وحشتناک ترین، ترسناک ترین و بزرگترین زلزله های جهان

زلزله غیرقابل‌پیش‌بینی است، ولی با بررسی و تجربه گرفتن از بزرگترین زلزله های جهان بهتر می‌توانیم با این پدیده طبیعی هماهنگ شده و آسیب کمتری از آن ببینیم.

زلزله یادآور لرزش زمین، ترس مردم، ریزش ساختمان‌ها و از همه بدتر ماندن زیر آوار است. این پدیده طبیعی سالانه بیش از میلیون‌ها بار در سراسر دنیا رخ می‌دهد. با شناخت به اندازه این پدیده و یادگیری راهکارهای مقابله با آن می‌توانیم تا حد زیادی از آسیب‌های احتمالی آن در امان باشیم. در این مقاله از پلازا قصد داریم بزرگترین زلزله های جهان را بررسی کنیم.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

• زلزله چیست؟
• بزرگترین زلزله های جهان
  • زلزله والدیویا، شیلی
  • زمین لرزه آلاسکا
  • زلزله بزرگ اندونزی
  • زمین لرزه و سونامی ژاپن
  • زلزله کامچاتکا، روسیه
  • زمین لرزه شیلی
  • …
• کلام آخر

زلزله چیست؟

وقتی انرژی ذخیره‌شده در صخره‌های اعماق زمین ناگهان آزاد می‌شود، به صورت امواج بزرگ زلزله‌ای به سطح زمین می‌رسد. این امواج در قسمت‌های ضعیف شده پوسته زمین، به نام گسل، حرکت می‌کند و تکان‌های شدیدی را به وجود می‌آورد. زلزله‌های بزرگ می‌توانند به اندازه یک بمب اتمی کوچک انرژی آزاد کنند. زمین‌لرزه‌ها به سه بخش پیش‌لرزه، زلزله اصلی و پس‌لرزه تقسیم می‌شوند. چیزی که اغلب لرزه‌شناس‌ها هنگام وقوع زلزله برایشان اولویت دارد، تشخیص پیش‌لرزه از زلزله اصلی است تا بتوانند جلو خرابی‌ها و خسارات احتمالی را بگیرند.

متداول‌ترین حالت زلزله به این صورت است که یکسری لرزه‌های کوچک زمین را می‌لرزاند (پیش‌لرزه). سپس لرزش بزرگ یا همان اصلی رخ می‌دهد (زلزله اصلی) و سر آخر دوباره یکسری لرزه‌های کوچک زمین را می‌لرزاند (پس‌لرزه). پس‌لرزه‌ها ممکن است تا دو ماه هم ادامه داشته باشند. فعلاً زمین‌لرزه برای زمین‌شناسان و لرزه شناسان غیرقابل‌پیش‌بینی است و اغلب الگوهایی که گفته می‌شود صرفاً برگرفته از واقعیات تجربی هستند (زلزله‌های پیشین در تاریخ).

در کره زمین مکانی وجود دارد که به «حلقه آتش» معروف است. بزرگترین گسل جهان یا بهتر بگوییم بزرگترین گسل‌ها و فعال‌ترین نقاط دنیا درون این حلقه جای می‌گیرند. اگر به فهرستی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت نگاهی بیندازید خواهید دید که اغلب بزرگترین زلزله های جهان در این منطقه رخ داده است. به لحاظ حرکت کردن صفحه‌ها یا همان تکتونیک، فعال‌ترین مکان کره زمین نیز همین حلقه آتش است. در سال بالغ بر هرازان بار این منطقه می‌لرزد.

در اینجا لازم است توضیح دهیم هر پدیده‌ای که مربوط به کره زمین می‌شود از جمله زلزله، رانش زمین، سونامی، ایجاد و فعالیت کوه‌های آتشفشانی، ایجاد رشته کوه‌ها و دره‌ها و غیره، به حرکت صفحه‌های کره زمین مربوط هستند.

بزرگترین زلزله های جهان

در این قسمت می‌خواهیم بزرگترین زلزله های جهان در صد سال اخیر را معرفی کنیم. لازم به ذکر است که زلزله‌هایی با قدمت بیش از صد سال نیز وجود داشته که در زمره قوی ترین زلزله های جهان به شمار می‌آیند. ولی از آنجایی که لرزه‌سنجی هر قرن و چه‌بسا هر ده سال بهتر و دقیق‌تر از قرن‌ها و سال‌های پیش است، تصمیم داریم که تنها شدیدترین زلزله های جهان در صد سال اخیر را بررسی کنیم.

