در سال‌های اخیر پیدایش بیماری های قرن 21 قربانیان بسیاری در جهان گرفته است. برای آشنایی با این بیماری‌ها و بررسی آنها با ما همراه باشید.
در قرن 21 با وجود پیشرفت‌های علمی گسترده و توسعه بهداشت جهانی و امکانات رفاهی، بیماری‌های نوظهوری به وجود آمدند که علاوه بر شیوع گسترده‌ای که داشتند، نگرانی‌هایی را برای تمام مردم جهان به وجود آوردند. بیماری های قرن 21 از ابولا تا کرونا دارای علائم مختلفی بوده و موجب اپیدمی‌هایی شدند که باعث ابتلای بسیاری از مردم جهان شده و قربانیان زیادی را در پی داشتند.
مقابله، پیشگیری و درمان بسیاری از این بیماری‌ها نیاز به انجام اقدامات گسترده در کل جهان دارد و با در نظر گرفتن تمهیدات به موقع می‌توان آمار تلفات این بیماری‌ها را به میزان چشم‌گیری کاهش داد. در این مقاله با برخی از بیماری های قرن 21 آشنا می‌شویم. با پلازا همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
بیماری های قرن 21
بهداشت در جهان به شکل شگفت‌انگیزی در قرن اخیر رشد کرده است. جمعیت جهان نسبت به گذشته دسترسی آسان‌تری به آب سالم، بهداشت و دارو داشته است. بیماری‌هایی که در گذشته باعث کشته شدن یا معلولیت افراد می‌شد، اکنون دارای واکسن برای پیشگیری هستند و یا حتی می‌توانند درمان شوند.
اما همان‌طور که شیوع بیماری های قرن 21 نشان می‌دهد، سلامتی انسان در جهان مدرن پیوسته با خطرات چشم‌گیری روبه‌رو می‌شود. با افزایش ارتباطات جهانی از طریق زمین، دریا و آسمان، احتمال شیوع بیماری‌ها افزایش می‌یابد. حتی اگر بیماری در سطح جهان پخش نشود، شیوع بیماری می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد. در سال‌های اخیر جهان با ابولا، H7N9، آنفولانزای پرندگان، سندرم تنفسی شدید (SARS) و بیماری‌هایی از این دست روبه‌رو بوده است. در این مقاله با برخی از وحشتناک ترین بیماری های قرن 21 آشنا می‌شویم.
بیماری ابولا
ابولا یکی از بیماری های قرن 21 است که در غرب و مناطق استوایی آفریقا وجود دارد. خفاش‌های میوه‌خوار عاملین اصلی این ویروس هستند. این ویروس از خفاش‌های میوه‌خوار به دیگر حیوانات با تماس مستقیم و غیر مستقیم انتقال یافت. اپیدمی گسترده در پرایمرها یا پستاندارانی مانند آنتوپل‌های جنگلی ممکن است رخ دهد. انتقال اولیه به انسان از طریق در دست گرفتن حیوانات کشته شده مریض و بیمار در جنگل یا در اثر تماس مستقیم با خفاش‌های عفونی رخ داد.
انتقال پاتوژن ثانویه در اثر تماس انسان به انسان و تماس با اجساد یا مایعات عفونی بدن رخ می‌دهد. شیوع گسترده ابولا در قرن 21 از مارس 2014 آغاز شد و در بخش‌های بزرگی از غرب و مناطق استوایی آفریقا گسترش یافت. در 14 نوامبر 2014 (23 آبان 1393)، 21296 مورد فرد مبتلا به ابولا توسط سازمان جهانی بهداشت گزارش شد و درصد مرگ و میر آن بین 21.2% تا 60.8% بود. دلیل گسترش این بیماری رعایت نکردن بهداشت، نبود خدمات سلامتی مناسب و دفن نا ایمن و ضعیف اجساد بود. سنت‌ها در دفن اجساد در کشورهای آفریقای غربی شامل شستن و لمس اجساد قبل از دفن آنها است که سلامتی خانواده فرد فوت شده را به خطر می‌اندازد.
