سال اتمام پشتیبانی: 2013
- ویژگیهای کلیدی: مولتی تسکینگ، فیس تایم (Face Time)، اپلیکیشن ایمیل بهبود یافته، Hotspot شخصی
بسیاری از ویژگیهای مدرنی که در حال حاضر به صورت گسترده مورد استفاده قرار میگیرند در نسل چهارم سیستم عامل iOS معرفی شدند. ویژگیهایی نظیر مولتی تسکینگ، فیس تایم، فولدرها و والپیپرها، سرویس کنترل غلط املایی، اپلیکیشن ایمیل بهبود یافته با پشتیبانی از چند حساب کاربری تنها چند مورد از امکانات اضافه شده به iOS 4 بودند که از میان آنها ویژگی چند وظیفگی یا همان مولتی تسکینگ را میتوان برجستهترین ویژگی این نسخه از سیستم عامل آی او اس (iOS) دانست.
اپل همزمان با معرفی نسل چهارم از سیستم عامل خود، گوشی آیفون 4 با صفحه نمایش Retina را نیز معرفی کرد که به توسعهدهندگان این امکان را داد که اپلیکیشنهای با کیفیت بالاتری را تولید کنند. اپل iOS 4 را تا نسخه 4.2.5 بهروزرسانی کرد و طی این آپدیتها امکاناتی نظیر سرویس Hotspot شخصی، AirPrint و AirPlay را به سیستم عامل خود اضافه کرد.
با این حال iOS 4 اولین نسخه از سیستم عامل اپل بود که از سایر دیوایسهای iOS قدیمیتر پشتیبانی نمیکرد و برخی از مدلهای قدیمیتر که به صورت فنی با آن سازگار بودند باز هم در عمل قادر به اجرای تمام ویژگیهای این نسخه از سیستم عامل iOS نبودند.
iOS 5
- سال انتشار: 2011
- سال اتمام پشتیبانی: 2014
- ویژگیهای کلیدی: آیکلود، آیمسیج، نوتفیکیشن سنتر
- عدم پشتیبانی از: آیفون 3G، نسل اول آیپد، نسل دوم و سوم آیپاد تاچ
اپل با معرفی ویژگیها و سرویسهای کاربردی متعدد در iOS 5 روند رو به رشد خود را ادامه داد. فضای ابری آیکلود جایگزین سرویس ناموفق قبلی MobileMe شد و همچنین دستیار صوتی سیری معرفی شد. نمایش اعلانها همانند اندروید در یک منوی کشویی ثابت در iOS انجام و سرویس پیام کوتاه آیمسیج با قابلیت ارسال پیامهای چند رسانهای و امکان تائید دریافت فعال شد. همگام سازی آیتونز از طریق وایفای یکی دیگر از ویژگیهای ضروری iOS 5 محسوب میشد. اپل در این نسخه از سیستم عامل قابلیت فعالسازی آیفون به صورت بیسیم را فراهم کرد، این در حالی است که تا پیش از آن دیوایسهای اپل برای فعالسازی میبایست از طریق USB به کامپیوتر متصل میشدند.
iOS 6
- سال انتشار: 2012
- سال اتمام پشتیبانی: 2015
- ویژگیهای کلیدی: اپل مپس، Do Not Disturb، اپلیکیشن Passbook
- عدم پشتیبانی از: این نسخه از تمام دیوایسها پشتیبانی میکرد، اما آیفون 3GS، آیفون 4 و آیپد 2 قادر به استفاده از تمام ویژگیهای ارائه شده نبودند
iOS 6 در سپتامبر 2012 زمانی معرفی شد که روابط بین دو کمپانی اپل و گوگل کمی تیرهوتار شده بود و اپل با حذف اپلیکیشن گوگل مپس و معرفی اپلیکیشن نقشه خود، گام بزرگی در رقابت با دیگر رقبا برداشت. با این حال اپلیکیشن اپل مپس در آغاز با باگهای فراوانی همراه بود و هنوز برای رسیدن به گوگل مپس مسیر طولانی در پیش داشت. کوپرتینوییها علاوه بر گوگل مپس، اپلیکیشن یوتیوب را نیز از فهرست برنامههای از پیش نصب شده روی آیفون حذف کردند.