زلزله والدیویا، شیلی

• تاریخ: 22 می 1960 (1 خرداد 1339)
• بزرگی: 9.4-9.6
• تلفات: 1,000-7,000 نفر

به جرئت می‌توان گفت که زلزله شیلی یکی از بزرگترین و مرگبارترین زلزله های جهان بود. در این زلزله علاوه بر رانش زمین، سونامی نیز اتفاق افتاد. معمولاً هنگام وقوع زمین‌لرزه در مناطق نزدیک به دریای آزاد این اتفاقات رخ می‌دهد. این ختم ماجرا نبود؛ درست 38 ساعت بعد از زلزله آتشفشان شروع به فوران کرد. البته تلفات جانی به علت فوران آتشفشان ثبت‌نشده، ولی این امر باعث شد آسمان منطقه به مدت حداقل یک هفته خاکستری شود. این زمین‌لرزه قوی ترین زلزله جهان به شمار می‌آید.

زمین لرزه آلاسکا

• تاریخ: 28 مارس 1964 (8 فروردین 1343)
• بزرگی: 9.2
• تلفات: 131 نفر

یکی دیگر از قوی ترین زلزله های جهان زمین‌لرزه آلاسکا است که خوشبختانه تلفات جانی آن نسبت به شدت لرزش کم بود. مدت زمان لرزش منطقه 4 الی 5 دقیقه ثبت شده است. این زلزله با اینکه یکی از کشنده ترین زلزله های جهان نبود، ولی قطعاً یکی از دردسرسازترین‌ها بود. ساعاتی بعد از زمین‌لرزه نزدیک به 20 کشور اطراف محل حادثه ازجمله شهرهای خلیجی آلاسکا، پرو، نیوزلند، ژاپن، مکزیک و… دچار سونامی شدند. تلفات ثبت‌شده شامل کشته‌شدگان کشورهای اطراف نیز هست.

زلزله بزرگ اندونزی

• تاریخ: 26 دسامبر 2004 (6 دی 1383)
• بزرگی: 9.1-9.3
• تلفات: 227,898 نفر

یکی از کشنده ترین زلزله های جهان قطعاً زمین‌لرزه اندونزی است؛ به‌طوری‌که از لحاظ رتبه‌بندی پرتلفات ترین زلزله های جهان در کل تاریخ، رتبه چهارم را دارد. سونامی و تخریب ساختمان‌ها، عامل‌های اصلی تلفات بودند. کانون این زمین‌لرزه محلی نزدیک به کشور اندونزی و در اقیانوس هند بود و همین امر باعث شد که هنگام وقوع زلزله کشورهای اطراف این اقیانوس نیز آسیب ببینند. درمجموع یک میلیون و هفتصد و چهل هزار نفر از 17 کشور اطراف به علت این حادثه بی‌خانمان، 125 هزار زخمی و 43,786 فرد ناپدید شدند.

زلزله بزرگ اندونزی طولانی ترین زلزله جهان است. در آن روز گسل‌ها در آن منطقه به شدت فعال شده و زمین به مدت 10 دقیقه بدون توقف لرزیده بود. هر چه زمان لرزش بیشتر باشد، آسیب و خرابی‌های ناشی از آن نیز بیشتر است. با این توضیحات، علاوه بر لقب بزرگترین زلزله جهان، می‌توان این زلزله را یکی از بدترین زلزله های جهان نیز نامید؛ زیرا سال‌ها طول کشید که خرابی ناشی از این زمین‌لرزه جبران شود.

زمین لرزه و سونامی ژاپن

• تاریخ: 11 مارس 2011 (20 اسفند 1389)
• بزرگی: 9.0-9.1
• تلفات: 15,901 نفر

یکی دیگر از بزرگترین زلزله های جهان که به احتمال زیاد اغلب شما آن را به خاطر دارید، زلزله ژاپن است. این زمین‌لرزه بزرگترین زلزله ثبت‌شده در کل تاریخ ژاپن محسوب می‌شود. مدت زمان لرزش زمین 6 دقیقه برآورد شده که به نسبت زمان بسیار زیادی است. مدت لرزش زمین هنگام وقوع زلزله یکی از اصلی‌ترین دلایل رتبه‌بندی کشورها در جدول «بیشترین کشته زلزله های جهان» است؛ زیرا رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند.

