خشونت خانگی ریشه و قدمتی به اندازه تاریخ بشریت دارد و متأسفانه هنوز هم وجود دارد. اینکه چرا چنین اتفاقی می‌افتد و هنگام مواجهه با آن چه باید بکنیم، بحث امروزمان در این مقاله است.
کبودی زیر چشم، کوفتگی اعضای بدن، مشوش بودن اعصاب و روان و… شاید این‌ها اولین تصویر ذهنی اغلب ما به عنوان خشونت خانگی باشند. اما این مثال‌ها تنها نمود بیرونی این جنایت به حساب می‌آیند. خشونت خانگی فقط به ضرب و شتم ختم نمی‌شود و متنوع‌تر از این حرف‌ها است. ولی با این حال همه آنها یک هدف را دنبال می‌کنند و آن کنترل و آزار رساندن به فرد مقابل است. در این مقاله از پلازا درباره این موضوع بیشتر صحبت خواهیم کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- خشونت خانگی چیست؟
- انواع خشونت خانگی
- دلایل به وجود آمدن خشونت خانگی
- پیشگیری از خشونت خانگی
- هنگام مواجهه با خشونت خانگی چه کار کنیم؟
- آیا کرونا باعث افزایش خشونت خانگی شده است؟
- کلام آخر
خشونت خانگی چیست؟
خشونت از عواملی است که سلامت و امنیت خانواده را تهدید می‌کند. خشونت خانوادگی یا خشونت علیه زنان در خانواده، شایع‌ترین شکل خشونت علیه زنان است. در حقیقت خشونت خانوادگی به نوعی پرخاشگری اشاره دارد که عضوی از خانواده به عضو دیگر اعمال می‌کند. اگرچه گاهی ادعا می‌شود که زنان به اندازه مردان با همسر یا کودک‌های خود خشن هستند، اما واضح است که خشونت زنان محدودتر است و کمتر موجب آسیب جسمانی بادوام می‌گردد.
اگرچه آثار فیزیکی خشونت خانگی معمولاً قابل‌مشاهده است، اما در مقابل گاهی خشونت خانگی دارای آثار مخربی است که به چشم نمی‌آید، با این حال تحملشان بسیار دشوار است. مانند دروغ گفتن، به خواسته‌های زن بی‌توجه بودن، انتقاد کردن به طور مداوم، جدا کردن زن از کودکانش و فامیل، پرخاش کردن، وادار کردن زن به ترک خانه، تهمت زدن و… که از آنها به عنوان خشونت پنهان یاد می‌شود.
بسیاری معتقدند خشونت خانگی علیه زنان هنوز به عنوان ابزاری برای تداوم و تقویت فرمان‌برداری زنان از مردان استفاده می‌شود. این نوع رفتار قابلیت انتقال از نسلی به نسل دیگر را دارد؛ زیرا پسرانی که شاهد خشونت علیه مادرانشان هستند در دوران بزرگسالی برای حل اختلاف‌های خود بیش از سایر پسران به خشونت روی می‌آورند. در مقابل دختران شاهد خشونت علیه مادرانشان نیز نسبت به سایر دختران با احتمال بیشتری قربانی خشونت شوهران خود می‌شوند.
انواع خشونت خانگی
خشونت خانگی شامل حمله بدنی، روانی و جنسی به زنان یا کودکان در خانه یا در محیط خانواده است. خشونت را ممکن است فرد دیگری در خانواده غیر از همسر مرتکب شود (مانند پسر، مادر شوهر، یا سایر بستگان). همچنین ممکن است شوهر مرتکب خشونت علیه همسرش شود که آن را «همسر آزاری» می‌نامند. آزار همسر می‌تواند به شکل بهره‌کشی جنسی از زنان، مضایقه از فراهم کردن پول، سرپناه، غذا، یا مراقبت پزشکی، ممانعت از کار کردن و یا کنترل انتخاب نوع کار باشد. انواع خشونت خانگی عبارتند از:
- خشونت فیزیکی یا بدنی: آسیب‌های جسمانی نظیر ضرب و جرح با سلاح سرد و گرم، سیلی و لگدزدن و بعضاً کشتن قربانی را شامل می‌شود.
- خشونت روانی: انواع تحقیرهای روانی و بدرفتاری‌های کلامی نظیر تمسخر و دشنام و ناسزا گفتن را شامل می‌شود.
- خشونت اقتصادی: ایجاد محدودیت‌های اقتصادی نظیر ندادن خرجی، سوظن نسبت به زن در سوءاستفاده از منابع مالی خانواده و کنترل شدید و دائمی مخارج زن و پنهان کردن درآمد توسط شوهران.