در ششمین آی او اس سیری باهوشتر از نسخه بتا ظاهر شده و قابلیتهای کاربردی بیشتری داشت. علاوه براین اپل با معرفی سرویس Do Not Disturb امکان بیصدا کردن نوتفیکیشنها در برخی از ساعات روز را برای کاربر فراهم کرد. یکپارچهسازی فیسبوک با سیستم عامل اپل در iOS 6 اتفاق افتاد و سرویس به اشتراکگذاری تصاویر و Passbook از دیگر ویژگی های سیستم عامل iOS در نسخه ششم بودند.
iOS 7
- سال انتشار: 2013
- سال اتمام پشتیبانی: 2016
- ویژگیهای کلیدی: تاچ آیدی، کنترل سنتر، AirDrop
- عدم پشتیبانی از: آیفون 3GS و گوشیهای آیفون 4، آیفون 4S و آیپدهای 2 و 3 قادر به اجرای تمام ویژگیهای iOS 7 نبودند
iOS 7 در سال 2013 زمانی منتشر و عرضه شد که تیم کوک سال قبل به دلیل عدم موفقیت اپلیکیشن اپل مپس، پیام عذرخواهی را در وبسایت اپل منتشر کرد، اما اسکات فورستال، مسئول بخش طراحی iOS از امضای این پیام عذرخواهی امتناع کرد و سپس اخراج شد. پس از فورستال اپل از جانی ایو در زمینه طراحی آی او اس کمک گرفت. جانی ایو که پیشتر تنها روی سختافزار کار کرده بود، در نسخه 7 سیستم عامل آی او اس (iOS) یک تغییر اساسی را در رابط کاربری ایجاد کرد و آن را بسیار زیباتر و مدرنتر ساخت.
ویژگیها و قابلیتهای متنوع بسیاری در نسل هفتم سیستم عامل iOS معرفی شد که از مهمترین آنها میتوان به قابلیت آنلاک گوشی توسط تاچ آیدی، دسترسی به کنترل سنتر با سوایپ کردن از پایین صفحه نمایش به سمت بالا و قابلیت اشترک گذاری فایلها بین دو دیوایس اپلی از طریق ایردراپ (AirDrop) اشاره کرد.
iOS 8
- سال انتشار: 2014
- سال اتمام پشتیبانی: 2016
- ویژگیهای کلیدی: اپل پی (Apple Pay)، اپل موزیک، Homekit و Healthkit
- عدم پشتیبانی از: آیفون 4
پس از تغییرات اصلی و اساسی که در نسخه قبل شاهد بودیم، اپل بار دیگر در سال 2014 با معرفی ویژگیهای کلیدی و کاربردی، عملکردی پایدارتر و سازگارتر را به iOS 8 بازگرداند. در این نسخه کوپرتینوییها ویژگی سیستم پرداخت الکترونیک Apple Pay را به ساختار سیستم عامل iOS اضافه کردند و سرویس اشتراک اپل موزیک در آپدیت iOS 8.4 معرفی شد.
اپل در iOS 8 روی انعطافپذیری پلتفرم خود بسیار کار کرد و به موجب آن اپلیکیشنهای شخص ثالث قادر بودند که ویجتهای نوتفیکیشن سنتر خود را اضافه کرده و به عکسهای کاربر دسترسی داشته باشند. همچنین با معرفی دو سرویس Homekit و Healthkit دسترسی و تجمیع اطلاعات مرتبط با سلامتی و خانههای هوشمند آسانتر از قبل شد. اضافه شدن آیکلود درایو به فضای آیکلود، بهبود اپلیکیشن ایمیل، بهبود سافاری، پشتیبانی از صفحه کلیدهای شخص ثالث و امکان انتخاب تقویم اسلامی از دیگر قابلیتهای اضافه شده در نسل هشتم سیستم عامل آی او اس (iOS) بودند.
iOS 9
- سال انتشار: 2015
- سال اتمام پشتیبانی: 2018
- ویژگیهای کلیدی: قابلیت Night Shift، ویژگی Low Power Mode
اپل iOS 9 را در راستای بهبود عملکرد، ثبات و سرعت سیستم عامل در سال 2015 معرفی و منتشر کرد. قابلیت Low Power Mode با هدف استفاده بهینهتر از شارژ دستگاه و دو اپلیکیشن Find My Friends و Find My iPhone به صورت پیشفرض با iOS 9 معرفی شدند. در این نسخه از سیستم عامل، آیپدها ویژگیهای متنوعی را دریافت کردند. پشتیبانی از مولتی تسکینگ به صورت کامل و مناسب، ویژگیهای Split Screen و Picture in Picture و قابلیت QuickType همگی از مواردی هستند که در iOS 9 به آیپدها اضافه شدند. هوشمندتر شدن جستجو و سیری در کنار بهبود اپلیکیشنهای Note و اپل مپس از دیگر دستاوردهای iOS 9 محسوب میشدند.
