رفلاکس معده یا ترش کردن معده زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات معده به مری منتقل شوند. در این مقاله همه آن چیزی که باید درباره رفلاکس معده بدانید را به شما توضیح خواهیم داد.
رفلاکس معده (Acid reflux) یک بیماری شایع است که باعث سوزش سر دل در ناحیه پایین قفسه سینه می‌شود. این بیماری در زبان عامیانه به ترش کردن معده نیز شناخته می‌شود. رفلاکس زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده، مجددا به مری بازمی‌گردد و آن را می‌سوزاند. بیماری بازگشت اسید به مری (Gastroesophageal reflux disease) یا به اختصار GERD هنگامی تشخیص داده می‌شود که فرآیند بازگشت اسید معده به مری، بیش از دو مرتبه در هفته اتفاق بیفتد. بر اساس گزارش موسسه ملی گوارش و بیماری‌های کلیوی ایالات متحده، حدود 20 درصد از مردم آمریکا به بیماری رفلاکس معده مبتلا هستند. این بیماری در کشورهای غربی بسیار رایج است و حدود 20 الی 30 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ترش کردن معده در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی را به دنبال داشته باشد. در ادامه این مقاله علمی و پزشکی از پلازا بیماری رفلاکس معده را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم و شیوه‌های پیشگیری از ترش کردن معده را به شما آموزش خواهیم داد.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- رفلاکس معده چیست؟
- علائم رفلاکس معده
- علت ترش کردن معده
- شیوه های تشخیص بیماری رفلاکس معده
- درمان ترش کردن معده
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده چیست و به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟ بیماری رفلاکس معده یک بیماری طولانی مدت است که در آن محتوای معده به مری بازمی‌گردد و عوارضی را برای فرد به همراه خواهد داشت. رفلاکس اغلب پس از صرف غذا اتفاق می‌افتد. هنگامی که اسید معده به مری بازگردد، موجب ایجاد سوزش شدید سردل و قفسه سینه می‌شود و مری فرد را می‌سوزاند. این احساس سوزش عموما با خوابیدن و خم شدن، بیشتر و شدیدتر می‌شود.
در قسمت ابتدایی معده، دریچه‌ای حلقوی وجود دارد که در انتهای مری قرار دارد و غذا از طریق این دریچه از مری وارد معده شده و در آن محصور می‌شود. پس از ورود غذا به معده، این دریچه بسته شده و مانع بازگشت مجدد آن به مری می‌شود. اما زمانی که این دریچه کار خود را به درستی انجام ندهد، غذا از معده به مری برگشت می‌خورد و باعث رفلاکس معده می‌شود. هنگامی که این فرآیند در بدن رخ دهد، رفلاکس معده به مری اتفاق می‌افتد و معده فرد به اصطلاح عامیانه ترش کرده و اسیدی می‌شود.
علائم رفلاکس معده
علائم رفلاکس معده چیست و چگونه می‌توانیم متوجه شویم که معده ما دچار رفلاکس می‌شود؟ بارزترین علایم رفلاکس معده معمولا سوزش شدید سر دل و قفسه سینه است که ممکن است به علت پرخوری و یا بیماری نهفته رفلاکس در بدن باشد. این سوزش پس از صرف غذا شروع شده و با دراز کشیدن و یا خم شدن، بدتر و شدیدتر می‌شود. ترش کردن معده اغلب چندین ساعت به طول می‌انجامد که پس از آن نباید هیچگونه غذایی میل کنید.
درد سوزش سردل ممکن است به تدریج به گلو و گردن نیز سرایت کند و فرد در این نواحی نیز احساس سوزش شدیدی داشته باشد. مایعات موجود در معده در برخی موارد می‌توانند به پشت گلو راه پیدا کنند که طعم تلخ یا ترشی دارند و بسیار ناخوشایند هستند. اگر ترش کردن معده در هفته دو مرتبه تکرار شود، فرد به بیماری رفلاکس معده مبتلا است و باید روند درمانی خود را آغاز کند. سایر علائم خطرناک رفلاکس معده شامل موارد زیر است:
- سرفه‌های خشک و مداوم
- خس‌خس سینه
- آسم و سینه پهلو
- حالت تهوع و استفراغ
- گلو درد
- احساس درد در هنگام بلع
- احساس درد در قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم
- پوسیدگی دندان
- بوی بد دهان
این علائم اغلب پس از غذا خوردن نمایان می‌شوند و نشان دهنده بازگشت مواد غذایی صرف شده از معده به مری است. این بیماری باید حتما درمان شود و در صورت عدم درمان و رسیدگی می‌تواند مشکلات جدی را در بدن به وجود آورد.