آنفولانزای خوکی H1N1
یکی دیگر از بیماری های قرن 21 ویروس آنفولانزای H1N1 بود که به عنوان ویروس آنفولانزای خوکی هم شناخته می‌شود و باعث یک شیوع جهانی در سال 2009 تا 2010 شد. طبق مطالعه انجام شده توسط CDC این شیوع باعث مرگ 151700 تا 575400 نفر شد. ویروس برای اولین بار در آپریل 2009 در ایالات متحده یافت شد. این ویروس یک ترکیب قابل توجه از ژن‌های آنفولانزا دارد و قبلا هیچوقت در انسان و حیوانات یافت نشده بود. ژن‌های این ویروس شباهت زیادی با ویروس H1N1 اروپا و ویروس آنفولانزای خوکی H1N1 آمریکای شمالی دارند.
بیماری وبا (در هائیتی)
بیماری وبا به عفونت اسهال بسیار شدید گفته می‌شود. این بیماری در اثر مصرف آب آلوده ایجاد می‌شود. به باکتری عامل بیماری وبا، ویبریو وبا گفته می‌شود. هائیتی شیوع وبا را در اکتبر 2010 تجربه کرد که براثر آن بعد از حدود ده ماه بیش از 20000 کشته و 1 میلیون نفر مبتلا شدند. در یک قرن اخیر این نخستین گونه در نوع خود و یکی از بیماری های قرن 21 بود. اولین مورد در 12 اکتبر 2010 در بخش‌های روستایی پلاتو مرکزی در هائیتی بود. اکثریت قربانیان در خانه‌هایشان در اثر عدم رسیدگی فوت شدند.
در ابتدا سازمان سلامت عمومی، این بیماری را به عنوان وبا تشخیص نداد و آن را یک بیماری با علائم اسهال آبکی شدید در نظر گرفت. بعدها که شیوع این بیماری هزاران نفر را مبتلا کرد، به عنوان وبا شناخته شد. از دلایل گسترش سریع این بیماری می‌توان به عدم واکسینه شدن در برابر وبا، کمبود بهداشت، آب سالم و امکانات رفاهی اشاره کرد. منشا این بیماری هنوز مورد بحث است. اولین نمونه‌ها در نزدیکی Nepalese United Nations Peacekeeping مشاهده شدند.
سازمان ملل ارتباط کمبود موازین بهداشتی با شیوع وبا را در سال 2016 پذیرفت. اداره سازمان ملل اعتراف کرد که آنها می‌توانستند در شیوع اولیه وبا نقش داشته باشند، اما این اعتراف نشان نمی‌داد که سازمان ملل عامل اصلی این بیماری است. در طول 9 سال شیوع وبا 10000 نفر مردند. ژانویه 2020 پس از حدود نه سال اولین زمانی بود که هیچ مورد جدیدی از وبا ثبت نشد.
بیماری وبا (در یمن)
یک شیوع دیگر از وبا در یمن در اکتبر 2016 و یک شیوع وسیع‌تر در سال 2017 بود. این شیوع به عنوان بزرگترین اپیدمی ثبت شده در تاریخ شناخته شده است. در ژانویه 2020 ، 2260495 مورد مشکوک به وبا گزارش شد و 3767 نفر بر اثر این بیماری فوت شدند. دلیل این اپیدمی در یمن هنور نامعلوم است. این کشور در گذشته چندین مورد شیوع وبا را تجربه کرده است، اما هیچ‌کدام قابل مقایسه با اپیدمی 2020 نبوده‌اند.
وقوع وبا در طول دوره‌های بارانی می‌تواند ناشی از آب‌های آلوده باشد. در طول فصل‌های خشک وقوع وبا می‌تواند در اثر نوشیدن آب آشامیدنی ناسالم باشد. در اثر جنگ داخلی در یمن که باعث حرکت عظیم جمعیت، کمبود ذخایر آبی، مشکلات بهداشتی و فقدان خدمات سلامتی شد، اپیدمی بیماری وبا گسترش چشم‌گیری داشت. تخمین زده شده است که حدود دو سوم جمعیت یمن به امکانات بهداشتی مناسب و آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند.