iOS 10
- سال انتشار: 2016
- سال اتمام پشتیبانی: 2019
- ویژگیهای کلیدی: قابلیت آیمسیج بهبود یافته، اپلیکیشن Home
- عدم پشتیبانی از: آیفون 4S، نسل پنجم آیپاد تاچ، آیپد 2، نسل اول آیپد مینی
در ادامه تاریخچه iOS به بزرگترین بهروزرسانی تاریخ این سیستم عامل یعنی iOS 10 میرسیم. در نسل دهم سیستم عامل آی او اس (iOS) که در سپتامبر 2016 معرفی شد، کوپرتینوییها از تغییرات اساسی فاصله گرفته و بیشتر روی بهبود قابلیتهای پیشین و اضافه کردن ویژگیهای جدید تمرکز کرده بودند.
اپلییکیشن آی مسیج، استیکر و قابلیتهای بیشتری پیدا کرد و سیری امکان تعامل با اپلیکیشنهای غیراپلی موجود در اپ استور را داشت. این در حالی است که کاربر میتوانست با استفاده از اپلیکیشن نوظهور Home به کنترل و مدیریت خانه هوشمند خود بپردازد. علاوه براین امکان حذف و غیرفعالسازی اپلیکیشنهای پیشفرض و همچنین قابلیت عکس پرتره در دوربین آیفون 7 پلاس در iOS 10 برای کاربر مهیا شده بود.
iOS 11
- سال انتشار: 2017
- سال اتمام پشتیبانی: نامشخص
- ویژگیهای کلیدی: واقعیت افزوده، بهبود چشمگیر ویژگیهای آیپد
- عدم پشتیبانی از: آیفون 5C، آیفون 5، آیپد 4، آیپد 3
در سپتامبر سال 2007، iOS 11 با تمرکز بر افزایش بهرهوری به خصوص در آیپدها منتشر شد. در این نسخه از سیستم عامل آی او اس (iOS) اپ استور مجددا بازطراحی شد و محتویات آن به گونهای دستهبندی شدند که کاربر خیلی آسانتر از قبل میتوانست اپلیکیشن موردنظر خود را پیدا کند. در این نسخه کوپرتینوییها کنترل سنتر را کاملا دگرگون و قابل شخصیسازی کردند. علاوه بر بهروزرسانیهای اپلیکیشنهای پیشفرض فوتوز، ویدئوز و دوربین، اپل مپس نیز با هدف پشتیبانی از نقشه داخلی تفرجگاهها و فرودگاهها آپدیت و بهروزرسانی شد. در این نسخه ARKit نیز برای تسهیل کار توسعهدهندگان در ساخت اپلیکیشنهای واقعیت افزوده در نظر گرفته شد. قابلیت انیموجی به همراه آیفون 10 نیز در iOS 11 معرفی شد که توانست طرفداران بسیاری را به خود جلب کند.
اما آنچه که به وضوح در یازدهمین نسخه از سیستم عامل محبوب iOS مشهود بود، تمرکز کوپرتینوییها بر بهبود و افزایش بهرهوری آیپد بود. اجرای مولتی تسکینگ کامل و بینقص، اپلیکیشن Files جدید، پشتیبانی از دراگ اند دراپ و همچنین پشتیبانی از یادداشت و نوشتن با Apple Pencil تنها چند مورد از ویژگیهای اضافه شده به معماری سیستم عامل iOS بودند.
iOS 12
- سال انتشار: 2018
- سال اتمام پشتیبانی: نامشخص
- ویژگیهای کلیدی: نوتفیکیشنهای گروهی، ARKit 2، اسکرین تایم، مموجی
iOS 12 در حالی در سپتامبر سال 2008 معرفی شد که برخلاف نسخههای قبلی، تغییرات گسترده و انقلابی نداشت. این نسخه از iOS با هدف تمرکز بر بهبود عملکرد و اصلاح اشکالات موجود در برخی از ویژگیها منتشر شد. بهبود عملکرد و هوشمندتر شدن سیری و اضافه شدن یکسری شورتکاتها به آن، واقعیت افزوده پیشرفتهتر با ARKit 2 و امکان کنترل و نظارت بر استفاده از آیفون با اسکرین تایم تنها چند مورد از ویژگیهای اضافه شده به iOS 12 بودند. کوپرتینوییها در این نسخه محدودیت فیس تایم را به حداقل رسانده و در حال حاضر 32 نفر میتوانند به صورت همزمان در یک گروه تماس تصویری داشته باشند.