در این زلزله تعداد زخمی‌ها 6,157 و مفقود شده‌ها 2,529 نفر اعلام شدند. طبق مطالعاتی که در سال 2018 صورت گرفت، تعداد 13,386 نفر دچار شوک بعد از حادثه شدند. زلزله ژاپن شدیدترین زلزله جهان در 10 سال گذشته است. این زمین‌لرزه به رآکتورهای هسته‌ای ازجمله فوکوشیما نیز خسارت وارد کرد و تا مدت‌ها خطر افزایش تشعشعات هسته‌ای در منطقه وجود داشت. بر حسب خساراتی که به صورت فیزیکی و روانی به افراد وارد کرده، می‌توان آن را بدترین زلزله جهان در ده سال اخیر دانست.

زلزله کامچاتکا، روسیه

• تاریخ: 4 نوامبر 1952 (13 آبان 1331)
• بزرگی: 9
• تلفات: 2,336 نفر

اگر قرار باشد بزرگترین زلزله های جهان در طول تاریخ را رتبه‌بندی کنیم، این زمین‌لرزه رتبه ششم را خواهد داشت، اما در رتبه‌بندی صد سال اخیر در جایگاه پنجم قرار دارد. زلزله کامچاتکا بزرگترین زلزله تاریخ روسیه است و از آنجایی که کانون این زلزله در اقیانوس آرام بوده، سونامی و طوفان‌های دریایی را نیز با خود به همراه داشته است. از زمان وقوع این زمین‌لرزه تاکنون، آن منطقه فعال شده و زمین‌لرزه‌های مختلفی در آنجا به ثبت رسیده که جدیدترین آنها زلزله 7.5 ریشتری در تاریخ 6 فروردین 1399 است.

زمین لرزه شیلی

• تاریخ: 27 فوریه 2010 (8 اسفند 1388)
• بزرگی: 8.8
• تلفات: 525 نفر

باز هم شیلی. یکی دیگر از بزرگترین زلزله های جهان بار دیگر در شیلی رخ داد. این زلزله همراه با سونامی بود که نه‌تنها خود کشور شیلی، بلکه 53 کشور اطراف آن را نیز تحت تأثیر قرارداد. میزان تلفات این حادثه 525 نفر و مفقودین 25 نفر ثبت شده، البته گزارش‌هایی مبنی بر بالاتر بودن تعداد تلفات (نزدیک به 800 نفر) نیز گزارش شده است.

زلزله جزایر رَت

• تاریخ: 3 فوریه 1965 (14 بهمن 1343)
• بزرگی: 8.7
• تلفات: 0

طبق روند تمام زمین‌لرزه‌هایی که در آب اتفاق می‌افتند، این زلزله نیز همراه با سونامی بود. خوشبختانه این جزایر خالی از سکنه بودند، ولی شدت ناشی از این زلزله به صورت سونامی و موج‌های عظیم در هاوایی، پرو، اکوادور، کالیفرنیا، ژاپن و شرق روسیه دیده شد.

زمین لرزه آسام، تبت

• تاریخ: 15 اوت 1950 (24 مرداد 1329)
• بزرگی: 8.6
• تلفات: 4,826 نفر

محل وقوع این زمین‌لرزه در نزدیکی مرز هند و چین بود. آمار تلفات در چین/ تبت 3,300 و آمار تلفات در هند/ آسام 1,526 نفر گزارش‌شده است. نشان اصلی این زلزله صدای غرشی بود که تمام ساکنین محلی آن را تأیید کردند.

البته همه زلزله‌ها به نوعی صدا دارند، ولی هنگام زلزله صدای لرزش و غرش متفاوت است. زمین به شکل‌های مختلفی می‌لرزد. درست است که آخر همه لرزش‌ها نتایج اغلب یکسان هستند، ولی تشخیص این لرزش‌ها یا بهتر بگوییم این موج‌هایی که موجب لرزش می‌شوند (S، P، ریلی، لاو) بسیار حائز اهمیت است. شناسایی موج‌ها در تشخیص محل دقیق کانون زلزله و میزان خرابی که در زلزله‌های آینده ممکن است ایجاد کند کمک بزرگی می‌کند.

زلزله جزیره‌های آندروپوف

• تاریخ: 9 مارس 1957 (18 اسفند 1335)
• بزرگی: 8.6
• تلفات: 0

بار دیگر «حلقه آتش». در آن زمان این جزایر خالی از سکنه بودند، به همین علت این زلزله تلفات جانی در پی نداشت. اما به شهرها و کشورهای اطراف ازجمله هاوایی و آلاسکا خساراتی را وارد کرد. مجموع این خسارات 5 میلیون دلار گزارش شده است.

