مهارت حل مسئله ؛ چطور این مهارت را در خود افزایش دهیم؟

مهارت حل مسئله یکی از مهارت‌های ضروری است که می‌تواند در زندگی شخصی و کاری هر فرد تاثیر بسزایی داشته باشد. در این مقاله مهارت حل مسئله را بررسی می‌کنیم.

تقریباً در هر بخش شغلی، مهارت حل مسئله یکی از مهارت‌های مهمی است که کارفرمایان در متقاضیان شغل به دنبال آن هستند. هنگامی که کارفرمایان درباره مهارت حل مسئله صحبت می‌کنند، آن‌ها اغلب به توانایی رسیدگی و مدیریت شرایط دشوار یا غیرمنتظره در محیط کار و همچنین رویارویی با چالش‌های پیچیده در کسب و کار اشاره می‌کنند. سازمان‌ها نیز افرادی را استخدام می‌کنند که بتوانند در هر موقعیتی مشکلات را شناسایی کرده و با آرامش، راه حل‌های مناسبی را برای حل آن مشکلات ارائه دهند و مهارت حل مسئله، مهارتی که است که به شما این امکان را می‌دهد. در حالی که مهارت‌های حل مسئله برای کارفرمایان بسیار حائز اهمیت هستند، اما در سایر زمینه‌های زندگی مانند ایجاد روابط و تصمیم‌گیری‌های روزانه نیز بسیار مفیدند.

شما می‌توانید از روش‌های مختلفی برای حل مسئله استفاده کنید، اما مهم نیست که برای حل یک مشکل چه مسیری را طی می‌کنید. مهارت حل مسئله به معنای استفاده از منطق و همچنین تخیل است تا یک موقعیت را درک کرده و به یک راه حل هوشمندانه برای حل آن برسیم. در حقیقت، افرادی که بهترین راه حل‌ها را پیدا می‌کنند، مسلما می‌توانند مشکلات احتمالی آینده را نیز پیش‌بینی کرده و برای جلوگیری از آن‌ها یا کاهش اثراتشان اقدام کنند.

همه ما می‌توانیم از داشتن مهارت‌های خوب برای حل مسئله بهره‌مند شویم؛ زیرا همه ما روزانه با مشکلاتی روبرو می شویم که باید برای آن‌ها راه‌حل‌هایی منطقی انتخاب کنیم. برخی از این مشکلات، ساده و برخی دیگر پیچیده و دشوار هستند؛ اما داشتن مهارت حل مسئله به ما کمک می‌کند تا بتوانیم برای هر نوع مشکل یک راه‌حل منطقی و کارآمد پیدا کنیم. حال پرسشی که ممکن است در ذهن شما به وجود آید این است که آیا مهارت حل مسئله، ذاتی است یا اکتسابی؟ در ادامه این مقاله همه چیز را درباره مهارت حل مسئله به شما توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• مهارت های حل مسئله چیست؟
• نمونه هایی از مهارت حل مسئله
• روش های افزایش مهارت حل مسئله
• مهارت حل مسئله در روزمه کاری

مهارت های حل مسئله چیست؟

مهارت حل مسئله (Problem solving) شامل استفاده از روش‌های عمومی و تخصصی به منظور یافتن راه حل برای مشکلات است. مهارت حل مسئله به شما کمک می‌کند تا ریشه اصلی مشکل را پیدا کرده و برای آن یک راه حل مؤثر پیدا کنید. اگرچه مهارت حل مسئله اغلب به عنوان یک مهارت جداگانه شناخته می‌شود، اما مهارت‌های مرتبط دیگری نیز وجود دارند که به رشد و بهبود این توانایی کمک می‌کنند. مهارت حل مسئله یکی از مهارت‌هایی است که کارفرمایان برای استخدام نیروهای کاری به دنبال آن می‌گردند.