- خشونت جنسی: انواع بدرفتاری در ایجاد روابط جنسی توسط شوهران، خشونت جنسی خانگی علیه زنان شناخته‌شده که زنان به ندرت این نوع خشونت را گزارش می‌کنند.
دلایل به وجود آمدن خشونت خانگی
آمار خشونت خانگی در ایران و جهان نشان می‌دهد که هیچ علت منفردی وجود ندارد که بتوان آن را علت قطعی خشونت خانگی دانست. هر زنی صرف‌نظر از سن، نژاد، قومیت، تحصیلات، هویت فرهنگی، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، اشتغال، جهت‌گیری جنسی یا توانایی‌های جسمی و روانی می‌تواند به خشونت آسیب‌پذیر باشد.
در کل خشونت خانگی ابعاد گسترده‌ای داشته و زمینه‌های مختلف ازجمله زمینه‌های خانوادگی، شرایط روانی، اقتصادی و سابقه خشونت‌های قبلی دارد. مهم‌ترین عواملی که موجب بروز خشونت خانگی می‌شوند عبارتند از استفاده از الکل، اعتیاد به مواد مخدر، فقر و محرومیت، بیکاری، وجود انگیزه فردی، قضاوت زن توسط مرد، رفتار غریزی و مستعد خشونت، رفتار محرک زنان و رسانه‌ها، سابقه بیماری روانی، آزار دیدن در کودکی و…
پیشگیری از خشونت خانگی
خشونت خانگی ارتباط تنگاتنگی با سلامت روان دارد. در صورت مراجعه به روانشناس و مشاوره، چه قبل و چه بعد از ازدواج، تا حد زیادی می‌توان از وقوع یک فاجعه پیشگیری کرد. این پیشگیری اشکال مختلفی دارد و به همان نسبت می‌تواند عاملان مختلفی داشته باشد. اجرای این موارد می‌تواند منجر به پیشگیری از خشونت، پیشگیری از افزایش شمار قربانیان و پیشگیری از افزایش شدت رفتار خشونت‌آمیز شود:
- رفتن به مراکز مشاوره و روانشناسی در دوران مجردی، قبل و بعد از ازدواج
- پرداختن به عواملی که درون خانواده، اجتماع و ملت می‌تواند منجر به خشونت شود؛ ازجمله فقدان مهارت‌های حل نزاع و ارتباط، الکل و سوءمصرف مواد، فقر، بی‌سوادی، بی‌خانمانی و فقدان دسترسی به پلیس و نظام دادرسی.
- مراکز و برنامه‌های آموزش قانون برای اجتماع که آگاهی در مورد حقوق افراد و جبران‌های قانونی را افزایش می‌دهند.
- اجرای برنامه‌های اجتماعی آموزشی وسیع که موضوع خشونت خانگی را پررنگ می‌کنند. استفاده از رسانه، جامعه مدنی، گروه‌های مذهبی و رهبران اجتماعی برای هدف قرار دادن جامعه و علاوه بر آن قربانیان و مهاجمان بالقوه.
- اتخاذ سیاستی در پلیس در جهت پاسخ به ادعای خشونت علیه زنان و هر جا شواهد کافی باشد داشتن مجوز برای دستگیری.
- ایجاد گروه‌های تخصصی پلیس که اختصاصاً بر خشونت علیه زنان تمرکز دارند.
- گشایش پاسگاه پلیس اجتماعی در محله‌ها به منظور افزایش دسترسی به پلیس
- گماشتن مددکاران ویژه برای کمک به قربانیان در دفاتر پلیس
- گماشتن مددکاران ویژه برای کمک به قربانیان در دادگاه
- سرپناه‌های اختصاصی برای زنانی که به آنها حمله شده است.
- و…
هنگام مواجهه با خشونت خانگی چه کار کنیم؟
اما هنگام مواجهه با خشونت خانگی باید چه کار کنیم؟
اگر شما قربانی هستید
خواهشاً این امر را نادیده نگیرید. ارزش شما بیشتر از این حرف‌ها است. اگر کسی زندگی را برای شما تبدیل به جهنم کرده است با او سازگاری نکنید. اوضاع هرگز بهتر نمی‌شود و فقط بد، بد و بدتر خواهد شد. ولی اگر قدم اول را بردارید، قطعاً روزی از این تصمیم شاد و خوشحال خواهید بود. شاید الان و بلافاصله نتوانید ارتباطتان را با او قطع کنید، ولی این حرف به معنای رد این حقیقت که در صورت اصلاح نشدن این رفتار نامناسب باید یک روزی از او جدا شوید نیست. بنابراین برای آن روز آماده شوید و از افراد متخصص کمک بخواهید. این‌ها اقداماتی هستند که ما پیشنهاد می‌کنیم:
- بدانید که تقصیر شما نیست: وقتی فردی با خشونت جنسی و یا خشونت خانگی مواجه می‌شود سعی می‌کند که آن را برای خودش عادی جلوه داده و خود و عمل خودش را علت آن خشونت بداند. خوب باید بگوییم این وضعیت عادی نیست، تقصیر شما نیست، آن را عادی فرض نکنید و آن را نادیده نگیرید.
