IQ شما چقدر است؟ چطور ضریب هوشی را محاسبه کنیم؟

ضریب هوشی یا همان IQ، سال‌ها است برای سنجش میزان هوش یک فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این معیار دقیقا به چه معنی است و چگونه مورد محاسبه قرار می‌گیرد؟

ضریب هوشی به‌عنوان یکی از مفاهیم بارز در روانشناسی و علوم شناختی، همواره مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است. این مفهوم از اوایل قرن بیستم تا به امروز به‌طور گسترده مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مطالعات بسیاری در زمینه‌های مختلف انجام شده‌اند تا به فهم بهتری از مفهوم و نحوه اندازه‌گیری آن برسیم. در این مقاله پلازا، قصد داریم به بررسی مفهوم ضریب هوشی و روش‌های مختلف اندازه‌گیری آن بپردازیم. علاوه بر این، تأثیرات ضریب هوشی در زمینه‌های مختلف زندگی را هم مرور خواهیم کرد.

فهرست مطالب

ضریب هوشی (IQ) چیست؟

ضریب هوشی (Intelligence Quotient)، که به اختصار به آن IQ نیز گفته می‌شود، معیاری برای سنجش میزان توانایی شما در استدلال و حل مشکلات است. ضریب هوشی اساسا نشان‌دهنده این است که شما در مقایسه با سایر افراد گروه سنی خود، در یک آزمون خاص چگونه عمل کرده‌اید.

ضریب هوشی با یک عدد اندازه‌گیری می‌شود. این عدد نیز با انجام مجموعه تست‌های استاندارد تهیه شده برای ارزیابی هوش انسان، بدست می‌آید. در گذشته، ضریب هوشی نمره‌ای بود که با تقسیم نمره سن ذهنی (انجام تست هوش) یک فرد بر سن تقویمی وی (براساس سال و ماه) و ضرب آن مقدار در عدد ۱۰۰ محاسبه می‌شد. اما در تست‌های مدرن، ضریب هوشی عددی با میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۵ است. طبق این تعریف، تقریبا دو سوم جمعیت جهان دارای IQ بین ۸۵ تا ۱۱۵ هستند و حدود ۲.۵ درصد از افراد دارای ضریب هوشی بالاتر از ۱۳۰ و ۲.۵ درصد نیز پایین تر از ۷۰ هستند.

نمرات حاصل از تست‌های IQ میزان هوش افراد را تخمین می‌زند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که نمرات ضریب هوشی با عواملی چون بیماری و مرگ و میر، وضعیت اجتماعی والدین و تا حدی با ضریب هوشی بیولوژیکی والدین در ارتباط است. در حالی که موضوع وراثت ضریب هوشی تقریبا یک قرن است که مورد بررسی قرار گرفته است، اما هنوز هم در مورد اهمیت عوامل وراثت پذیری و مکانیسم‌های وراثت در میزان هوش افراد، در میان محققان بحث و اختلاف نظر وجود دارد.

 محاسبه ضریب هوشی؛ چگونه ضریب هوشی خود را محاسبه کنیم؟

فرمول محاسبه ضریب هوشی چیست؟ حقیقت این است که پاسخ دقیقی برای این پرسش وجود ندارد. برای درک اینکه اعداد و نمرات حاصل از تست‌های محاسبه آی کیو چه معنایی دارند، ابتدا باید شیوه چگونگی محاسبه نمرات در این آزمون‌ها را متوجه شوید. بسیاری از آزمون‌ها برای به دست آوردن نمرات میزان سطح هوش از روش‌های یکسانی استفاده می‌کنند، اما باید توجه داشته باشید که محتویات هر آزمون متفاوت است و روش‌های امتیازدهی یک آزمون با آزمونی دیگر یکسان نیست.

حالا سوالی که پیش می‌آید این است که چگونه ایکیو خود را اندازه بگیریم؟ در ادامه ما چند سایت مختلف را برای محاسبه ضریب هوشی معرفی می‌کنیم و سپس بیشتر با انواع تست‌های IQ آشنا خواهیم شد.