به عنوان مثال یک معلم باید بداند که چگونه می‌تواند عملکرد دانش‌آموزان خود را در آزمون‌های مختلف بهبود ببخشد. مدیر یک فروشگاه باید تلاش کند تا با اِعمال تدابیر امنیتی، میزان سرقت از فروشگاه خود را به حداقل برساند و یا یک متخصص کامپیوتر ممکن است به دنبال راهی برای سرعت بخشیدن به یک برنامه کند و ضعیف باشد. برخی از تکنیک‌های حل مسئله که در فلسفه، هوش مصنوعی، علوم رایانه، مهندسی، ریاضیات و یا علم پزشکی توسعه یافته و مورد استفاده قرار گرفته‌اند، مربوط به تکنیک‌های ذهنی حل مسئله هستند که در روان‌شناسی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. برخی از مهارت‌های کلیدی حل مسئله عبارتند از:

• به دقت گوش دادن
• تجزیه و تحلیل
• تحقیق و جستجو
• خلاقیت
• برقراری ارتباط
• قابل اعتماد بودن
• مهارت تصمیم‌گیری
• تشکیل تیم

مهارت حل مسئله در هر حرفه‌ و در هر سطح از اهمیت بالایی برخوردار است. در نتیجه، حل مسئله مؤثر نیز ممکن است نیاز به مهارت‌های فنی خاصی در صنعت یا شغل موردنظر داشته باشد. به عنوان مثال، یک پرستار حرفه‌ای در هنگام تعامل با بیماران به مهارت گوش دادن و برقراری ارتباط موثر و دوستانه با آنان نیاز دارد، اما در کنار این مهارت‌ها به دانش فنی و تخصصی دقیق درباره بیماری‌ها و داروها نیز نیاز دارد. در بسیاری از موارد، یک پرستار باید بداند که در چه زمانی باید در مورد نیازهای ضروری بیمار با پزشک معالج مشورت کند و این امر نیز بخشی از مهارت حل مسئله برای یک پرستار محسوب می‌شود.

نمونه هایی از مهارت حل مسئله

برای حل موثر یک مشکل باید از مهارت‌های مختلفی استفاده کنید. در این بخش چندین نمونه از مهارت‌هایی که ممکن است در هنگام حل یک مشکل از آن‌ها استفاده کنید را به شما معرفی خواهیم کرد.

تحقیق و جستجو (Research)

تحقیق و جستجو، مهارت مهمی در رابطه با حل مسئله است. شما به عنوان حل کننده یک مشکل، باید بتوانید علت مسئله را شناسایی کرده و آن را کاملاً درک کنید. با تبادل اندیشه (Brainstorming) با سایر اعضای تیم یا گروه، مشورت با همکاران باتجربه‌تر و یا کسب دانش و اطلاعات دقیق از طریق تحقیق و شرکت در دوره‌های آنلاین، می‌توانید اطلاعات بیشتری را درباره شیوه‌های حل یک مشکل جمع‌آوری کنید.

تجزیه و تحلیل (Analysis)

تجزیه و تحلیل موقعیت، اولین قدم برای حل هر مشکل است. مهارت‌های تحلیلی شما در درک مشکلات و توسعه راه‌حل‌های موثر به کمک شما می‌آیند. شما همچنین در طول تحقیق و جستجو نیز به مهارت‌های تحلیلی نیاز خواهید داشت تا بتوانید میان راه‌حل‌های موثر و ناکارآمد، تمایز قائل شوید.

تصمیم گیری (Decision-making)

در نهایت، پس از تجزیه و تحلیل مسئله باید درباره چگونگی حل مشکلات به وجود آمده تصمیم‌گیری کنید. در بعضی مواقع ممکن است بتوانید سریع تصمیم بگیرید. تحقیقات جامع و مهارت‌های تحلیلی می‌توانند به کسانی که تجربه کمتری در حوزه فعالیتی خود دارند، کمک بسیار زیادی بکنند. همچنین ممکن است در برخی مواقع، شرایطی پیش بیاید که برای دستیابی به یک راه حل یا تشریح مسئله با کسی که توانایی حل آن مشکل را دارد نیز مشورت کنید تا در نهایت بتوانید بهترین تصمیم را برای حل مسئله پیش آمده بگیرید.