زمین لرزه سوماترا، اندونزی

تاریخ: 28 مارس 2005 (8 فروردین 1384)

بزرگی: 8.6

تلفات: 915-1,314 نفر

مدت زمان این زمین‌لرزه تقریباً 2 دقیقه گزارش شد. صدها ساختمان در اندونزی خراب و هزاران نفر به علت خطر سونامی مجبور به تخلیه خانه‌هایشان شدند. به علت ایجاد سونامی توسط این زلزله کشورهای اطراف نیز آسیب دیدند. به غیر از میزان تلفات، نزدیک به 340-1,146 نفر نیز به علت این حادثه زخمی شدند.

کلام آخر

اولین چیزی که در زمین‌شناسی به شما آموزش می‌دهند این است که ما در تمام دنیا حتی به اندازه یک وجب هم ‌مکانی تحت عنوان «منطقه بی‌خطر» و یا «منطقه امن از بلایای طبیعی» نداریم. برای زمین‌شناس‌ها تمام دنیا به دو دسته «منطقه کم‌خطر» و «منطقه پرخطر» تقسیم می‌شود.

می‌توانیم با دانستن این واقعیت زانو غم بغل بگیریم و بگوییم که «هیچ جای دنیا مناسب زندگی کردن نیست! این چه زندگی است! چه فایده و…» یا هم هر کجای این دنیا که زندگی می‌کنیم (حتی منطقه پرخطر) با رعایت دستورالعمل‌های ایمنی و هماهنگ شدن با این حوادث طبیعی حداقل آسیب را به خود و عزیزانمان وارد کنیم و زندگی خوبی داشته باشیم.

به عنوان مثال شاید در ساختمانی که الان در آن زندگی می‌کنید نقشی در چگونگی ساخت یا محل ساخت آن نداشته باشید، ولی می‌توانید با اضافه کردن جعبه کمک‌های اولیه، کپسول آتش‌نشانی، رعایت نکات ایمنی هنگام چیدمان اثاثیه و… در منزلتان، شناسایی نقاط امن خانه و آموزش اعضای خانواده و… تا حد زیادی از آسیب این حوادث طبیعی بکاهید. در یک‌کلام چه قبل و چه بعد از حادثه به دنبال مقصر نباشید، شما سهم خودتان را به عنوان یک انسان عاقل انجام دهید.

هر مکان و منطقه‌ای در دنیا با شکل متفاوتی از حوادث طبیعی دست و پنجه نرم می‌کند. به عنوان مثال کمتر شنیده‌اید که سواحل ایران دچار سونامی شود، ولی احتمالاً این خبر را برای سواحل آسیای شرقی زیاد شنیده‌اید. این حرف را می‌توان در مورد آتش‌فشان‌های فعال فیلیپین، اندونزی و هاوایی و همین‌طور طوفان‌های سهمگین آمریکای شمالی نیز زد.

چه دوست داشته باشیم و چه نداشته باشیم، پرتکرارترین حادثه طبیعی ایران زلزله و گاهاً سیل است؛ بنابراین لازم است که برای حوادث اینچنینی آموزش ببینیم و آماده باشیم. این آموزش هم چیز عجیبی نیست و با یک جست‌وجو ساده در اینترنت یا خواندن مقاله‌های آموزشی هلال‌احمر نیز می‌توان آمادگی لازم را پیدا کرد. ترس به هنگام بروز زلزله کاملاً طبیعی است، ولی این ترس نباید توجیه ما برای بیرون دویدن و انجام کارهای هیجانی باشد.

زلزله یکی از مجموع حوادث طبیعی است که هنوز برای انسان قابل پیش‌بینی نیست؛ بنابراین اگر می‌خواهیم حداقل آسیب را از این پدیده طبیعی ببینیم، لازم است که با آن هماهنگ شویم. لازمه این هماهنگی آگاهی از وضعیت منطقه زندگی (کم‌خطر، پرخطر)، رعایت نکات ایمنی ساخت‌وساز هنگام ساخت ساختمان‌ها و شناسایی نقاط امن خانه برای پناه گیری هنگام بروز حادثه است.

اگر دقت کرده باشید ما بیشتر از چیزهایی می‌ترسیم که اطلاعات زیادی درباره آن نداریم. بنابراین اطلاعاتتان را در این زمینه زیاد کرده و به خود و خانواده‌تان آموزش‌های لازم را بدهید. امیدواریم هرکجا که هستید سالم و تندرست باشید. نظر شما درباره مطلب بزرگترین زلزله های جهان و در کل زمین‌لرزه چیست؟ تجربه‌های خودتان را درباره زلزله با ما در قسمت کامنت‌ها به اشتراک بگذارید.