سیستم نرم افزاری چابک چیست و چه مزایایی دارد؟

سیستم نرم افزاری چابک یک روش برای توسعه و تولید نرم افزار است که در آن نظر مشتری و مهارت تیم نرم افزاری از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود. برای آشنایی بیشتر با این روش در ادامه همراه ما باشید.

بر کسی پوشیده نیست که امروزه نرم افزارها چه نقش حیاتی در دنیای فناوری اطلاعات دارند. از این رو توجه به سیستم‌های توسعه نرم افزاری از اهمیت بالایی برخوردار است تا محصولی باکیفیت به مشتری ارائه شود و تیم نرم افزاری نیز از محصول خود راضی باشند. تا سال 2001 پروژه‌های نرم افزاری که بر اساس روش‌های سنتی طراحی نرم افزار نوشته می‌شدند، معمولا موفقیت کمتری کسب می‌کردند و کمتر مورد مقبول مشتری‌ها قرار می‌گرفتند. اما داستان در سال 2001 به طور دیگری رقم خورد. به‌طوری‌که روشی در مهندسی نرم افزاری برای توسعه نرم افزار ارائه شد که توسعه‌دهندگان را قادر به توسعه سیستم‌هایی می‌کرد که علاوه بر مورد پسند بودن مشتری، قابلیت تغییر و پاسخگویی آسانی داشتند. برای آشنایی بیشتر در ادامه همراه پلازا باشید.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

• سیستم نرم افزار چابک چیست؟
  • توسعه نرم افزار چابک چیست؟
  • تاریخچه سیستم نرم افزاری چابک
  • اصول توسعه نرم افزار چابک
• مزایای سیستم نرم افزاری چابک
• مراحل توسعه نرم افزاری چابک
• مدیریت پروژه چابک چگونه است؟
• سخن پایانی

سیستم نرم افزار چابک چیست؟

سیستم نرم افزار چابک (Agile)، به ارائه و توسعه نرم افزاری دقیقا مطابق سلیقه مشتریان اشاره دارد. در این روش محصول در مراحل مختلفی به مشتری ارائه خواهد شد. این ارتباط مشتری با پروژه در تمام مراحل باعث می‌شود سیستمی مطابق نظر وی طراحی شود. درواقع از دیدگاه سیستم نرم افزاری چابک، مشتری در طراحی نرم افزار از اهمیت بالایی برخوردار است و تنها کسی است که توسعه دهندگان می‌توانند از طریق آن از نیازهای واقعی پروژه نرم افزاری مطلع شوند. با همه این‌ها محصول نهایی، نرم‌افزاری خواهد بود که دقیقا مطابق سلیقه و نظر مشتری است؛ چراکه در مراحل مختلف طبق نظر مشتری تکمیل شده است. با این حساب خواسته‌های مشتری باید در ابتدا مشخص باشد.

توسعه نرم افزار چابک چیست؟

با توجه به اطلاعاتی که تا بدین جا از توسعه نرم افزار چابک یا اجایل بیان کردیم، باید بگوییم که سیستم نرم افزاری چابک، راهی مطمئن برای طراحی نرم افزاری موفق محسوب می‌شود. اما چرا توسعه چابک؟ در این راستا باید اشاره کنیم که سیستم نرم افزاری چابک به سیستمی مدرن اشاره دارد که این سیستم دارای تیمی فرز و چالاک بوده، به‌طوری‌که اعضای تیم می‌توانند به سرعت نسبت به تغییرات واکنش مثبت نشان دهند.

حالا این تغییرات در ارائه نهایی نرم افزار نقش مهمی دارند و مهم است که در روند طراحی جدی گرفته شوند. درواقع می‌توان از تغییرات به عنوان روح و قلب نرم افزار در سیستم نرم افزاری چابک یاد کرد. یکی دیگر از نکاتی که در تعریف توسعه نرم افزاری چابک باید به آن توجه شود، همکاری تیمی در آن است. درواقع توسعه نرم افزاری چابک در قالب کار تیمی خود را نشان می‌دهد و مهارت‌های فردی افراد در کنار همکاری که در تیم با هم دارند، دیگر کلید موفقیت در سیستم نرم افزاری چابک محسوب می‌شود.

در این راستا باید در مورد تعریف توسعه نرم افزار چابک اشاره کنیم که این روش شامل چارچوب‌ها و زیرمجموعه‌هایی مانند روش اسکرام (Scrum)، توسعه نرم افزار وقفی (ASD)، توسعه سیستم‌های پویا، کریستال و غیره خواهد بود که به عنوان مدل‌های تولید نرم افزار در مهندسی نرم افزار شناخته می‌شوند. در همه مدل‌های یاد شده نیز تست محور بودن، روند کار تیمی و برگزاری جلسات مختلف جزو جدایی‌ناپذیر کار است. به عنوان مثال در اسکرام، گروه‌ها با همکاری مشتری چند هفته یک بار (یا بازه زمانی که مشخص می‌شود) خروجی نرم افزار را در اختیار مشتری قرار خواهند داد و بازخورد مورد نظر را دریافت کرده و طبق بازخورد، روند توسعه نرم افزار را ادامه خواهند داد.