ویروس زیکا
زیکا در اثر پشه آلوده Aedes یا از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. بسیاری از مردم به این ویروس مبتلا می‌شوند بدون آن‌که علائم آن را نشان دهند. این ویروس بیشتر در آفریقا و آسیای جنوب شرقی دیده شده است. کوچک شدن مغز و جمجمه از نشانه‌های ابتلا به این بیماری است. در زنان باردار ویروس می‌تواند جنین را آلوده کرده و باعث مشکلات بسیاری در زایمان شود. در حال حاضر هیچ واکسن و یا دارویی برای زیکا وجود ندارد.
این بیماری برای اولین بار در سال 2015 در برزیل مشاهده شد. پس از آن این ویروس در بیشتر بخش‌های آمریکای لاتین، کارائیب و ایالات متحده گسترش یافت. در فوریه 2016 سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرد که زیکا یک نگرانی بین‌المللی و یک مورد اورژانسی در سلامت عمومی است. در ایالات متحده در سال 2019 آزمایش بیماری زیکا بیش از 43000 نفر مثبت اعلام شد. مهار این ویروس شامل کنترل ناقل/پشه این بیماری، تهیه داروهای ضد بارداری و راه‌اندازی کمپین‌هایی برای کمک به توانمندسازی زنان باردار، خانواده‌های آنها و برخی اقدامات انجام شده جهت جلوگیری از گسترش این ویروس بود.
بیماری سارس
سارس یک ویروس تنفسی است و وقتی فرد مبتلا عطسه یا سرفه می‌کند منتشر می‌شود. این ویروس در قطرات بزاق دهان حضور دارد و هرکسی در یک فاصله نزدیک با فرد مبتلا می‌تواند ویروس را استنشاق کند. ویروس سارس همچنین از طریق تماس لمسی سطوح عفونی و یا برخورد انسان به انسان منتقل می‌شود. اولین فرد دارای این عفونت در استان گوانگژو در چین در سال 2002 شناسایی شد.
برخی معتقدند که گونه‌ای از این ویروس در پستانداران کوچک وجود داشته و پس از جهش یافتن به انسان منتقل شده است. این ویروس به 26 کشور در آسیا، جنوب آمریکا، شمال آمریکا و اروپا گسترش یافت. اپیدمی سارس در نهایت در جولای سال 2003 پس از اجرای موثر اقداماتی مثل قرنطینه ناقلان بیماری و زیر نظر گرفتن آنها و جلوگیری از مسافرت آنها از مناطق آلوده به بیماری به دیگر مناطق جهان کنترل شد. در طول این اپیدمی 8098 نفر آلوده و 774 نفر فوت شدند. افرادی در سن 65 سال به بالا بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری بودند. در سال 2004 یک شیوع کوچک از سارس گزارش شد. شیوع دوم این بیماری با آزمایشان دارویی در چین همراه بود و برخی معتقد بودند در اثر تماس یک فرد با یک نمونه آلوده به ویروس این شیوع رخ داده است.
ویروس سندروم تنفسی خاورمیانه یا مرس
ویروس سندروم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) برای اولین بار در سال 2012 در عربستان سعودی شناسایی شد. این ویروس از بیماری که آسیب کلیوی حاد و مشکل حاد تنفسی داشت به دست آمد. متعاقب شناسایی این ویروس، بیمار فوت شد. درصد مرگ و میر این ویروس 35% بود.
از سال 2012 بیش از 2500 مورد از این بیماری تایید شد که 862 نفر بر اثر آن فوت شدند. نمونه‌های گزارش شده از 27 کشور مختلف بودند. بیش از 80% موارد گزارش شده در عربستان سعودی بودند. انتقال این ویروس نیازمند ارتباط بسیار نزدیک بین انسان‌ها بود. MERS-CoV تاکنون به عنوان یک ویروس اپیدمی معرفی نشده است. مدارک نشان داده است که شتر حیوان میزبان این ویروس بوده است.
آنفولانزای پرندگان H5N1
انواع متفاوت آنفولانزای پرندگان جمعیت پرندگان اهلی و وحشی را در تمام جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ویروس‌ها یک گروه شدیدا پاتوژنی هستند که به سرعت در میان گله‌ها پخش شده و باعث مرگ و میر بالای پرندگان می‌شوند. اولین مورد انسانی از این آنفولانزا در سال 1997 گزارش شد که متعاقبا بر اثر شیوع آن، شش نفر در هنگ کنگ فوت شدند. این ویروس در فوریه سال 2003 دوباره در هنگ کنگ احیا شد. در این سال دو مورد مبتلا به این ویروس گزارش شد که یک مورد فوت به همراه داشت.
