فیلم های توقیف شده جهان ؛ از پرتقال کوکی تا نبرد سلطنتی

مسئله سانسور یا توقیف نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا وجود دارد و برخی فیلم‌ها بنا بر دلایل مختلفی از اکران جا می‌مانند و مورد کم لطفی قرار می‌گیرند. در این مطلب برخی از فیلم های توقیف شده جهان را به شما معرفی می‌کنیم.

شاید تا کنون فکر می‌کردید که مسئله توقیف یا سانسور فیلم‌ها تنها مختص به ایران بوده و این امر در کشورهای مختلف دنیا مرسوم نیست. توقیف فیلم‌ها نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر دنیا نیز اتفاق می‌افتد و این موضوع در جوامع اروپایی نیز دغدغه فیلمسازان است. توقیف یا سانسور فیلم‌ها بنا بر دلایل مختلفی از جمله محتوای ضد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره اتفاق می‌افتد و گاهی اوقات نیز سلیقه شخصی مسئولان تایید صلاحیت اکران فیلم‌ها نیز در این امر دخیل هستند. با این حال، موضوع توقیف یا سانسور همیشه در سینمای ایران و جهان وجود داشته و در برخی مواقع نیز اجتناب‌ناپذیر است. به همین بهانه در این مقاله سینمایی از پلازا فیلم های توقیف شده سینمای جهان و ایران را به شما معرفی خواهیم کرد.

فهرست مطالب:

فیلم های توقیف شده سینمای جهان

در این بخش فیلم های توقیف شده دنیا و ایران را معرفی کرده و دلیل توقیف هریک از آنها را به شما توضیح خواهیم داد.

1. فیلم پرتقال کوکی – A Clockwork Orange ؛ از فیلم های خارجی ممنوعه

• سال ساخت: 1971
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.3/10
• کارگردان: استنلی کوبریک ( Stanley Kubrick)
• بازیگران: مارکوم مک‌داول، پاتریک مگی و میریام کارلین

فیلم پرتقال کوکی یکی از فیلم های توقیف شده معروف دهه 1970 میلادی بوده که اقتباسی از رمانی کوتاه با همین نام است. این فیلم سرشار از صحنه‌های خشونت‌آمیز و ناراحت‌کننده است تا بتواند به شکلی باورپذیر معضلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یکی از شهرهای بریتانیا را به تصویر بکشد. شخصیت اصلی این فیلم فردی به نام «الکس» است که خشونت و تجاوز جزء علایق شخصی او محسوب می‌شوند و این گرایش در رفتارهای او نیز نمود پیدا کرده است.

نمایش فیلم پرتقال کوکی به دلیل نشان دادن تصاویر خشونت‌آمیز و تجاوز در کشورهایی نظیر ایرلند و سنگاپور به مدت 30 سال ممنوع شد. جالب است بدانید که کارگردان این فیلم به دلیل احتمال تقلید جوانان از شخصیت الکس، مانع اکران آن در انگلستان شد. اما پس از مرگ استنلی کوبریک این فیلم به اکران عمومی درآمد و با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شد. داستان فیلم پرتقال کوکی نیز درباره یک جوان ضداجتماعی به نام الکس بوده که رهبر یک گروه بزهکار است. روزی الکس به اتهام قتل به زندان می‌افتد و در آنجا روش‌های درمانی مختلفی بر روی او امتحان می‌شود.

2. فیلم اینک آخرالزمان – Apocalypse Now ؛ از فیلم های توقیف شده جهان

• سال ساخت: 1979
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.5/10
• کارگردان: فرانسیس فورد کوپولا (Francis Ford Coppola)
• بازیگران: مارلون براندو، مارتین شین، فردریک فورست و رابرت دووال

فیلم اینک آخرالزمان نیز یکی دیگر از فیلم های توقیف شده دنیا است که روایتگر جنگ ویتنام بوده و در ژانر جنگی، حماسی و ماجراجویی ساخته شده است. این فیلم شاهکار دیگری از کارگردان فیلم پدرخوانده محسوب می‌شود که اقتباسی از یک رمان انگلیسی به نام «دل تاریکی» است. فیلم اینک آخرالزمان به دلیل محتوای ضد جنگی در کره جنوبی توقیف شد و یکی از فیلم‌های بحث برانگیز در زمان خود بود. با این حال، این فیلم به عنوان یکی از برترین فیلم‌های ساخته شده درباره ویتنام در نظر گرفته می‌شود که در لیست 250 فیلم برتر بانک اطلاعاتی فیلم‌ها قرار دارد و در فهرست 100 فیلم برتر بنیاد آمریکا نیز ثبت شده است. این عنوان در مراسم اسکار سال 1980 برنده دو جایزه اسکار و در جشنواره فیلم کن 1979 نیز جایزه نخل طلایی را بدست آورد.