تاریخچه سیستم نرم افزاری چابک

خوب است بدانید که در طول دهه 1990 میلادی روش‌های مختلفی برای توسعه نرم افزار از سوی توسعه دهندگان معرفی شد. هر چند در آن زمان همه روش‌ها به نوعی از سیستم نرم افزار چابک سرچشمه گرفته بودند، هیچ روشی به اندازه روش چابک کامل نبود و می‌توانستیم ایراداتی به هر یک وارد کنیم. اما اکنون سیستم نرم افزاری چابک علاوه بر پوشش دادن روش‌های سنتی، تعاریف جدیدی را در راستای موفقیت توسعه نرم افزاری ارائه می‌دهد.

جریان از این قرار بود که روش‌های توسعه نرم افزار ارائه شده تا آن زمان پاسخگوی نیازهای بازار و مشتریان و توسعه‌دهندگان نبود و توسعه‌دهندگان نمی‌توانستند به سیستمی دسترسی داشته باشند که بر اساس آن به موفقیت نرم افزار به صورت کامل امیدوار باشند.

اصول توسعه نرم افزار چابک

با توجه به مشکلی که در روند توسعه نرم افزار وجود داشت، 17 توسعه دهنده نرم افزاری دور هم گرد آمدند و روشی به نام سیستم نرم افزاری چابک را ارائه دادند. آن‌ها برای روش توسعه نرم افزار چابک مانیفستی مبتنی بر اصول مختلف را نیز بیان کردند. این اصول عبارتند از:

• بالاترین اولویت در طراحی نرم افزار، رضایت کامل مشتری از محصول نهایی است و تحویل به موقع و مستمر نرم افزار نقش مهمی در این زمینه دارد.
• باید در فرایند طراحی نرم افزار به تغییر نیازمندی‌ها توجه شود. برخی از توسعه‌دهندگان حتی در اواخر فرایند توسعه نیز به این موضوع اهمیت می‌دهند.
• نرم افزار باید در مراحل مختلف به مشتری ارائه شود. این ارائه می‌تواند هفتگی یا ماهانه باشد.
• مشتریان نیز می‌بایست به طور روزانه با نرم افزار کار کنند و نظرات خود را در مورد سیستم به گروه توسعه‌دهنده اعلام کنند.
• ارتباط مشتری و توسعه‌دهندگان و همچنین اعضای گروه توسعه دهنده باید چهره به چهره باشد.
• از آنجایی که فرایندهای چابک مفهوم توسعه پایدار را بیان می‌کنند، در نتیجه حامیان مالی باید بتوانند در این زمینه از توسعه دهندگان پشتیبانی کنند.
• به صورت مستمر باید به کیفیت کار و طراحی نرم افزار توجه شود.
• سادگی و انجام کارها با بهینه‌ترین روش انجام در سیستم نرم افزاری چابک مهم است.
• گروه‌ها در سیستم نرم افزاری چابک معمولا خودسازماندهی شده هستند.
• گروه نرم افزاری باید خیلی زود و سریع با تغییرات و محدودیت‌ها منطبق شود و پاسخگو باشد.

مزایای سیستم نرم افزاری چابک

روش توسعه نرم افزار چابک باعث خواهد شد تا تیم‌های توسعه نرم افزار نیز سریع‌تر، باکیفیت و با پیش‌بینی‌پذیری بیشتر توانایی پاسخ‌دهی به تغییرات و نیازها را داشته باشند. در ادامه به برخی دیگر از مزایای این روش توسعه نرم افزار اشاره خواهیم کرد:

• مشتریان در زمان کوتاهی به بخش‌هایی از نرم افزاری که در روندی مستمر تکمیل می‌شود، دسترسی خواهند داشت. نرم افزار نهایی مطابق سلایق آن‌ها خواهد بود. همچنین مشتریان متوجه جایگاه و ارزش خود در جریان فرایند طراحی نرم افزار خواهند شد.
• ارزش کاری تیم مهندسی نرم افزار بیشتر است. آن‌ها می‌دانند که جلب نظر مشتری در هر مرحله اهمیت بالایی دارد؛ به همین دلیل نهایت تلاش خود را در این زمینه برای هر مرحله کاری به کار می‌گیرند.
• مشکلات شناسایی می‌شوند و روشی برای برطرف شدنشان در همان مراحل طراحی نرم افزار ارائه خواهد شد.
• کارایی ارتقا می‌یابد و کارهای اضافه در طراحی صورت نمی‌گیرد و درصد اشتباه در شناخت نیازهای مشتری به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
• مشتری فرصت کافی برای ارتقای نرم افزار را خواهد داشت.
• میزان ارزیابی کارهای باقیمانده آسان‌تر است.
• پلن‌ها و استراتژی‌ها واقعی‌تر هستند و کمتر بر روی حدس و گمان استوار خواهند بود.