- جمله «فقط یک‌بار اتفاق افتاد دیگه تکرار نمی‌شه» ضمانت و دلیل موجهی محسوب نمی‌شود، حتی اولین اقدام را نیز گزارش کنید.
- اطلاع‌رسانی کنید: نقاب «همه‌چیز خوب و بر وفق مراد است» را از صورتتان بردارید و به کسی اطلاع دهید. این فرد می‌تواند همسایه، فامیل، دوست، آشنا، مشاور، پلیس و… باشد.
- از ارتکاب جرم، مدرک جمع کنید: این کار به روند پرونده شما در آینده خیلی کمک می‌کند. یادداشت زمان، مکان و اگر شد عکس و فیلم از جراحات (به خصوص علامت خشونت خانگی با دست) و ارتکاب جرم می‌تواند خیلی مفید باشد.
- با پلیس تماس بگیرید: برخلاف باور عامه شکایت خشونت خانگی آخر و عاقبت دارد و دلیلی می‌شود برای مراقبت و محافظت از شما. مجازات خشونت خانگی و همین‌طور اقدامات قانونی علیه او وابسته به شکایت شما است.
- با اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی تماس بگیرید: شماره تلفن گزارش خشونت خانگی یعنی 123 را به خاطر داشته باشید. افراد پشت خط آدم‌های متخصصی هستند که راهنمایی‌تان می‌کنند.
- نقشه برای روز مبادا داشته باشید: داشتن مکان امن و همین‌طور داشتن کیف نجات برای چنین مواقعی ضروری است. کیف نجات شامل کپی اسناد مهم، کلیدها، لباس و کمی پول است.
- به مکان امن پناه ببرید: از سال 1393 سازمان بهزیستی برای زنان و دخترانی که در معرض خشونت خانگی قرار دارند، مکان‌هایی با آدرس‌های مخفی تحت عنوان خانه‌های امن راه‌اندازی کرده است. زنان و دختران می‌توانند از طریق تماس تلفنی با این مراکز ارتباط برقرار کنند. زنان می‌توانند کودکانشان را نیز همراه با خودشان ببرند. در آنجا علاوه بر پناه دادن، خدمات دیگری ازجمله خدمات مشاوره، مددکاری، روان‌شناختی، حقوقی، پزشکی و بهداشتی نیز ارائه می‌شود.
اگر شما یک قربانی را می شناسید
صبر نکنید که آنها برای دریافت کمک به سراغتان بیایند، شما اولین قدم را بردارید. این کار چند مزیت دارد:
- قربانی متوجه می‌شود که در این راه تنها نیست.
- شما می‌توانید به قربانی بفهمانید که خشونتی که در معرض آن قرار دارد طبیعی نیست.
- می‌توانید به قربانی در شناختن قدم بعدی او کمک کنید.
افرادی که دچار خشونت جنسی یا خانگی می‌شوند معمولاً سردرگم، ترسیده، شرمسار و افسرده هستند و اغلب عزت نفس پایینی دارند. سعی کنید به دور از چشم فرد آزارگر با آنها صحبت کنید و از آنها بپرسید که مشکلی برایشان پیش‌آمده یا خیر. آنها را تحت فشار نگذارید که حتماً با شما صحبت کنند یا حتماً توصیه‌ای را که شما می‌گویید انجام دهند؛ بلکه سعی کنید اعتماد آنها را جلب کنید و بیشتر شنوده باشید تا توصیه گر. به تصمیماتشان احترام بگذارید و نشان دهید که برای او و تصمیماتش اهمیت قائل هستید.
آیا کرونا باعث افزایش خشونت خانگی شده است؟
کرونا و اجبار به قرنطینه خانگی میزان خشونت خانگی و در پی آن طلاق را در چین بالا برد؛ اتفاقی که پیش‌بینی می‌شد در دیگر کشورها هم رخ دهد. به گفته مدیرکل مشاوره و امور بهزیستی ایران:
تماس‌های تلفنی همسران در دوران قرنطینه نشان می‌دهد آمار اختلافات میان زوجین 3 برابر شده است.