1. محاسبه ضریب هوشی با سایت Real IQ

وبسایت Real IQ آزمون را با توجه به دقت شما در پاسخگویی به سوالات، برگزار می‌کند. روشی که این سایت برای محاسبه آی کیو مورد استفاده قرار گرفته، همان روشی است که روانشناس معروف، جردن پیترسن، برای سنجش IQ پیشنهاد داده است. در این آزمون شما باید به ۱۰۰ سوال مفهومی مختلف پاسخ دهید.

تخمین زده می‌شود که در مقایسه با دیگر تست‌های آنلاین IQ، تست این سایت از لحاظ دقت و اعتبار، یکی از بهترین تست‌ها برای سنجش ضریب هوشی است.

2. سایت The Free IQ Test

سایت بعدی که برای محاسبه ضریب هوشی می‌توانید مدنظر داشته باشید، سایت The Free IQ Test است. این سایت ۲۰ سوال چند گزینه‌ای از شما می‌پرسد و در نهایت با توجه به پاسخ‌هایی که به این سوالات دادید، نتیجه تست را در انتها به‌شما نشان می‌دهد. شما همچنین می‌توانید پاسخ‌های صحیح را نیز در انتها مشاهده کنید. همچنین می‌توانید از این سایت بخواهید به صورت روزانه سوالات جدیدی برایتان ایمیل کند.

3. سایت MyIQTest

انجام دادن تست سایت MyIQTest حدود ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد و به همین خاطر یک تست جامع و دقیق است. این سایت ضریب هوشی شما را در کنار تجزیه و تحلیل آماری و بصری مقایسه سمت راست و چپ مغز، نشان می‌دهد. البته سوالات این تست خیلی آسان نیستند و به همین خاطر باید وقت زیادی برای پاسخ دادن به آن‌ها کنار بگذارید و با دقت به همه آن‌ها جواب دهید. شما همچنین برای پاسخ دادن به هر سوال نیز وقت محدودی دارید.

4. سایت Fun Education

تستی که سایت Fun Education ارائه می‌کند، برای افراد بالای ۱۷ سال طراحی شده است. این تست بیشتر از همه یک تست نوشتاری است و نیاز زیادی به قدرت محاسباتی ذهنی و منطق شما دارد و از این جهت از بسیاری از تست‌های دیگر متفاوت است. این تست البته کاملا رایگان است ولی برای نمایش نتیجه باید ثبت نام کنید.

5. تست IQ Test Experts

تستی که وبسایت IQ Test Experts از شما خواهد گرفت، یک تست ۱۵ دقیقه‌ای متشکل از ۳۰ سوال مختلف است. تست به صورت خودکار به محض این که ۱۵ دقیقه از زمان برگزاری بگذرد، متوقف شده و نتیجه را نشان می‌دهد. این تست بیشتر از همه به محاسبات ریاضی و الگوهای پیوسته و تکراری متمرکز است و در نهایت نتیجه را هم از طریق ایمیل برایتان ارسال می‌کند؛ به همین خاطر شما باید برای انجام تست، نام و ایمیل خود را به سایت بدهید.

تست های IQ استاندارسازی شده هستند

به منظور ارزیابی مناسب و تفسیر نمرات آزمون، دانشمندانی که تست‌های بهره هوشی را تولید می‌کنند از فرآیندی به نام استانداردسازی استفاده می‌کنند. فرآیند استانداردسازی شامل اجرای آزمون بر روی نمونه‌های شاخص از کل جمعیت است که این آزمون را انجام می‌دهند. نمونه اولیه، جمعیت کل را تا حد امکان به طور دقیق نشان می‌دهد و بسیاری از مواردی را که در جامعه عمومی وجود دارد را نیز منعکس می‌کند. به عنوان مثال، یک نمونه شاخص باید همان درصدی از افراد دارای جنس و سنین خاص را شامل شود که در کل جامعه وجود دارد.

هر یک از شرکت کنندگان در آزمون تحت شرایطی مشابه سایر شرکت کنندگان در گروه نمونه، آزمون را تکمیل می‌کنند. این فرآیند به توسعه دهندگان تست IQ اجازه می‌دهد تا هنجارها یا معیارهایی را تنظیم کنند که با استفاده از آن‌ها بتوانند نمرات فردی را با یکدیگر مقایسه کنند.