علت ترش کردن معده
اما علت ترش کردن معده بعد از غذا چیست و به چه دلیل محتویات درون معده، مجددا به مری بازمی‌گردند؟ معده انسان حاوی یک اسید قوی به نام هیدروکلریک اسید (Hydrochloric acid) است که به تجزیه مواد غذایی و محافظت در برابر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، کمک بسیاری می‌کند. دیواره معده به دلیل دارا بودن پوشش مقاوم در برابر اسیدهای موجود در بدن، مقاومت بالایی دارد و این اسیدها نمی‌توانند تاثیرات مخربی بر روی آن داشته باشند. اما دیواره مری بدین صورت نیست و نمی‌تواند در برابر برخی اسیدها همچون اسید معده، از خود مقاومت نشان دهد.
زمانی که مری نتواند در مقابل اسیدهای معده مقاومت نشان دهد و مانع ورود مجدد آنها شود، آنگاه این اسیدها به مری وارد شده و موجب ایجاد سوزش شدید سر دل و قفسه سینه خواهند شد. ترش کردن معده گاهی نیز به دلایل ناشناخته بروز پیدا می‌کند و در هر سنی بر افراد تاثیر می‌گذارد. گاهی اوقات فاکتورهای مربوط به سبک زندگی می‌توانند در بروز رفلاکس موثر باشند و گاهی اوقات نیز برخی دلایل غیرقابل پیشگیری موجب ترش کردن معده می‌شوند.
یکی از دلایلی که قابل پیشگیری نیست، فتق هیاتال (Hiatus hernia) است. در این حالت، وجود یک سوراخ در دیافراگم به قسمت فوقانی معده اجازه می‌دهد تا وارد حفره‌های قفسه سینه شود که این امر منجر به رفلاکس معده می‌شود. اما سایر عواملی که به راحتی قابل کنترل هستند، عبارتند از:
- چاقی
- سیگار کشیدن
- ورزش نکردن
- مصرف برخی داروها از جمله داروهای بیماری آسم، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌ها، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضد افسردگی
خانم‌های باردار نیز به دلیل وجود فشارهای اضافی بر اندام‌های داخلی بدنشان، دچار رفلاکس می‌شوند. مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند منجر به ترش کردن معده شوند، عبارتند از:
- کافئین
- الکل
- زیاده‌روی در مصرف نمک
- رژیم غذایی فاقد فیبر (مصرف اندک میوه و سبزیجات)
- پرخوری
- دراز کشیدن پس از صرف غذا
- مصرف شکلات، نوشیدنی‌های گازدار و آبمیوه‌های اسیدی
رفلاکس معده نوزادان نیز بیماری است که وجود دارد و این عارضه تنها مختص به بزرگسالان نیست. رفلاکس معده یکی از بیماری‌های رایج در میان نوزادان است که تا 2 الی 4 ماهگی ممکن است پس از شیر خوردن، استفراغ کرده و بالا بیاورند. این امر تا چند ماه اول، طبیعی است و به تدریج بهبود پیدا می‌کند.
نحوه تشخیص رفلاکس معده
با داشتن علائمی مانند سوزش سردل و یا قفسه سینه، تشخیص رفلاکس نسبتا ساده است؛ با این حال برخی عوارض دیگر می‌توانند در کنار ترش کردن معده بروز پیدا کنند که عبارتند از:
- حمله قلبی
- ذات‌الریه
- آمبولی ریوی
تشخیص رفلاکس معده به علائم شما بستگی دارد، اما پزشک معالج علاوه بر بررسی علائم، برخی معاینات فیزیکی و آزمایش‌هایی را انجام می‌دهد تا به طور دقیق این بیماری را در فرد تشخیص دهد. پزشک از یک یا چند روش زیر برای تشخیص وجود رفلاکس معده استفاده می‌کند:
- بلع باریم: پس از نوشیدن محلول باریم، از عکس‌برداری با اشعه ایکس برای بررسی دستگاه گوارش بیمار استفاده می‌شود.
