افزایش مسئولیت پذیری در کودکان و البته دانش آموزان از وظایف والدین و آموزگارانی است که با کودک در تعامل هستند. اگر می‌خواهید حس مسئولیت پذیری را در کودک خود ارتقا دهید، با ما در ادامه همراه باشید.
پرورش کودکانی مسئولیت پذیر از خواسته‌های همه والدین در تربیت فرزندان است. درواقع مسئولیت پذیری باعث خواهد شد که فرد در بزرگسالی نیز بتواند مسئولیت کارهای خود را بر عهده بگیرد، فردی مستقل باشد و بتواند شکست‌ها و موفقیت‌هایش را نیز بپذیرد. از طرفی کودکان مسئولیت پذیر امکان رشد بهتری در اجتماع خواهند داشت. همچنین آنها بهتر می‌توانند از خود مراقبت کنند. برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان می‌توان با ساده‌ترین راهکارها آن را آغاز کرد و در مرحله اول می‌بایست پدر و مادر مسئولیت کارهای خود را بپذیرند. درواقع والدین مسئولیت‌پذیر می‌توانند در پرورش کودکان مسئولیت پذیر موفق‌تر باشند. اما می‌بایست راهکارهایی را نیز برای تشویق در زمینه افزایش مسئولیت پذیری در کودکان در پیش گرفت. ما در این مطلب از پلازا علاوه بر ارائه توضیحات بیشتر در مورد این قابلیت، به راهکارهای آن نیز اشاره خواهیم کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- مسئولیت پذیری در کودکان چیست؟
- راهکارهایی برای برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان
- نشان دادن و گفتن
- مسئولیت را با سرگرمی ادغام کنید
- از تهدید کردن خودداری کنید
- و…
- راهکارهای افزایش مسئولیت پذیری در دانش آموزان
- نقش یک الگوی مسئولیت پذیز
- عدم مسئولیت پذیری را ریشه یابی کنید
- ارتباط کلامی مؤثر و مثبت
- ترس از اشتباه را از بین ببرید
- سخن پایانی
مسئولیت پذیری در کودکان چیست؟
مسئولیت پذیری یک ویژگی اکتسابی است که والدین نقش مهمی در تقویت آن خواهند داشت. والدین نه تنها می‌توانند الگویی مهم در این زمینه باشند، بلکه می‌توانند تدابیری را نیز در زمینه افزایش مسئولیت پذیری در کودکان بیاندیشند. در این راستا که در بخش بعدی بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد، شناخت روحیات کودک نقش مهمی خواهد داشت و سپردن کارها به کودکان می‌بایست به دور از هر گونه تحمیل یا کنایه‌ای باشد.
کودکان خیلی کوچک‌تر از آن هستند که بخواهند درکی از مسئولیت پذیری داشته باشند. اما می‌توان با سپردن کارهای ساده، این خصیصه را در آنها شکل داد یا آن را پررنگ‌تر کرد. درواقع اولین جرقه‌های مسئولیت پذیری را معمولا می‌توان در سنین 7 یا 8 سالگی در کودکان مشاهده کرد. البته باید به یاد داشته باشید که والدین می‌توانند بین سنین 3 تا 5 سالگی نیز این قابلیت را تقویت کنند. به‌عنوان مثال آنها می‌توانند تمیز کردن اتاق را به کودک نشان دهند و یا با همکاری وی کاری را انجام دهند.
راهکارهایی برای برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان
اما چه کار کنیم که فرزندانی مسئولیت‌پذیر داشته باشیم؟ علاوه بر اشاره‌ای که به مسئولیت‌پذیری والدین و اعضای خانواده در بخش قبلی داشتیم، باید اشاره کنیم که یک سری راهکارها برای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان وجود دارند که می‌توانیم آنها را با توجه به شرایط خانوادگی و فرزندان خود در پیش بگیریم که عبارتند از:
نشان دادن و گفتن
زمانی که کاری به فرزند خود می‌سپارید، باید نحوه انجام آن را از قبل به او گفته باشید یا اینکه آن را به زبان ساده برایش توضیح دهید و از او بخواهید تا به شما ثابت کند که خوب متوجه حرف شما شده است. به عنوان مثال اگر از کودک خود می‌خواهید در چیدن میز به شما کمک کند، اول باید مراحل کار را به سادگی برایش بگویید. در ابتدا ممکن است کار برای کودک دشوار باشد، اما شما باید صبر و حوصله داشته باشید و در مراحلی که کار سپرده شده برای کودکتان پیچیده می‌شود، در کنارش باشید و به او کمک کنید.
کار دیگری که می‌توانید در جهت افزایش مسئولیت پذیری در کودکان انجام دهید این است که بگویید قرار است بعد از ظهر به پارک برویم، اما در ابتدا باید لباس‌ها را مرتب کنیم. پس اگر در انجام کار کمک کنید کار سریع‌تر انجام می‌شود و می‌توانیم زودتر برویم. این امتیازها باعث ترغیب کودکان به کمک کردن خواهد شد.