نمرات آزمون هوش معمولا در یک منحنی ناقوس مانند (در تصویر بالا مشاهده می‌کنید) ارزیابی می‌شوند که در آن اکثر نمرات نزدیک به نمره متوسط ​​است. به عنوان مثال، اکثر نمرات (حدود ۶۸٪) در سری تست‌های هوش وکسلر (Wechsler)، نمره‌ متوسط هستند که حد وسط آن ۱۰۰ در نظر گرفته می‌شود که افراد نمراتی بالا و یا پایین‌تر از ۱۰۰ دریافت می‌کنند. این بدان معنا است که تقریباً ۶۸٪ افرادی که در این آزمون شرکت می‌دهند، نمره‌ای بین ۸۵ تا ۱۱۵ کسب می‌کنند.

تعداد کمی از افراد (تقریبا ۰.۲٪) نمره بیش از ۱۴۵ (نشانگر ضریب هوشی بسیار بالا) یا نمره‌ای کمتر از ۵۵ (نشانگر ضریب هوشی بسیار پایین) را در آزمون‌های تشخیص IQ کسب می‌کنند. در گذشته، نمرات زیر ۷۰ را به عنوان نشانه‌ای از ناتوانی ذهنی فرد تلقی می‌کردند، اما امروزه نمرات آزمون به تنهایی برای تشخیص ناتوانی ذهنی کافی نیست و متخصصان عواملی همچون سن و مهارت‌های عملی شخص را نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

نگاهی دقیق تر به نمرات ضریب هوشی

آنچه در جدول زیر می خوانید، تفسیر کلی نمرات IQ است. برخی از آزمون‌ها نمرات متفاوتی را با تفاسیر متفاوت ارائه می‌دهند. با این حال، به یاد داشته باشید که آزمایش‌های ضریب هوشی فقط یک ارزیابی از میزان هوش هستند. بسیاری از کارشناسان و محققان بر این باورند که سایر عناصر مهم از جمله عوامل اجتماعی و عاطفی در میزان هوش افراد نقش بسزایی دارند. برخی از متخصصان حتی به این نتیجه رسیده‌اند که در زمان ارزیابی میزان موفقیت یک فرد در زندگی، مهارت‌های اجتماعی و عاطفی اهمیت بیشتری نسبت به ضریب هوشی دارند. در جدول زیر طبقه‌بندی نمرات آزمون ضریب هوشی را مشاهده می‌کنید.

این طبقه‌بندی‌ها از سری تست‌های ضریب هوشی وکسلر برای کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

میزان IQ در کشورهای مختلف

براساس آماری که موسسه تحقیقاتی Ulster در سال ۲۰۱۹ منتشر کرد، بالاترین میزان ضریب هوشی متعلق به ژاپن و تایوان است. در جدول زیر می‌توانید میزان IQ کشورهای مختلف را مشاهده کنید.

تاریخچه پیدایش تست ضریب هوشی

از نظر تاریخی، حتی قبل از انجام تست‌های IQ، محققان سعی می‌کردند میزان هوش افراد را با مشاهده رفتار آن‌ها در زندگی روزمره‌شان بررسی و طبقه‌بندی کنند. برخی اشکال قدیمی ارزیابی رفتار انسان‌ها هنوز هم برای طبقه‌بندی سطح هوش آنان در کنار نمرات آزمون بهره هوشی، مهم و قابل توجه هستند. یکی از محققان آمریکایی به نام فرانسیس گالتون (Francis Galton) نخستین اقدام را برای ساخت یک تست استاندارد برای رتبه‌بندی میزان هوش افراد انجام داد. او معتقد بود که هوش تا حد زیادی محصول وراثت است. وی بر این باور بود که با اندازه‌گیری جمجمه انسان می‌تواند میزان بهره هوش شخص را تعیین کند و هرچه جمجمه بزرگتر باشد، فرد باهوش‌تر است.

فرانسیس گالتون فرض کرد که باید میان هوش و سایر خصایص قابل مشاهده مانند رفلکس، گرفتگی عضلات و اندازه سر، ارتباطی وجود داشته باشد. او در سال ۱۸۸۳ نخستین مرکز آزمایش روان انسان در جهان را تأسیس کرد و در آن نظریه‌های مختلف خود را بیان کرد. وی پس از جمع‌آوری داده‌ها در مورد انواع مختلفی از متغیرهای بدنی، نتوانست رابطه‌ای را میان هوش و سایر اندام‌های بدن نشان دهد و پس از مدتی، تحقیقات خود را ناتمام و بدون نتیجه رها کرد.