داستان فیلم اینک آخرالزمان در سال 1970 و در زمان جنگ ویتنام روایت می‌شود که سرهنگ نیروهای ویژه جنگ به نام «والتر کورتز» در بحبوحه جنگ به همراه افراد خود در یک تپه عقب‌نشینی کرده است. سروان «ویلارد» از سوی مقامات بالا دستور می‌گیرد که سرهنگ کورتز را پیدا کرده و او را بکشد، اما زمانی که برای پیدا کردن او به منطقه جنگی وارد می‌شود، ماجراهای غیرمنتظره‌ای اتفاق می‌افتند.

3. فیلم کشتار با اره ‌برقی در تگزاس – The Texas Chain Saw Massacre

• سال ساخت: 1974
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.4/10
• کارگردان: توبی هوپر (Tobe Hooper)
• بازیگران: مارلین برنز، پاول پاتین، ادوین نیل و جیم سایداو

فیلم کشتار با اره برقی در تگزاس نیز یکی دیگر از فیلم های سینمایی خارجی ممنوعه محسوب می‌شود که یک فیلم اسلشر است. در واقع فیلم اسلشر نوعی فیلم ترسناک و دلهره‌آور بوده که در آن یک قاتل که دچار مشکلات روانی است با وسیله‌های تیز مانند تبر و ساطور، اقدام به قتل برخی افراد می‌کند. فیلم کشتار با اره برقی در تگزاس نیز یکی از بهترین فیلم‌های ساخته شده در این سبک بوده که تاکنون اسپین آف‌های بسیاری از آن ساخته شده است. این فیلم به دلیل دارا بودن صحنه‌های خشونت آمیز و ترسناک فراوان، سال‌های زیادی در کشورهایی چون آلمان غربی، سنگاپور و چندین کشور اسکاندیناوی توقیف شد. اما در برخی کشورهای دیگر نیز با سانسور فراوان در سینماها به اکران درآمد.

فیلم کشتار با اره برقی در تگزاس در زمان اکران به دلیل محتوای خشونت‌آمیز، مورد انتقادهای فراوانی قرار گرفت، اما با این حال به عنوان یکی از برترین فیلم های ترسناک تاریخ سینما شناخته می‌شود. داستان این فیلم درباره چندین جوان است که در سفر راهشان را گم کرده و شخصی عجیب و غریب را سوار ماشین خود می‌کنند و پس از آن درگیر اتفاقات ترسناک فراوانی می‌شوند.

4. فیلم در جبهه غرب خبری نیست – All Quiet on the Western Front

• سال ساخت: 1930
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.1/10
• کارگردان: لوئیس مایلستون (Lewis Milestone)
• بازیگران: ریچارد الکساندر، لو آیرس، بن الکساندر و ویلیام بیکول

فیلم در جبهه غرب خبری نیست هم یکی از فیلم های توقیف شده خارجی محسوب می‌شود که اقتباسی از یک رمان با همین نام است. این فیلم اولین فیلم محبوب و پرطرفداری است که به مقوله رعب و وحشت جنگ پرداخته است و در زمان جنگ جهانی اول روایت می‌شود. این عنوان در اصل دارای نوعی دیدگاه واقع‌گرایانه از زندگی در خط مقدم جنگ جهانی اول است که گوشه‌ای از دغدغه‌ها و مشکلات سربازان جنگ را نشان می‌دهد. فیلم در جبهه غرب خبری نیست توسط حزب نازی‌ها در طول دهه 1930 و 40 به دلیل پیام‌های ضد انقلاب آلمانی و موضع ضدجنگی در آلمان، استرالیا و نیوزیلند توقیف شد.

این فیلم در مراسم اسکار سال 1930 دو جایزه اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را دریافت کرد و مورد توجه منتقدان قرار گرفت. فیلم در جبهه غرب خبری نیست روایتگر روزهای اولیه جنگ جهانی اول است که ارتش آلمان برای دفاع از خاک و سرزمین خود در حال سربازگیری و آموزش به آنها است و اکثر جوانان نیز برای شرکت در جنگ ثبت‌نام می‌کنند.