مسئولیت را با سرگرمی ادغام کنید
شما می‌توانید برای ترغیب کودک به جمع کردن وسایل بازی‌اش مسابقه‌ای ترتیب دهید. مثلا بگویید: «من قرار است آشپزخانه را مرتب کنم و تو اتاقت را مرتب کن. ببینیم چه کسی زودتر و با دقت بیشتر کارش را انجام می‌دهد».
از تهدید کردن خودداری کنید
یکی از راه های افزایش مسئولیت پذیری در کودکان این است که می‌بایست قوانینی واضح و روشن را برایش وضع کنید و البته آن را بدون تهدید بیان کنید. مثلا اگر فرزند شما می‌گوید که بیسکویت می‌خواهد، می‌توانید به او بگویید که اگر پشت میز بنشینی، می‌توانی بیسکویت بخوری.
مثال های خوب برای کودک بزنید
به عنوان مثال زمانی که لباس‌ها را در کمد قرار می‌دهید یا سوئیچ خود را در جای مناسبی می‌گذارید، در مورد اهمیت قرار گرفتن هر وسیله‌ای در سر جای خود با کودکتان صحبت کنید و این گونه به او نشان خواهید داد چرا چنین کارهایی اهمیت دارند. مثلا بگویید: «من کلیدهام رو اینجا قرار می‌دم تا اگر قرار شد برم بیرون مجبور نباشم کل خونه رو دنبالش بگردم».
روی تلاش تمرکز داشته باشید، نه نتیجه
سعی کنید زمانی که کودکتان در تلاش برای سروسامان دادن به کاری است، او را مورد انتقاد قرار ندهید یا وی را به هیچ وجه تمسخر نکنید و اجازه این کار را هم از سایرین سلب کنید. درواقع چنین کارهایی باعث می‌شوند تا اعتماد به نفسش ضعیف شود. در عوض می‌توانید از او بخواهید تا در انجام کار کمکش کنید. یا اینکه پیشنهادات دلگرم کننده بدهید و راهنمایی‌اش کنید.
در این راستا شما باید تلاش کنید تا یک خانواده بدون سرزنش ایجاد کنید. درواقع همه ما وقتی خرابکاری صورت می‌گیرد، می‌خواهیم شخص دیگری را مقصر جلوه دهیم. پس باید این راهکار را از خودمان شروع کنیم. زمانی که ما مسئولیت کارهایمان را بپذیریم و آن را بازگو کنیم، کودک به صورت غیر مستقیم می‌آموزد که اگر کار اشتباهی از وی سر زد، می‌تواند بدون ترس از طرد شدن یا مورد سرزنش قرار گرفتن آن را بازگو کند و در صورت نیاز کمک بخواهد.
کودک باید مسئول خواسته هایش باشد
اگر کودکتان از شما هدیه گران قیمتی به عنوان مثال یک دوچرخه گران می‌خواهد، حتما از او بخواهید تا در این راه به شما کمک کند. در اینجا می‌توانید راهنمای خرید دوچرخه را نیز مطالعه کنید. به هر حال شما می‌توانید پیشنهاد دهید که مثلا برای چنین هدیه‌ای باید نصف مبلغ را بپردازد. چگونه؟ می‌توانید به او پیشنهاد دهید تا پول‌هایش را ذخیره کند و زمانی که به اندازه لازم برای خرید وسیله مورد نظر رسید آن را در اختیارتان قرار دهد و بتوانید آن هدیه را تهیه کنید.
با این روش هم کودک با فواید ذخیره پول آشنا می‌شود و هم یاد می‌گیرد برای به دست آوردن هر چیزی می‌بایست تلاش کرد. شاید در میانه راه کودکتان شکست بخورد، اما رفتار تشویق‌کننده شما حتما به او در این زمینه کمک خواهد کرد. پس او را نترسانید و اجازه بدهید اگر برایش سخت است، چند بار هم که شده این کار را امتحان کند.
بگذارید کودکان احساس مفید بودن داشته باشند
یکی دیگر از راهکارهای افزایش مسئولیت پذیری در کودکان این است که کارهای ساده‌ای که از عهده‌شان بر می‌آیند را به آنها واگذار کنید. در این صورت آنها احساس مفید بودن می‌کنند و سعی می‌کنند بیشتر در کارها مشارکت داشته باشند.