پس از آن یک روانشناس فرانسوی به نام  آلفرد بینه (Alfred Binet) به همراه دو محقق دیگر به نام ویکتور هنری (Victor Henri) و تئودور سیمون (Théodore Simon) در سال ۱۹۰۵ تحقیقات موفقیت‌آمیزتری را انجام دادند و یک فرمول محاسبه ضریب هوشی که به مقیاس هوش استنفورد-بینه (Stanford–Binet) معروف است را معرفی کردند که تمرکز اصلی آن ارزیابی توانایی‌های کلامی بود.

این آزمون برای سنجش عقب ماندگی ذهنی دانش آموزان در مدرسه بود، اما این امر با ادعاهای روانپزشکان مبنی بر اینکه آنان «بیمار» محسوب می‌شوند و باید از محیط مدرسه دور شوند کمی در تناقض بود. امتیاز بدست آمده از مقیاس هوش استنفورد-بینه، میزان سن ذهنی کودک را نشان می‌دهد. بینه بر این باور بود که هوش انسان چند وجهی است، اما تحت کنترل اعمال و رفتار قرار دارد. پس از آن مطالعات جامع‌تری صورت گرفت که منجر به ساخت آزمون سنجش ضریب هوشی گردید.

شیوه های افزایش ضریب هوشی

هوش انسان به دو نوع مختلف تقسیم می‌شود: هوش سیال و هوش متبلور. هوش سیال با استدلال انتزاعی همراه است؛ در حالی که هوش متبلور با پیشرفت مهارت‌های فکری طبقه‌بندی می‌شود. طبق یافته‌های کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا، این نوع هوش‌ها می‌توانند تحت تأثیر انواع عوامل ژنتیکی و محیطی قرار بگیرند که این عوامل عبارتند از:

• ضریب هوشی والدین
• ژن
• زندگی خانوادگی
• سبک فرزند پروری
• تغدیه
• آموزش و پرورش

در این قسمت چندین فعالیت‌ ساده را که به کمک آن‌ها می‌توانید میزان IQ خود را افزایش دهید معرفی می‌کنیم.

1. فعالیت های تقویت حافظه

فعالیت‌های تقویت حافظه نه تنها می‌توانند به بهبود حافظه کمک کنند، بلکه می‌توانند مهارت‌های استدلالی و زبانی را نیز بهبود بخشند. در مطالعات تحقیقاتی از بازی‌های تقویت حافظه برای بررسی چگونگی ارتباط حافظه با زبان و دانش مربوط به اشیا استفاده می‌شود. استدلال و زبان هر دو به عنوان مقیاس‌های مرتبط با هوش در نظر گرفته می‌شوند و این به معنای آن است که فعالیت‌های تقویت حافظه می‌توانند به توسعه ضریب هوشی کمک کنند. فعالیت‌هایی که به تقویت حافظه کمک می‌کنند عبارتند از پازل و جورچین، حل جدول، بازی‌های فکری و سودوکو.

2. مهارت های ارتباطی

نظریه چارچوب ارتباطی (Relational Frame Theory) مربوط به توسعه شناخت و زبان انسان از طریق روابط است. تحقیقات انجام شده از سال ۲۰۱۱ نشان داده است که استفاده از نظریه چارچوب ارتباطی می‌تواند فرمول محاسبه ضریب هوشی و نمره IQ در کودکان را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. مطالعات جدیدتر همچنین به این نتیجه رسیدند که این نظریه موجب بهبودی بهره هوشی، استدلال کلامی و استدلال عددی می‌گردد.