هرچند اشاره شد که پاسخگویی به تغییرات در این روش سریع خواهد بود، اما باید توجه داشت که بررسی دلایل تغییر نیز اهمیت بالایی دارد و باید مورد توجه تیم توسعه نرم افزاری قرار بگیرد. همچنین نکاتی مانند قابلیت اطمینان، قابلیت استفاده و نگهداری نیز باید در مراحل طراحی در نظر گرفته شود. درواقع نباید بین چابکی و مهندسی نرم افزار یکی را انتخاب کرد، بلکه باید رویکردی در مهندسی نرم افزار را برگزید که چابک باشد.

مراحل توسعه نرم افزاری چابک

پیش از هر چیز خوب است بدانیم که توسعه نرم افزاری چابک در مورد سیستم‌هایی پاسخگو است که نیازهای مشتری در ابتدا مشخص باشد و گروم نرم افزاری بداند از طراحی چه انتظاراتی دارد. با توجه به اطلاعاتی که تاکنون درباره سیستم نرم افزاری چابک بیان شد، می‌دانیم که اگر روش مهندسی نرم افزار چابک با رعایت اصول نرم افزاری و همان‌طور که اشاره شد، با مشخص بودن انتظارات در پروژه‌ای اعمال شود، نتیجه نهایی رضابت‌بخش‌تر خواهد بود.

همانند آنچه که در تصویر زیر مشخص است، می‌بینید که در مرحله اول نیازمندی‌ها مشخص خواهد شد و طی چند مرحله کارهای لازم انجام و هر بار تست می‌شوند. بعد از اینکه مورد بررسی قرار گرفتند در اختیار مشتری قرار داده می‌شوند تا نظرش پرسیده شود و اگر نیازهای جدیدی دارد بیان کند. بعد از بیان، نظرات مشتری بررسی می‌شوند و تغییراتی که باید اعمال شوند نیز مشخص خواهند شد. حالا مراحل قبل اجرا می‌شوند و در نهایت که سیستم نرم افزاری کاملی طراحی شد، به مشتری ارائه می‌شود.

مدیریت پروژه چابک چگونه است؟

تفکر چابک مجموعه‌ای از ارزش‌ها و اصول یاد شده در مانیفست چابک است که بکارگیری آن‌ها در مراحل توسعه نرم افزار و محصولاتی اینچنین باعث تولید محصولاتی کارآمد خواهد شد که رضایت مشتری را نیز در پی خواهد داشت.

همان‌طور که اصول سیستم نرم افزاری چابک را بیان کردیم، مدیران پروژه می‌بایست بر اساس مانیفست چابک فکر کنند و به بیان دیگر طرز فکری چابک داشته باشند. درواقع هنگامی که آن‌ها به اصول چابک اعتقاد داشته باشند، می‌توانند این طرز تفکر را در کارهایشان نیز اعمال کنند. در حقیقت برای درک مدیریت پروژه چابک، یکی از سوالات مهمی که باید توسط مدیران پرسیده شود این است که «چگونه می‌توانیم مدیریت پروژه را طوری انجم دهیم که امکان ایجاد و پاسخ به تغییر و مقابله با عدم اطمینان وجود داشته باشد؟». همچنین آن‌ها باید امکان ایجاد و پاسخ به تغییر را بررسی کنند.

سخن پایانی

امروزه مشاغل متنوعی با درآمد بالا در سایه فناوری اطلاعات در جهان ایجاد شده‌اند که می‌توانید در اینجا با تعدادی از آن‌ها آشنا شوید. در بخش توسعه نرم افزار باید اشاره کنیم که رویکردهای امروزی، استفاده از روش‌های مدرن است که در مشاغل تعریف شده‌اند. یکی از روش‌های توسعه نرم افزار سیستم نرم افزاری چابک است.

موفقیت روش چابک بیشتر مدیون دانش تیمی و مهارت‌های اعضای تیم است، نه صرفا آنچه که در کاغذ نوشته شده است؛ چراکه این اعضای تیم هستند که خود را باید با نظرها و شرایط مشتری وقف دهند و در این راستا از استانداردهای نرم افزاری نیز دور نشوند. هرچند در روش‌های سنتی نیز می‌توان با ارائه مستندات، سیستمی کامل را معرفی کرد، اما روش‌های سنتی معمولا هدفی تجاری را دنبال می‌کنند که در آن نظر مشتری و کاربری که قرار است با نرم افزار کار کند، کمتر در نظر گرفته می‌شود.

همان‌طور که در این مطلب بیان کردیم، در طرف مقابل، روش‌های مدرن همچون چابک راهکارهایی را ارائه می‌دهند که هم تیم نرم افزاری راضی از کاری است که انجام می‌دهد و هم مشتری از اینکه با نرم افزاری مورد پسند خود کار می‌کند، رضایت دارد. نظر شما در این باره چیست؟ اگر مهندس نرم افزار هستید، تاکنون توسعه نرم افزاری چابک را در کارهایتان تجربه کرده‌اید؟