5. فیلم آخرین وسوسه مسیح – The Last Temptation of Christ ؛ از فیلم های توقیف شده جهان

• سال ساخت: 1988
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.5/10
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی (Martin Scorsese)
• بازیگران: ویلم دفو، هاروی کایتل، باربارا هرشی و هری دین استنتون

فیلم آخرین وسوسه مسیح نیز یکی دیگر از فیلم های توقیف شده محسوب می‌شود که اقتباسی از یک رمان یونانی با همین نام است. این فیلم به دلیل تحریف شخصیت حضرت مسیح و نشان دادن او به عنوان یک شخص عادی که از شکنجه و درد هراس دارد و همیشه در حال درگیری با وسوسه‌های شهوانی است، حواشی زیادی را به دنبال داشت. حضرت مسیح در این فیلم به هیچ وجه پیامبر معرفی نشد و به همین دلیل انتقادهای زیادی به آن وارد شد. یک انجمن مسیحی در آمریکا به شرکت سازنده این فیلم نامه‌ای نوشت و در آن پیشنهاد داد که حاضر است تمام نسخه‌های این فیلم را خریداری کرده و از بین ببرد.

فیلم آخرین وسوسه مسیح نیز به دلیل بی‌احترامی به حضرت مسیح در کشورهایی چون اسرائیل، سنگاپور، مکزیک، فیلیپین، ترکیه و شیلی توقیف و پخش آن ممنوع اعلام شد. اما آمریکا این فیلم را توقیف نکرد و تنها به حذف چندین سکانس از آن بسنده کرد. جالب است بدانید که در سال 1988 یک گروه مخالف این فیلم در یکی از سینماهای پاریس که در حال پخش آن بود، بمب گذاری کردند و 13 نفر بر اثر آتش‌سوزی به شدت زخمی شدند. فیلم آخرین وسوسه مسیح یکی از جنجالی‌ترین فیلم های توقیف شده سینمای جهان محسوب می‌شود که در سال 1988 سر و صدای زیادی به راه انداخت.

6. فیلم زندگی برایان به روایت مانتی پایتان – Monty Python’s Life of Brian

• سال ساخت: 1979
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8/10
• کارگردان: تری جونز (Terry Jones)
• بازیگران: گراهام چپمن، جان کلیز، تری گیلیام و اریک آیدل

فیلم زندگی برایان نیز در فهرست فیلم های توقیف شده خارجی قرار دارد که در زمان اکران بسیار جنجالی و بحث برانگیز بود. این اثر نیز فیلم دیگری از زندگی حضرت مسیح است که در ژانر کمدی ساخته شده و در آن به دلیل شوخی‌های بی‌جا با حضرت مسیح، واکنش‌های منفی بسیاری از سوی مخاطبان و منتقدان دریافت کرد. محتوای اصلی فیلم زندگی برایان شامل طنز و نقدهای مذهبی است که توسط برخی گروه‌های مذهبی مختلف به کفرگویی و اهانت به حضرت مسیح متهم شد. پخش این فیلم در بخش‌هایی از انگلستان، ایتالیا، نروژ و ایرلند ممنوع اعلام شد و همین امر میزان فروش آن را به شدت کاهش داد.

داستان فیلم زندگی برایان درباره زندگی یک شخص یهودی به نام «برایان کوهن» است که در محله حضرت مسیح به دنیا می‌آید و بر اثر یک اتفاق همه او را با مسیح اشتباه می‌گیرند و در نهایت باعث به صلیب کشیدن او می‌شوند.

7. فیلم آخرین تانگو در پاریس – Last Tango in Paris ؛ از فیلم های خارجی ممنوعه

• سال ساخت: 1972
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 6.9/10
• کارگردان: برناردو برتولوچی (Bernardo Bertolucci)
• بازیگران: مارلون براندو، ژان پیر لئو، ماریا اشنایدر و کارتین آلگره

فیلم آخرین تانگو در پاریس نیز یکی دیگر از فیلم های توقیف شده سینمای جهان محسوب می‌شود که یک اثر درام ایتالیایی/فرانسوی است. این فیلم نیز در زمان اکران حواشی بسیاری داشت و توسط برخی منتقدان به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. فیلم آخرین تانگو در پاریس به دلیل محتوای صریح جنسی به مدت 30 سال در کشورهایی چون کره جنوبی، پرتغال، سنگاپور، ایتالیا و شیلی توقیف و پخش آن قدغن اعلام شد. این فیلم در انگلستان نیز با اعمال سانسورهای بسیار، اکران شد و با این وجود باز هم مورد انتقاد قرار گرفت.