فعالیت‌هایی که شامل آموزش ارتباطات می‌شوند عبارتند از:

• کتاب‌های یادگیری زبان (مانند این یک … است یا آن یک … است)
• مقایسه اشیا (فنجان پر در مقابل فنجان خالی)
• مقایسه‌های مقداری (تومان در مقابل ریال)

3. یادگیری یکی از سازهای موسیقی

مطالعات نشان داده‌اند که نوازندگان نسبت به افرادی که کار موسیقی انجام نمی‌دهند، حافظه بهتری دارند. با توجه به نقش مهمی که حافظه در میزان سطح هوش ایفا می‌کند، بهتر است برای افزایش میزان IQ خود، یادگیری سازی که همیشه به آن علاقه داشته‌اید را شروع کنید. با یادگیری یکی از سازهای موسیقی، ذهن شما باز می‌شود و آماده یادگیری مطالب جدید می‌شود. با افزایش فعالیت مغز، میزان IQ شما نیز به تدریج افزایش پیدا می‌کند.

4. یادگیری زبان های جدید

آیا می‌دانید که بیش از نیمی از جمعیت جهان، دو زبانه هستند؟ جای تعجب نیست که یادگیری چند زبان برای مغز انسان مفید باشد. محققان در یک مطالعه، رابطه میان یادگیری زبان اولیه و ضریب هوشی را بررسی کردند و نتایج نشان داد که یادگیری زبان از طریق گفتگو و تعامل به افزایش فعالیت مغز و همچنین افزایش میزان IQ افراد کمک بسیار زیادی می‌کند.

5. مطالعه

مطالعه می‌تواند تاثیرات بسیار زیادی بر توسعه مهارت‌های شناختی انسان بگذارد. در حقیقت افرادی که والدینشان از کودکی برای آن‌ها کتاب می‌خواندند نسبت به افراد دیگر از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. محققان همچنین دریافته‌اند زمانی که والدین برای کودکان خود با صدای بلند کتاب می‌خوانند، می‌توانند مهارت‌های شناختی و زبانی فرزند خود را توسعه دهند و این امر در نهایت منجر به افزایش میزان ضریب هوشی کودک می‌شود.

6. ادامه تحصیل

آموزش و پرورش، به هر شکل و روشی، برای رشد هوش انسانی بسیار مهم است. در بررسی مطالعات مربوط به ضریب هوشی و آموزش، بیش از ۶۰۰.۰۰۰ شرکت‌کننده برای تعیین تأثیر آموزش بر روی ضریب هوشی مورد بررسی و آزمایش قرار گرفتند. محققان دریافتند که به ازای هر سال تحصیلی اضافه‌تری که افراد می‌گذرانند، یک تا پنج امتیاز میزان ضریب هوشی آنان افزایش می‌یابد.

در واقع شاید فعالیت‌های اندکی وجود داشته باشند که شما از انجام دادن آن‌ها لذت ببرید و در عین حال نیز موجب افزایش ضریب هوشی شوند، اما برخی اقدامات نیز وجود دارند که در افزایش میزان IQ شما هیچ نقشی ندارند و برخلاف باور عموم تاثیری بر میزان بهره هوشی شما نمی‌گذارند. برخی از این اقدامات عبارتند از:

• مصرف مولتی ویتامین‌ها
• گوش دادن به موسیقی
• آموزش برای تست ضریب هوشی

به طور کلی، این نوع فعالیت‌ها کمکی در جهت پیشرفت مهارت‌های لازم برای بهبود هوش شما نمی‌کنند. برای بهبود نمره ضریب هوشی خود، باید بر فعالیت‌هایی تمرکز کنید که مهارت‌های مغز شما را در رابطه با هوش سیال و متبلور ارتقا می‌دهند.

سوالات متداول

کلام آخر

ما در این مقاله ماهیت بهره هوشی IQ و فرمول محاسبه ضریب هوشی را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. IQ به میزان هوش و توانایی شما در انجام فعالیت‌های روزانه و حل مشکلات اشاره دارد. ضریب هوشی افراد مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و به عواملی چون وراثت، سبک زندگی، تغذیه، آموزش و پرورش و غیره بستگی دارد. محققان نیز اذعان دارند که میزان بالای IQ افراد تضمین کننده موفقیت آنان در زندگی نیست و چه بسا افرادی وجود دارند که با ضریب هوشی پایین توانسته‌اند موفقیت‌های بسیاری در زندگی خود کسب کنند. البته میزان بهره هوشی بالا در رسیدن به موفقیت بی‌‌تاثیر نیست؛ اما نباید آن را معیار کلی پیشرفت و ترقی افراد در نظر گرفت.