این بیماری یکی از بیماری های قرن 21 است که برای بار دوم از دسامبر 2003 تا فوریه 2004 شیوع آن در جمعیت پرندگان کره جنوبی آغاز شد. آنفولانزای پرندگان H5N1 بعد از آن در 9 کشور آسیایی شامل چین، ژاپن، تایلند، ویتنام، کامبوج، لائوس، اندونزی، کره جنوبی و پاکستان شناسایی شد. 23 مورد از این بیماری گزارش شد که باعث 18 فوت در تایلند و ویتنام شد. از سال 2003 آنفولانزای پرندگان باعث فوت 445 نفر در جهان شده است. بیشترین مرگ و میر در اندونزی با بیش از 168 مورد بود که بیشتر این مرگ‌ها بین سال‌های 2003 تا 2009 اتفاق افتاده‌اند. مصر با 120 مورد فوت، دومین رتبه در تعداد بیشترین مرگ و میر در اثر آنفولانزای پرندگان را داشت. بیشترین مرگ و میرها در مصر در دوره‌های بین 2010 تا 2014 با 50 مورد مرگ و 2015 تا 2019 با 43 مورد مرگ بوده است.
آنفولانزای پرندگان H7N9
اولین ابتلای انسانی به آنفولانزای پرندگان H7N9 در مارس 2013 در چین گزارش شد. از زمان ابتلا به این بیماری، عفونت‌های پراکنده انسانی با این ویروس‌ها در چین گزارش شده است. از دسامبر 2017 تعداد کل افراد آلوده 1565 نفر گزارش شده است که مقدار مرگ و میر آن 39% بوده است و یکی از خطرناک ترین بیماری های قرن 21 به شمار می‌رود.
طاعون
75% از کل مبتلایان به طاعون در ماداگاسکار گزارش شده است و شیوع این بیماری سالیانه بین 200 تا 700 مورد است. بیشتر نمونه‌ها مبتلا به طاعون بوبونیک هستند. در سال 2017 ماداگاسکار یک شیوع بسیار گسترده از این بیماری را تجربه کرد که حدود 2414 نفر مورد مشکوک کلینیکی گزارش شد.
ویروس کرونا
یکی دیگر از بیماری های قرن 21 کرونا است. ویروس کرونا برای اولین بار در سال 2002 به نام سندرم حاد تنفسی سارس (SARS) در کشور چین و سپس در سال 2012 به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه یا MERS در کشور عربستان سعودی به سرعت شایع شد. در این دو مورد اپیدمی گسترده تعداد بسیاری در اثر ابتلا به این ویروس جان خود را از دست دادند. اما برای بار سوم، این بار در سال 2020 سر و کله این ویروس باز هم در کشور چین پیدا شده است. این روزها بیماری ناشی از این ویروس را به نام بیماری کرونا یا کرونای جدید می‌شناسند. مرکزیت انتشار این ویروس شهر ووهان چین است.
انتقال ویروس کرونا از طریق تماس مستقیم با فردی که به آن مبتلاست بسیار شایع است. دوره نهفتگی این بیماری بین 2 تا 14 روز است و از طریق دست دادن، روبوسی و قرار گرفتن در نزدیکی بیمار انتقال پیدا می‌کند. علائم این بیماری اغلب با تب و سرفه همراه است و آبریزش بینی و عطسه کمتر از سایر ویروس‌ها در این نوع از این ویروس مشاهده شده است. از لحظه‌ای که یک فرد به این بیماری مبتلا می‌شود تا زمان بروز علائم و بستری شدن فرد بیمار در بیمارستان حدود 4 روز طول می‌کشد.
با وجود پیشرفت‌های بسیار زیاد امکانات بهداشتی و خدمات رفاهی در جهان و توسعه علم و تکنولوژی در سال‌های اخیر، بیماری های قرن 21 قربانیان بسیاری از سرتاسر جهان گرفته‌اند. شیوع این بیماری‌ها ارتباط مستقیمی با عدم رعایت بهداشت، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و مصرف غذای ناسالم دارد.