انواع و دلایل فلج شدن و نحوه درمان آن به وسیله تکنولوژی

فلج شدن انواع مختلفی دارد چرا که بدن، به شکل‌های متفاوتی می‌تواند آسیب ببیند. در این مطلب به انواع فلج و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

احتمالا در کودکی یاد گرفته‌اید که فلج شدن به معنی از دست دادن کامل توانایی حرکت و احساس لامسه است. درست مثل خیلی از چیزها که در کودکی یاد گرفته‌ایم، معنی این کلمه هم کمی سطحی بیان شده است. انواع فلج شدن وجود دارد که هر یک، تاثیرات مختلفی بر بدن دارند. درمان فلج هم برای انواع آن، متفاوت است و ممکن است بتوان با فیزیوتراپی آن را درمان کردن و یا حتی در مواردی نادر، به صورت خودبه‌خود هم درمان می‌شود. در این مطلب می‌بینیم که فلج چیست و به انواع و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.

• بیماری فلج چیست
• دلایل فلج شدن چیست
• انواع فلج بر اساس نواحی تحت تاثیر
  • تک اندام یا مونوپلژی (Monoplegia)
  • نیم اندام یا همی پلژی (Hemiplegia)
  • پاراپلژی (Paraplegia)
  • چهاراندام یا کوادری پلژی (Quadriplegia)
• نحوه درمان فلج

 

---

فلج چیست و چرا رخ می‌دهد

---

فلج به انگلیسی Paralysis خوانده می‌شود و عبارت است از از دست دادن کنترل کامل یا ناقص ماهیچه بخشی از بدن. تقریبا در بیشتر موارد، فلج شدن در اثر آسیب‌های عصبی است نه آسیب‌های وارد شده به ناحیه فلج. فلج انواع مختلفی دارد و می‌تواند به هر بخشی از بدن در هر بخشی از زندگی شما تاثیر بگذارد. با فلج شدن به احتمال زیاد احساس دردی در آن بخش‌های نخواهید داشت. اما موقع فلج شدن در بدن چه اتفاقی می‌افتد؟ معمولا حداقل یکی از عوامل زیر رخ می‌دهند.

• مغز قادر به ارسال سیگنال به آن بخش از بدن به دلیل آسیب مغزی نیست.
• بدن می‌تواند حس لامسه داشته باشد اما نمی‌تواند به دلیل آسیب نخاعی پاسخی داشته باشد.
• به دلیل آسیب نخاعی، مغز نه می‌تواند سیگنالی را به بخشی از بدن ارسال و نه دریافت کند.

 

---

دلایل فلج شدن چیست

---

دلایل مختلفی برای این اتفاق وجود دارند که هر کدام ممکن است باعث نوع متفاوتی از فلج شدن شوند. طبق اعلام موسسه کریستوفر ریو (Christopher Reeve)، سکته مغزی دلیل اصلی فلج در آمریکا است که تقریبا 30 درصد از موارد، مربوط به آن می‌شوند. آسیب به نخاع هم حدود 23 درصد موارد را شامل می‌شود. حدود 17 درصد موارد هم به دلیل بیماری ام اس است. سایر دلایل عبارتند از:

• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (Amyotrophic Lateral Sclerosis) یا بیماری لو گهریگ (Lou Gehrig’s Disease)
• ضربه مغزی (Traumatic Brain Injury)
• فلج مغزی (Cerebral Palsy)
• اختلالات ارثی (Inherited Disorders)
• بیماری‌های عفونی ویروسی یا باکتریایی (مانند بیماری لایم، سندروم پس از فلج اطفال و …)
• بیماری خود درمانی (Autoimmune Disorders)
• بیماری ام اس (Multiple Sclerosis)
• دیستروفی ماهیچه‌ای (Muscular Dystrophy)
• سکته‌های مغزی (Stroke)
• تومورهای نخاعی (Spinal Tumors)

هر کدام از این موارد می‌توانند باعث فلج شدن شوند اما احتمال و شدت ممکن است بین آن‌ها تفاوت خیلی زیادی داشته باشد.