داستان فیلم آخرین تانگو در پاریس درباره آشنایی یک مرد آمریکایی و یک زن فرانسوی است که هر کدام در زندگی گذشته خود مورد بی‌مهری قرار گرفتند و با یکدیگر رابطه برقرار می‌کنند، اما همه چیز به خوبی پیش نمی‌رود و رابطه این دو با چالش‌های زیادی مواجه می‌شود.

8. فیلم نبرد سلطنتی – Battle Royale ؛ از فیلم های خارجی ممنوعه

• سال ساخت: 2000
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.6/10
• کارگردان: کینجی فوکاساکو (Kinji Fukasaku)
• بازیگران: تاتسویا فوجیوارا، آکی مائدا، ماسانوبو آندو و کو شیباساکی

فیلم نبرد سلطنتی نیز یکی دیگر از فیلم های سینمایی خارجی ممنوعه محسوب می‌شود که محصول کشور ژاپن بوده و در ژانر اکشن، مهیج و درام ساخته شده است. این فیلم اقتباسی از یک رمان به همین نام است که روایتگر داستان زندگی چند دانش آموز دبیرستانی بوده که توسط دولت تمامیت‌خواهی (توتالیتاریسم) ژاپن، به یک جزیره فرستاده می‌شوند و مجبورند یکدیگر را بکشند تا اینکه برنده نهایی اعلام شود. این عنوان در زمان اکران بسیار جنجال برانگیز بود و حواشی بسیاری را به دنبال داشت و به دلیل محتوای خشونت آمیز آن در سایه کمدی سیاه در چندین کشور از جمله آلمان توقیف و پخش آن ممنوع اعلام شد. با وجود این ممنوعیت، فیلم نبرد سلطنتی به عنوان یکی از موفق‌ترین فیلم های ژاپنی در نظر گرفته می‌شود.

داستان این فیلم درباره تلاش دولت ژاپن برای سرکوب و کاهش اغتشاشات توسط جوانان است و به همین دلیل گروهی از دانش‌آموزان دبیرستانی را به جزیره‌ای دور افتاده می‌فرستد و تنها 3 روز به آنها مهلت می‌دهد تا تعدادشان به یک نفر برسد.

9. فیلم رمز داوینچی – The Da Vinci Code ؛ از فیلم های توقیف شده جهان

• سال ساخت: 2006
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 6.6/10
• کارگردان: ران هاوارد (Ron Howard)
• بازیگران: تام هنکس، آدری تاتو، ایان مک‌کلن، آلفرد مولینا

فیلم رمز داوینچی از فیلم های ممنوعه برتر این لیست است که در ژانر معمایی و تریلر ساخته شده. این فیلم داستان یک استاد دانشگاه هاروارد را روایت می‌کند که متهم اصلی یک پرونده قتل مرموز است. اما در فرایند بررسی این پرونده از رازهای مهمی درباره دین مسیحیت پرده برداشته می‌شود.

فیلم رمز داوینچی از فیلم های خارجی ممنوعه است که پس از اکران با حواشی زیادی مواجه شد و مورد انتقاد شدید کلیسای کاتولیک قرار گرفت. این عنوان از ممنوعه ترین فیلم های درباره مسیحیت، در کشورهایی چون سوریه، بلاروس و لبنان ممنوعه اعلام شد. این فیلم در ایران نیز به دلیل انتقادات اقلیت‌های مذهبی و مسیحیان، ممنوع شد. فیلم رمز داینجی در بسیاری از کشورها نیز پس از اعمال سانسور پخش شد.

10. فیلم بادبادک آبی – The Blue Kite ؛ از فیلم های توقیف شده جهان

• سال ساخت: 1993
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.5/10
• کارگردان: تیان ژوانگ‌ژوانگ (Tian Zhuangzhuang)
• بازیگران: لو بیپینگ، پو کوانشين، لی شوئه جیان، چن شيائومن

فیلم بادبادک آبی یکی دیگر از فیلم هایی که ممنوع شدند است. این فیلم چینی که تصویرگر رژیم کمونیستی مائو بود، توسط کشور چین ممنوع اعلام شد و حتی باعث شد کارگردان آن تا 10 سال اجازه ساخت هیچ فیلمی را نداشته باشد. اما با این حال، این عنوان از فیلم‌ های ممنوعه خارجی پس از اکران جوایز بین‌المللی متعددی دریافت کرد.