برقرای ارتباط (Communication)

هنگام شناسایی راه‌حل‌های ممکن، باید بدانید که مشکل پیش آمده را چگونه به دیگران انتقال دهید. همچنین لازم است بدانید که در هنگام جستجوی راه‌حل، کدام یک از کانال‌های ارتباطی برای این امر مناسب‌ هستند. بنابراین یافتن راه‌حل و برقراری ارتباط موثر با آن به کاهش هرگونه سردرگمی شما کمک خواهد کرد و فرآیند راه حل مشکل را آسان‌تر می‌کند.

قابل اعتماد بودن (Dependability)

قابل اعتماد بودن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های حل مسئله است. پیدا کردن به موقع راه‌حل برای حل مشکلات نیز موضوع مهمی در مهارت حل مسئله محسوب می‌شود. کارفرمایان همچنین به منظور شناسایی و سپس پیاده‌سازی راه‌حل‌های به موقع و کارآمد، از افرادی که به آن‌ها اعتماد بسیار زیادی دارند استفاده می‌کنند تا مشکل پیش آمده را به سرعت حل کنند.

روش های افزایش مهارت حل مسئله

روش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها در جهت بهبود مهارت حل مسئله در محیط کار یا زندگی خود استفاده کنید. اگر به دنبال شغل می‌گردید و یا در حال حاضر در جایی مشغول به کار هستید، بهبود مهارت‌های حل مسئله و توانایی‌های مرتبط با آن می‌تواند به شما در استخدام و یا پیشرفت در شغل فعلی‌تان کمک کند. در این قسمت، چندین روش موثر را برای بهبود مهارت حل مسئله به شما معرفی خواهیم کرد.

تحلیل عوامل مؤثر در وقوع موقعیت های ناخواسته

برای حل یک مشکل، ابتدا باید دریابید که چه چیزی باعث به وجود آمدن آن مشکل شده است. برای انجام این کار باید داده‌های مرتبط را جمع‌آوری و ارزیابی کرده، شرایط احتمالی موجود را از یکدیگر متمایز کنید و راه‌حل‌های احتمالی را که برای حل آن مشکل وجود دارند را نیز مورد بررسی قرار دهید. برخی مهارت‌های لازم برای تحلیل و حل مسئله عبارتند از:

• جمع‌آوری داده‌های مرتبط
• تحلیل موضوع
• کشف واقعیات
• تحلیل تاریخی
• تحلیل علل
• تحلیل فرآیند
• شناسایی نیازها

نمونه‌ها: تشخیص بیماری‌ها، شناسایی دلایل مشکلات اجتماعی، تفسیر داده‌ها برای تعیین دامنه مشکلات و شناخت مدل‌های نامعتبر تحقیق.

مشورت و هم فکری برای رسیدن به هدف نهایی

زمانی که علت اصلی وقوع مشکل را پیدا کردید، زمان آن رسیده است که راه‌حل‌های احتمالی را مورد بررسی قرار دهید. گاهی اوقات انجام این کار شامل فعالیت‌های گروهی است؛ زیرا همیشه دو ذهن (یا بیشتر)، بهتر از یک ذهن کار می‌کنند. به ندرت پیش می آید که یک راهبرد واحد، مسیری موثر و کارآمد را برای حل یک مشکل پیچیده نشان دهد. ایجاد مجموعه‌ای از گزینه‌های پیشنهادی مختلف به شما کمک می‌کند تا تمام جوانب بروز مشکل را تحت پوشش قرار دهید و در صورت عدم موفقیت اولین راهبرد، بتوانید راهبردها و راه‌حل‌های پیشنهادی دیگر را امتحان کنید. برخی مهارت‌های مورد نیاز برای پیدا کردن راهبردهای مختلف حل مسئله عبارتند از:

• ایده پردازی یا تبادل اندیشه
• تفکر خلاق
• پیش‌بینی
• آینده‌نگری
• طراحی پروژه
• برنامه‌ریزی دقیق برای پروژه

نمونه‌ها: راه‌حل‌های مطرح شده در هنگام ایده‌پردازی، توسعه برنامه‌های درمانی، طراحی و آزمایش گزینه‌های احتمالی.