به کودک خود بیاموزید تا مسئولیت تعامل با دیگران را بپذیرد
به عنوان مثال زمانی که کودکانتان با هم دعوا می‌کنند، نباید آنها را در ابتدا و به صورت مستقیم مجبور به عذرخواهی کنید. شما باید اول سعی کنید حرف‌هایشان را بشنوید و منطقی قضاوت کنید و اگر نیاز به معذرت خواهی باشد به همراه کودک خود به این نتیجه برسید که باید از خواهر یا برادرش عذرخواهی کند. یا برای اینکه بتوانید همدردی بیشتری با او داشته باشید ممکن است نیاز باشد داستانی مرتبط نیز برایش بخوانید یا بازگو کنید. کودکان ارتباط خوبی با داستان برقرار می‌کنند و همذات پنداری خوبی خواهند داشت.
راهکارهای افزایش مسئولیت پذیری در دانش آموزان
در زمینه افزایش مسئولیت پذیری دانش آموزان باید اشاره کنیم که اگر دوران کودکی به خوبی سپری شود و توسط والدین این ویژگی پرورش داده شود، در سنین مدرسه چنین کودکانی مشکل نخواهند داشت و می‌بایست بسترهای مناسبی را برای دانش آموزان برای نشان دادن این احساس فراهم کنیم. اما در این زمینه اگر ببینیم کودکی اندکی احساس بی مسئولیتی دارد، می‌توانیم راهکارهایی را در پیش بگیریم که چند نمونه از آنها را در ادامه معرفی می‌کنیم.
نقش یک الگوی مسئولیت پذیر
مربیان و والدین کودکان در سنین مدرسه باید جزو افراد مسئولیت پذیر باشند. از طرفی همان‌طور که در بخش قبلی هم اشاره کرده بودیم، سایر اعضای خانواده نیز باید تصویری از یک فرد مسئولیت‌پذیر را به خوبی به دانش آموز ارائه دهند.
عدم مسئولیت پذیری را ریشه یابی کنید
اغلب کودکانی که از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند ممکن است خشمی درونی نسبت به پدر و مادر یا آموزگار خود داشته باشند. درواقع در یک رابطه سالم احساس مسئولیت پذیری دیده می شود، اما زمانی که تصویر ذهنی کودک از والدینش طوری است که احساس می‌کند خواسته‌هایش برآورده نمی‌شوند، ممکن است خودش هم تلاشی برای درست انجام دادن کارها نکند. برای حل این نوع مسائل باید بررسی کرد که دلیل خشم کجاست و چه نیازهایی از دانش آموز است که نادیده گرفته شده‌اند.
ارتباط کلامی مؤثر و مثبت
پدر و مادر و همچنین معلم دانش آموز باید بررسی کنند که آیا در تعاملات کلامی بینشان ارتباطی دو طرفه برقرار است یا خیر. درواقع دانش آموز باید احساس درک شدن داشته باشد و به این موضوع واقف باشد که برای بزرگ‌ترها جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر خواسته دانش آموزان و کودکان در این زمینه برآورده نشود، ممکن است خواسته‌های بزرگ‌ترها، والدین و معلمین را نیز نادیده بگیرند؛ چراکه وی نمی‌تواند به روش‌های دیگری نارضایتی خود را نشان دهد و به همین دلیل با بی مسئولیتی آن را به نمایش خواهد گذاشت.
ترس از اشتباه را از بین ببرید
یکی دیگر از راههای افزایش حس مسئولیت پذیری در کودکان و دانش آموزان این است که نباید آنها را از اشتباه کردن بترسانید. درواقع درس گرفتن از اشتباهات است که افراد را در زمینه اینکه بیشتر مسئولیت پذیر باشند، هدایت خواهد کرد. درواقع با یک اشتباه دانش آموز یا کودک می‌آموزد که سری بعد نباید آن اشتباه را تکرار کند. البته رفتار مربیان و والدین نیز نقش مهمی در مقابل اشتباهات کودکان دارد. همچنین اگر همه چیز به خوبی پیش برود، کودک نیز در بهترین حالت می‌آموزد که تبعات اشتباهاتش را بپذیرد و مسئولیتشان را نیز قبول کند.
سخن پایانی
ما در این مطلب تلاش کردیم تا راههای افزایش مسئولیت پذیری کودکان را بیان کنیم. در این زمینه باید اشاره داشته باشیم که پدر و مادر با تربیت صحیح و بیدار کردن حس مسئولیت پذیری در کودکان باعث خواهند شد تا کودکشان در زندگی شخصی اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد و راحت‌تر با مشکلاتش کنار بیاید و حل مشکلات و چالش‌ها نیز برایش راحت‌تر باشد. پس با توجه به این مطلب می‌دانیم که نقش والدین در این زمینه بسیار مهم است و البته نیاز خواهد بود که همه اعضای خانواده نیز همراهی لازم را داشته باشند. با همه این‌ها آیا راهکاری است که شما برای ارتقای مسئولیت پذیری در کودکان در پیش گرفته باشید و نتیجه بخش باشد و بخواهید با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید؟