- آندوسکوپی فوقانی: یک لوله کوچک و انعطاف‌پذیر به همراه یک دوربین به داخل مری فرستاده می‌شود تا آن را بررسی کرده و در صورت نیاز نمونه‌ای از بافتش را جمع‌آوری کند.
- مانومتری مری: یک لوله انعطاف‌پذیر برای اندازه‌گیری میزان قدرت و توان عضلات مری به داخل آن فرستاده می‌شود.
- اندازه‌گیری میزان pH مری: دستگاهی کوچک وارد مری می‌شود تا بررسی کند که آیا اسید معده به آن وارد می‌شود یا خیر.
درمان ترش کردن معده
برای درمان رفلاکس معده، پزشک معالج ممکن است در ابتدا گزینه‌هایی برای ایجاد تغییر در سبک زندگی و انجام برخی عادات غذایی سالم را برای شما تجویز کند. اما در کنار آنها می‌توانید از برخی داروهای بدون نسخه نیز استفاده کنید که بعضی از آنها عبارتند از:
- مصرف قرص‌های آنتی اسید
- مسدودکننده‌های H2 مانند قرص سایمتیدین (Cimetidine) و فاموتیدین (Famotidine)
- مهارکننده‌های پروتون پمپ (PPI) مانند کپسول یا محلول امپرازول (Omeprazole)
درمان قطعی رفلاکس معده برای افرادی که به صورت مکرر دچار این عارضه می‌شوند، مصرف مسدودکننده‌های H2 و مهارکننده‌های پروتون پمپ و یا ترکیبی از این دو دارو است. این داروها موجب کاهش تولید اسید معده و مقاومت مری در برابر این اسیدها می‌شوند. مصرف این داروها به طور کلی بی‌خطر است و عوارض جانبی خاصی ندارد، اما نباید بدون مشورت با پزشک مصرف شوند؛ زیرا در برخی مواقع ممکن است باعث ایجاد تداخل دارویی در بعضی افراد شوند.
درمان خانگی رفلاکس معده
علاوه بر مصرف قرص‌های شیمیایی برای درمان ترش کردن معده، مصرف برخی داروهای گیاهی نیز می‌تواند برای جلوگیری از ترش کردن معده بسیار موثر و کارآمد باشد و چه بسا، تاثیرات بهتری نسبت به داروهای شیمیایی داشته باشد. برای درمان گیاهی ترش کردن معده می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:
- دمنوش زیره
- دم کرده گیاه نارون
- جوشانده ریشه گیاه شیرین بیان
- دمنوش رازیانه
- چای بابونه
- مصرف آب آلوئه‌ورا
- ترکیب مقداری سرکه سیب با آب جوش
- ترکیب آب و جوش شیرین
- جویدن آدامس پس از وعده‌های غذایی
- خوابیدن روی پهلوی چپ
برای پیشگیری و جلوگیری از رفلاکس معده نیز می‌توانید از راهکارهای ساده زیر استفاده کنید:
- پس از غذا بلافاصله دراز نکشید و یا یک ساعت قبل از خواب، چیزی نخورید
- از مصرف مشروبات الکلی بپرهیزید
- مصرف مواد غذایی مانند پرتقال، گوجه فرنگی، لیموترش و غیره که باعث اسیدی شدن محیط معده می‌شوند را به حداقل برسانید
- غذای خود را کاملا بجوید و هرگز تند تند غذا میل نکنید
- مواد غذایی چرب، تند و ترش مصرف نکنید
- سیگار نکشید
- نوشیدنی‌های گازدار مصرف نکنید
ما در این مقاله بیماری رفلاکس معده یا ترش کردن معده را از منظر علمی به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که خواندید، رفلاکس معده زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات معده به مری منتقل شوند. ترش کردن معده معمولا با سوزش سردل همراه است و به مرور نیز شدیدتر می‌شود.