ارزیابی بهترین راه حل ها

با توجه به ماهیت مسئله و میزان اختیارات شما، ارزیابی بهترین راه‌حل‌ها باید از طریق شما و یا گروهی که با آن‌ها مشورت می‌کنید انجام شود. هرکسی که تصمیم می‌گیرد باید هزینه‌های احتمالی، منابع مورد نیاز و موانع احتمالی را برای اجرای موفق راه حل مطرح شده مورد ارزیابی قرار دهد. برخی مهارت‌های مورد نیاز برای ارزیابی راه‌حل‌‌ها عبارتند از:

• تجزیه و تحلیل
• بحث و گفتگو
• همکاری
• کار گروهی
• مشورت و هم فکری
• اولویت‌بندی

نمونه‌ها: ارزیابی راهبردهای جایگزین برای کاهش استرس، انتخاب کارمندان برای دوره بیکاری در هنگام رکود اقتصادی و عیب‌یابی مشکلات نقص رایانه

اجرای طرح

پس از اتمام ارزیابی تمام جوانب، راه‌حل نهایی باید بدون درنگ اجرا شود تا مشخص شود که آیا برای حل آن مشکل کارآمد است یا خیر. اجرای طرح همچنین شامل هشدار دادن برخی تغییرات به پرسنل در مراحل عملیاتی آزمایش راه‌حل است. برخی از مهارت‌های لازم برای اجرای طرح منتخب عبارتند از:

• مدیریت پروژه
• اجرای پروژه
• همکاری و همدلی
• مدیریت زمان
• توسعه معیارها و ضوابط

نمونه‌ها: پیش‌بینی موانع اجرایی، اجرای راه‌حل‌ها، میانجی‌گری در درگیری‌های بین فردی، تعمیر ماشین‌آلات فرسوده

ارزیابی میزان اثربخشی راه حل پیشنهادی

پس از اجرای یک راه‌حل، ارائه‌دهندگان راه‌حل سیستم‌هایی را در اختیار دارند تا مشخص کنند که آیا این ایده به سرعت می‌تواند آن‌ها را به نتیجه مطلوب برساند یا خیر. به این ترتیب، آن‌ها خیلی سریع درمی‌یابند که آیا مسئله موردنظر برطرف شده است یا خیر و در صورت موثر واقع نشدن راه‌حل پیشنهادی، باید به سرعت نسبت به پیدا کردن راه‌حل‌های جدید و اجرای آن‌ها اقدام کنند. برخی از مهارت‌های لازم برای ارزیابی میزان اثربخشی راه‌حل‌های پیشنهادی عبارتند از:

• تعامل و ارتباط
• تجزیه و تحلیل داده‌ها
• بررسی دقیق
• ارزیابی بازخورد مشتریان
• عیب‌یابی

نمونه‌ها: بررسی کاربران نهایی، مقایسه ارقام تولید، ارزیابی ارقام فروش سالیانه

برخی دیگر از شیوه‌های کلی مهارت حل مسئله عبارتند از:

• کسب دانش بیشتر در زمینه فعالیت شغلی‌: با توجه به صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید، داشتن دانش فنی کافی درباره کارتان می‌تواند حل مشکلات را آسان‌تر سازد. شما می‌توانید دانش فنی بیشتری را از طریق مطالعه بیشتر، آموزش و یا تمرین کسب کنید.
• فرصت‌هایی برای حل مشکل: با قرار دادن خود در موقعیت‌های جدید، بیشتر از پیش در معرض موقعیت‌هایی برای حل مسئله قرار می‌گیرید. سعی کنید فراتر از حوزه کاری خود فعالیت کنید تا بتوانید مهارت‌های بیشتری را برای حل مسئله بدست آورید.
• استفاده از منابع بیشتر: شما می‌توانید به صورت آنلاین، کتاب‌های پیشرفته مربوط به حرفه خود را برای توسعه و بهبود مهارت‌های حل مسئله در اینترنت پیدا کنید.
• بررسی نحوه حل مشکلات توسط افراد دیگر: ممکن است در محل کارتان همکارانی داشته باشید که مشکلات پیرامون خود را بسیار ماهرانه حل و مدیریت می‌کنند. ارزیابی چگونگی یافتن راه‌حل‌های موثر توسط همکارانتان، می‌تواند به شما در بهبود مهارت‌هایتان کمک بسیاری کند. در صورت امکان، از یکی از باتجربه‌ترین همکار خود درباره مهارت حل مسئله‌اش سوال کنید تا بتوانید از تجربیات او استفاده کنید. پرسیدن سوالات مرتبط نیز می‌تواند به شما در جهت بهبود مهارت‌های حل مسئله کمک کند.

مهارت حل مسئله در روزمه کاری

شما در رزومه کاریتان می‌توانید مهارت‌های حل مسئله خود را در چندین بخش مختلف نشان دهید که این بخش‌ها عبارتند از بخش مهارت، بخش دستاوردها و همچنین ارائه نمونه‌های خاصی از تجربه حل مسئله در بخش تجربه.

در بخش «مهارت‌ها» به جای آنکه به صورت ساده و ابتدایی از اصطلاح عمومی حل مسئله استفاده کنید، می‌توانید مهارت‌های کلیدی حل مسئله خود را به طور کامل و یا ذکر چندین نمونه توضیح دهید. به عنوان مثال، می‌توانید در بخش مهارت، به مهارت‌های فنی خاص‌تان که به شما در یافتن راه‌حل‌های مناسب و حل مسائل کمک می‌کنند اشاره مختصری کنید.

تجربه و سابقه کاری شما از اهمیت بالایی برخوردار است. نمونه‌هایی خاص از شرایطی که در آن توانسته‌اید یک مسئله را به بهترین نحو حل کنید، در ذهن خود داشته باشید. این کار در رزومه شما بسیار تاثیرگذار است و همچنین به شما در پاسخ دادن به سؤالات مصاحبه مانند «در مورد زمانی که برای یک مانع و مشکل راه‌ حلی سازنده پیدا کرده‌اید کمی توضیح دهید»، کمک شایانی می‌کند. حضور ذهن و به خاطر داشتن سوابق کاری موفق‌تان، امری بسیار مهم است و می‌تواند در یافتن شغل‌های بهتر، شما را یاری کند. بنابراین همیشه چندین مورد از مهارت‌ها و سوابق درخشان خود را در ذهنتان داشته باشید تا در مواقع ضروری، بدون فکر و درنگ بتوانید آن‌ها را شرح دهید.

ما در این مقاله مهارت حل مسئله و شیوه‌های بهبود این مهارت را به شما توضیح دادیم. داشتن مهارت حل مسئله در زندگی کاری و شخصی هر فرد بسیار مهم است. با داشتن این مهارت می‌توانید در شرایط دشوار بهترین راه‌حل‌ها را پیدا کرده و به سرعت نسبت به حل مشکل پیش آمده اقدام کنید. شما می‌توانید با استفاده از تکنیک‌های ذکر شده در این مقاله، مهارت حل مسئله خود را بهبود بخشید و با بکارگیری آن‌ها راه‌حل‌های موثرتری را در زمان بروز یک مشکل ارائه دهید. هرچه توانایی شما در مدیریت شرایط دشوار بیشتر باشد، مسلما در کار خود موفق‌تر خواهید بود و موقعیت‌های شغلی بیشتری نیز به شما پیشنهاد می‌شوند. بنابراین سعی کنید مهارت حل مسئله را در خودتان تقویت کنید تا بتوانید در شرایط بحران، بهترین و موثرترین راه‌حل‌ها را ارائه دهید. لطفا در بخش ارسال دیدگاه، نظرات خود را با ما در میان بگذارید.