اپلیکیشن اندازهگیری Measure، بهبود قابلیت Do Not Disturb، امکان جستجو در گالری یا Photos، نمایش نوتفیکیشنها به صورت گروهی، قابلیت Auto Fill و مدیریت بهتر باتری تنها بخشی از دستاوردهای کوپرتینوییها در iOS 12 برای طرفداران این سیستم عامل محبوب بودند.
iOS 13
- سال انتشار: 2019
- سال اتمام پشتیبانی: نامشخص
- ویژگیهای کلیدی: ویژگی Dark Mode، آپشنهای جدید امنیت، بهبود اپلیکیشنهای ریمایندر و نوت
- عدم پشتیبانی از: آیپد (به دلیل عرضه سیستم عامل iPadOS)، نسل ششم آیپاد تاچ، سری آیفون 6، آیفون 5S
کوپرتینوییها در سپتامبر سال 2019 با معرفی iOS 13 راه سیستم عامل محبوب خود یعنی iOS را از دنیای آیپدها جدا کردند و تصمیم گرفتند برای بهبود عملکرد آیپدها یک سیستم عامل مجزا تحت عنوان iPadOS را برای آنها طراحی کنند. در iOS 13 سرعت اجرای اپلیکیشنها دو برابر شده و آنلاک گوشی با فیس آیدی سریعتر از قبل انجام میشد؛ در نتیجه کاربر از همان ابتدا احساس میکرد که گوشی چابکتر از قبل شده است.
بهروزرسانی اپلیکیشنهای پیشفرض نظیر ریمایندر (Reminders)، نوت (Notes)، سافاری و ایمیل تنها بخشی از ویژگیهای iOS 13 بودند. اما مهمترین تغییر در این نسخه معرفی حالت تاریک (Dark Mode) بود که برای بهبود عملکرد باتری و کاهش خستگی چشم عرضه شد. حالت تاریک اپل تمام اپلیکیشنها را به خوبی پوشش داده و تجربه خوبی برای کاربر رقم میزد.
iOS 14
- سال انتشار: 2020
- سال اتمام پشتیبانی: نامشخص
- ویژگیهای کلیدی: ویجتهای هوم اسکرین، اپلیکیشن Translate، قابلیت App Clip، اپلیکیشن App Library
- عدم پشتیبانی از: آیپد (به دلیل عرضه سیستم عامل iPadOS)، نسل ششم آیپاد تاچ
iOS 14 در سال جاری با میزبانی از ویجتهای اپلیکیشنها در هوم اسکرین معرفی شد. این ویجتها دادههای بیشتری در خود گنجانده و در ابعاد مختلف قابل دسترس هستند. اپلیکیشن App Library یکی دیگر از قابلیتهای معرفی شده در جدیدترین نسخه سیستم عامل آی او اس (iOS) است که به لطف بهرهمندی از آن میتوان اپلیکیشنها را حتی هوشمندانهتر از App Drawer اندروید دستهبندی کرد. پشتیبانی از حالت تصویر در تصویر (Picture in Picture)، اپلیکیشن Translate، بهبود دستیار صوتی سیری و اپلیکیشن اپل مپس و همچنین اضافه شدن قابلیت App Clip تنها چند مورد از ویژگیهای معرفی شده در iOS 14 هستند که کار با این سیستم عامل محبوب را لذتبخشتر از قبل میکنند.
در این نوشتار به تاریخچه سیستم عامل آی او اس (iOS) پرداختیم و با ویژگیهای کلیدی هر نسخه آشنا شدیم. نظر شما درباره معماری سیستم عامل iOS و قابلیتهای آن چیست؟ اگر از کاربران این سیستم عامل محبوب هستید، خوشحال میشویم نظرات خود را درباره iOS، عملکرد و نواقصی که فکر میکنید هنوز برطرف نشدهاند با ما در میان بگذارید.
باسلام iOS درواقع مخفف کلمات iPhone Operating System بوده که به معنای سیستم عامل آیفون هستش و تا نسل سوم این سیستم عامل با اسم iPhone OS معرفی می شده.