 

---

انواع فلج از نظر نواحی تحت تاثیر

---

فلج را می‌توان به انواع مختلفی طبقه بندی کرد. یک نوع از این طبقه‌بندی می‌تواند مربوط به شدت آن باشد. مثلا روی ماهیچه هیچ کنترلی نباشد و یا بیمار کنترل کمی روی آن داشته باشد. نوع دیگری از طبقه‌بندی انواع فلج که می‌توان انجام داد، مدت زمان آن است که می‌تواند موقت یا دائمی باشد. مثلا فلج بل یا بلز می‌تواند به صورت موقت باعث فلج صورت شود. سکته‌های مغزی هم می‌توانند به صورت موقت بخشی از بدن را فلج کنند. در این شرایط، با گذشت زمان و درمان، می‌توان بخش یا تمام حس و توانایی‌های بیمار را به دست آورد. در کل 4 دسته اصلی برای فلج وجود دارند که مربوط به نواحی فلج شده هستند و در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

 

تک اندام یا مونوپلژی (Monoplegia)

مونوپلژی مربوط به فلج تنها یک بخش یا عضو از بدن می‌شود. در این مدل از انواع فلج معمولا شخص می‌تواند بقیه بدن خود را کنترل کند اما کنترلی روی عضو مورد نظر ندارد. فلج مغزی یکی از شایع‌ترین دلایل این نوع است. مونوپلژی گاهی اوقات می‌تواند موقتی باشد و بیشتر پس از سکته یا ضربه مغزی رخ می‌دهد. زمانی که عصب‌های مربوط به ناحیه آسیب دیده به صورت کامل از بین نروند، می‌توان از طریق فیزیوتراپی به درمان مونوپلژی پرداخت.

 

نیم اندام یا همی پلژی (Hemiplegia)

فلج همی پلژی روی دست و پای یک سمت بدن تاثیر می‌گذارد. همی پلژی معمولا با احساس سوزن زنی به بدن آغاز شده و سپس ماهیچه تضعیف شده و از کار می‌افتد. درست مانند مونوپلژی، فلج مغزی یکی از شایع‌ترین دلایل این نوع است اما شرایطی مانند آسیب‌های نخاعی ناقص، ضربات مغزی و اختلالات سیستم عصبی هم می‌توانند باعث همی پلژی شوند. درمان فلج همی پلژی بستگی به شناسایی زودهنگام داشته و از طریق فیزیوتراپی و کاردرمانی صورت می‌گیرد.

 

پاراپلژی (Paraplegia)

پاراپلژی اشاره به از کار افتادن قسمت زیر کمر شامل پاها و باسن می‌شود. شدت این نوع هم می‌تواند از فردی به فرد دیگر و از روزی به روز دیگر تغییر کند. بنابراین الزاما اینگونه نیست که شخص نتواند به هیچ وجه پاهای خود را تکان دهد. آسیب‌های نخاعی رایج‌ترین عامل پاراپلژی است. گاهی اوقات و به ندرت پیش می‌آید که پاراپلژی خود به خود درمان می‌شود که احتمالا مربوط به عملکردهایی از مغز است که هنوز برای ما شناخته شده نیست. افردای که دچار پاراپلژی شده‌اند، می‌توانند برخی از کارکردهای اندام‌های خود را با فیزیوتراپی به دست آوردند و به درمان فلج پاراپلژی بپردازند.

 

چهاراندام یا کوادری پلژی (Quadriplegia)

کوادری پلژی که گاهی تتراپلژی هم خوانده می‌شود، به از کار افتادن قسمت گردن به پایین گفته می‌شود که بدن و دست و پاها تحت تاثیر این نوع قرار می‌گیردند. درست مانند پاراپلژی، میزان از دست دادن عملکردهای بدن ممکن است از شخصی به شخص دیگر و از لحظه‌ای به لحظه‌ای دیگر، متفاوت باشد. درمان کوادری پلژی از طریق فیزیوتراپی و تمرین می‌تواند به آرامی صورت گیرد و گاهی به ندرت ممکن است خودبه‌خود درمان شود. کوادری پلژی اغلب بر اثر آسیب‌های نخاعی رخ می‌دهد اما ضربات مغزی، سکته، یا فشرده شدن موقت اعصاب نخاعی هم می‌تواند از دلایل رخداد آن باشند.

 

---

نحوه درمان فلج

---

درمان فلج به دلایل رخ دادن آن و عوارضی که از خود نشان می‌دهد بستگی دارد. بر همین اساس می‌توان روش‌های مختلفی برای درمان فلج عنوان کرد که عبارتند از:

• عمل کردن یا قطع عضو در صورت نیاز
• فیزیوتراپی
• کاردرمانی
• کمک‌های حرکتی مانند ویلچیر و اسکوترهای متحرک
• استفاده از دارو مانند راحت کننده‌های ماهیچه یا بوتاکس

 در بیشتر مواقع، امکان درمان فلج وجود ندارد که حتی در این صورت، تیم درمانی این افراد می‌توانند راه‌ها و تکنولوژی‌های مختلفی را برای تسهیل زندگی آن‌ها پیشنهاد دهند. یکی از این راه‌ها هم دستگاهی به نام Ipsihand است.