داستان فیلم بادبادک آبی، از فیلم های خارجی ممنوعه، توسط یک پسربچه روایت می‌شود که در دهه‌های 1950 و 1960 در شهر بیجینگ زندگی می‌کند. در این فیلم داستان‌های واقعی درباره زندگی در این شهر در دوران انقلاب فرهنگی را مشاهده می‌کنیم و به شاهد برملا شدن رازهای پنهان چین هستیم.

11. فیلم سنتوری ؛ از فیلمهای ممنوعه ایرانی

• سال ساخت: 1385
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.5/10
• کارگردان: داریوش مهرجویی
• بازیگران: بهرام رادان، گلشیفته فراهانی، مسعود رایگان، رویا تیموریان

فهرستمان را با معرفی یکی از فیلم‌ های ممنوعه ایرانی ادامه می‌دهیم. فیلم درام سنتوری در سال 1385 توسط داریوش مهرجویی ساخته شد. این فیلم که داستان هنرمندی را روایت می‌کند که به اعتیاد رو آورده، برداشتی آزاد از کتاب عقاید یک دلقک از هاینریش بل (Heinrich Böll) است. این فیلم ابتدا در جشنواره فجر به نمایش در آمد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین بازیگر مرد (برای بهرام رادان) را دریافت کرد. اما وقتی سنتوری به مرحله اکران عمومی رسید، با مشکل مواجه شد.

عدم توانایی در کنترل جو سالن یکی از دلایل توقیف این فیلم و قرار گرفتن آن در فهرست فیلمهای ممنوعه ایرانی بود. پس از‌ مدتی نیز نسخه‌ای غیرمجاز از فیلم سنتوری در بازار پخش شد و باعث وارد شدن ضرر و زیان به سازندگان این فیلم شد. سرانجام بعد از 4 سال و پس از کشمکش‌های فراوان و دخالت مراجع قانونی، در سال 1389، این عنوان از فیلمهای ممنوعه ایرانی از لیست فیلم‌های توقیفی خارج شد و از طریق شبکه نمایش خانگی در دسترس بینندگان قرار گرفت.

12. فیلم مارمولک ؛ از فیلمهای ممنوعه ایرانی

• سال ساخت: 1382
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.5/10
• کارگردان: کمال تبریزی
• بازیگران: پرویز پرستویی، بهرام ابراهیمیان، شاهرخ فروتنیان، رضا سعیدی

فیلم مارمولک یکی دیگر از فیلمهای ممنوعه ایرانی است که پس از اکران در جشنواره فیلم فجر و دریافت جوایزی چون سیمرغ بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، هنگام اکران عمومی‌اش در چندین استان ایران توقیف شد. البته مارمولک برای مدتی اکران شد و سپس پخش آن با توجه به انتقادات زیاد ممنوع شد. داستان این عنوان از فیلمهای ممنوعه ایرانی درباره دزدی است که برای فرار از دست پلیس، لباس یک روحانی را می دزدد و خودش را به جای او جا می‌زند.

منوچهر محمدی، تهیه‌کننده این عنوان از فیلمهای ممنوعه ایرانی،‌ گفته بود که پس از اکران این فیلم، چهار حکم جلب برایش صادر شده بود. اگرچه این عنوان از فیلمهای ممنوعه ایرانی مورد استقبال بالای مخاطبان قرار گرفت، اما انتقادات زیادی نسبت به موضوع و نام آن صورت گرفت. سرانجام پس تلاش‌های تهیه‌کننده این فیلم برای انتشار آن در شبکه نمایش خانگی، فیلم مارمولک در سال 1399 و پس از حدود 17 سال از اکران اولیه‌اش، در این رسانه منتشر شد.

کلام آخر

ما در این مقاله چندین مورد از فیلم های توقیف شده سینمای جهان و فیلمهای ممنوعه ایرانی را به شما معرفی کردیم. این فیلم‌ها بنا بر دلایل مختلف در زمان اکران در برخی کشورها توقیف و از پخش آنها جلوگیری شده است. شما تا کنون کدامیک از فیلم های توقیف شده که در این فهرست معرفی کردیم را تماشا کردید؟ لطفا نظرات خود را با در میان بگذارید.