قرنطینه کمابیش همچنان ادامه دارد، اما آیا این آمار هشداری است به همسران برای اینکه متوجه باشند که رمز موفقیت زندگی مشترک آنها در دوری بوده و تحمل طولانی مدت همدیگر برایشان غیرممکن است؟ یا مشکلاتی که در رابطه‌شان وجود داشته آتش زیر خاکستر محسوب می‌شده که قرنطینه خانگی آن را شعله‌ور کرده است؟ واقعاً چطور می‌شود که قرنطینه‌های خانگی با دعواهای تلخ و آزاردهنده و گاهی خشونت خانگی همراه می‌گردند؟
واقعیت این است که باهم ماندن در خانواده به مدت طولانی بخشی از حقایق مخفی در رابطه زن و شوهر را برملا می‌کند. اعتیاد و روابط پنهان خارج از خانواده ازجمله این حقایق هستند. همسر معتاد که تا پیش از این مکان و زمان مناسب برای مصرف مواد مخدر داشت و یا همسری که رابطه خارج از خانواده را به صورت همزمان تجربه می‌کرده، در روزهای قرنطینه بهانه کمتری برای پنهان کردن ماجرا دارند. همین امر موجب شروع یک فاجعه می‌شود.
اما این موضوع فقط بخش کوچکی از اختلافات در روزهای قرنطینه است. تحقیقات نشان می‌دهد در بلایای طبیعی میزان تنش بین زن و شوهر بیشتر می‌شود. بلایای طبیعی، مشکلات اقتصادی و به دنبال آن استرس و اضطراب و نهایتاً تغییر رفتار همسران را به دنبال دارد. زنجیره‌ای از اتفاقات که حتی می‌تواند منجر به جدایی شود.
بخش دیگر افزایش اختلافات به علت از بین رفتن جمع‌های صمیمی با دوستان و آشنایان است. باید قبول کرد که در شرایط فعلی از ساعات خوشی که با اقوام و دوستانمان می‌گذراندیم محروم هستیم، بنابراین بخشی از نیازهای عاطفی‌مان که در چنین جمع‌هایی تأمین می‌شد، اکنون دیگر به آن شکل در دسترس نیست. طبیعی است که دوری از چنین روابطی به مرور تأثیرش را در روابط ما با اعضای خانواده می‌گذارد. تماس تلفنی و تصویری با این دوستان می‌تواند تا حدی این خلا را پر کند.
علاوه بر این باید بخش دیگر این اختلافات را حجم کار سنگینی که با وجود قرنطینه و ماندن همه اعضای خانواده در خانه به مادران تحمیل‌شده دانست. حجم کاری که با بی‌توجهی و رعایت نکردن بهداشت به ویژه از سوی مردان بیشتر و تنش بین اعضای خانواده را عمیق‌تر کرده است. این موضوعی است که باید با گفت‌وگو و تقسیم کار و درک متقابل اعضای خانواده رفع شود.
محققان می‌گویند درصد بالایی از همسرانی که در این شرایط طلاق می‌گیرند از این جدایی پشیمان می‌شوند. بنابراین بهتر است زوجین آرامش خود را حفظ و در چنین روزهایی تنش‌ها را تا حد امکان مدیریت کنند و حتماً در صورت دیدن علامت خشونت خانگی، چه در خانواده خود و چه در خانواده دیگران اقدامات لازم را انجام دهند.
کلام آخر
ترس از عواقب شکایت خشونت خانگی و یا ترک منزل می‌تواند برای همه زنان چالش‌برانگیز باشد. داشتن دلایل برای ماندن از جمله فرزندان، وابستگی مالی و عاطفی، نداشتن بستگان و… باعث می‌شود اقدام برای درخواست کمک سخت به نظر برسد. ولی این حق شماست که در این شرایط کمک بخواهید و زندگی خوب و آرامی داشته باشید. شماره تلفن گزارش خشونت خانگی، یعنی 123 را حتماً به خاطر داشته باشید و بدانید که تنها نیستید.
اطلاعاتتان را درباره حق و حقوقتان بالا ببرید. سعی کنید کتاب‌هایی که درباره مسائل بانوان (زندگینامه، داستان، روانشناسی، حقوق و…) هستند را مطالعه کنید. همچنین برای بالاتر رفتن عزت نفس و اعتماد به نفستان تلاش کنید؛ این تلاش می‌تواند ورزش‌های کوتاه روزانه یا مراجعه به مشاور و روانشناس باشد.
در این مقاله سعی شد به صورت مختصر و مفید به مقوله خشونت خانگی و اینکه چرا چنین اتفاقی می‌افتد و هنگام مواجهه با آن چه باید بکنیم بپردازیم. شما می‌توانید نظرات یا انتقاداتتان را با ما در قسمت کامنت‌ها به اشتراک بگذارید. خوشحال می‌شویم که به کامل شدن این مطلب کمک کنید.
سلام بله من هم امیدوارم که چنین اتفاقی بیفته. ممنون که مطلب رو خوندید و نظرتون را با ما به اشتراک گذاشتید.