گروهی از دانشمندان در دانشگاه پزشکی واشینگتن ثابت کردند که با دستگاه کنترل ذهن Ipsihand می‌توان دست افرادی که فلج شده‌اند را حرکت داد. سکته مغزی معمولا یک طرف بدن را از کار می‌اندازد و این موضوع باعث می‌شود که بیمار تقریبا و یا کاملا توانایی حرکت یک طرف از بدن خود را از دست بدهد. این بیماران می‌توانند بعد از سال‌ها تراپی، کمی بدن خود را حرکت دهند. اما دستگاه محققان که Ipsihand نام دارد می‌تواند باعث سرعت بخشیدن به توانبخشی آنها شود. طبق مطالعات آن‌ها، محققان از 13 نفر که در 6 ماه گذشته دچار سکته شده بودند خواستند تا دست مصنوعی و کلاهی با الکترود را بر روی سر خود قرار دهند.

این کلاه هنگامی که فرد قصد باز و بسته کردن دست فلج را دارد، متوجه می‌شود و رایانه سیگنال‌ها را دریافت می‌کند و Ipsihand از دستور پیروی می‌کند . خوب حالا این تکنولوژی چگونه کار می‌کند؟ این تکنولوژی بر پایه ایده «دیوید باندی» (David Bundy) سرپرست نویسندگان در مقاله‌ای است که در خصوص سکته، بیش از ده سال قبل کشف و منتشر شده بود. آن قسمتی از مغز که وظیفه حرکت را دارد، در سمت مقابل اعضایی هستند که شما می‌خواهید آن‌ها را حرکت دهید. مثلا اگر شما می‌خواهید دست سمت چپ خود را حرکت دهید، سمت راست مغز شما به کار می‌افتد. پس این بدان معناست افرادی که فلج شدند و مثلا نمی‌توانند سمت چپ بدن خود را حرکت دهند، سمت راست مغز آن‌ها دچار مشکل شده است.

با این وجود، باندی و جراح اعصاب، پروفسور اریک لئوتاردت متوجه شدند که سیگنال الکتریکی ابتدا در همان سمتی که شما می‌خواهید حرکت کنید نمایان می‌شوند. (که همین سیگنال‌ها باعث حرکت می‌شود) برای افرادی که فلج هستند این سیگنال اولیه برای آنها فعال نمی‌شود. از آنجایی که این بخش از مغز فعال نمی‌شود، اینجا است که Ipsihand دست به کار می‌شود.

10 نفر از 13 نفر، 12 هفته آزمایشات را انجام دادند و توانستند دست خودشان را به دهانشان برسانند و لوله‌های کوچک را در لوله‌های بزرگتر قرار دهند. امتیازات آن‌ها از 6.2 به 57 رسید. این کارها شاید زیاد بزرگ به نظر نرسد اما همان‌طور که لئوتاردت گفت: این تکنولوژی می‌تواند افرادی که نمی‌توانستند شلوار خودشان را بپوشند، قادر به این کار کند.

در حین این آزمایشات، گروه متوجه شدند که پیشرفت بیمار زیاد بوده است و چگونه سیستم به خوبی توانسته است سیگنال‌های مغزی آن‌ها را دریافت کند. هرچقدر این دانشمندان پیشرفت کنند، Ipsihand بهتر می‌تواند سیگنال‌های مغزی را دریافت کند و در نتیجه بیماران می توانند حرکات بیشتری را داشته باشند.

فلج شدن دلایلی مختلفی دارد که ممکن است بر اثر بیماری‌های گوناگون و یا آسیب‌های فیزیکی مثل تصادفات رخ دهد. انواع مختلفی از این وضعیت وجود دارد که یک نوع طبقه‌بندی آن می‌تواند بر اساس محل تاثیر آن در بدن صورت گیرد که در این مطلب به آن‌ها اشاره کردیم. درمان فلج هم با اینکه دشوار است، اما با استفاده از فیزیوتراپی و تکنولوژی‌های جدید می‌توان از تاثیرات آن کاست.