تعریف زیبایی ؛ چرا چیزهای زیبا حس خوبی به ما می دهند؟

تعریف زیبایی (Beauty) در یونان باستان

واژه  کلاسیک یونانی که در زبان فارسی به زیبایی یا زیبا و در زبان انگلیسی نیز به «Beauty» یا «Beautiful» ترجمه شده‌ است، کلمه «کالوس» kallos است که صفت آن نیز kalos است. با این حال، کالوس ممکن است در فارسی به عنوان «خوب» یا «با کیفیت خوب» و در انگلیسی نیز به عنوان «Good» یا «Of Fine Quality» نیز ترجمه شود. بنابراین معانی وسیع‌تری نسبت به زیبایی جسمی یا مادی دارد. به همین ترتیب، کالوس در ابتدا به معنای کلمه انگلیسی «Beauty» نبود و در وهله اول و مهمتر از همه برای انسان‌ها اعمال می‌شد و مفاهیم شهوانی را تلقین می‌کرد.

تعریف زیبایی در قرون وسطی

در قرون وسطی، فیلسوفان کاتولیک مانند توماس آکویناس، زیبایی را در میان صفات متعالی هستی در نظر گرفتند. آکویناس در کتاب مدخل الهیات (Summa Theologica) خود، سه شرط زیبایی را توصیف کرد: تمامیت (Integritas)، هماهنگی (Consonantia) و کلاریتاس (Claritas) به معنای درخشش فرم.

در معماری گوتیک قرون وسطایی و اواخر دوران قرون وسطی، نور (Light) زیباترین تجلی خداوند به حساب می‌آمد که در طراحی معماری نیز از آن استفاده می‌شد. شیشه‌های رنگین کلیساهای گوتیک شامل کلیسای نوتردام پاریس و کلیسای جامع شارتر، نمونه‌های بارز این موضوع محسوب می‌شوند.

عصر خرد، افزایش میزان علاقه به زیبایی را به عنوان یک موضوع فلسفی در نظر گرفت. برای نمونه، فرانسیس هاتچسون، فیلسوف اسکاتلندی استدلال کرد که زیبایی به معنای «همبستگی در تنوع و تنوع در همبستگی» است. شاعران رمانتیک نیز در آن عصر به ماهیت زیبایی توجه زیادی پیدا کردند و جان کیتس، شاعر برجسته مکتب رمانتیسم در یکی از شعرهای خود به نام «Ode On A Grecian Urn» درباره زیبایی چنین گفت:

زیبایی شناسی در قرن 20 و 21

در قرن بیستم، هنرمندان و فیلسوفان به طور فزاینده‌ای شروع به رد کردن مفهوم زیبایی کردند و این امر منجر به ایجاد تفکر ضدزیبایی پست‌مدرنیسم شد. این درحالی است که زیبایی دغدغه اصلی یکی از تأثیرگذاران اصلی پسامدرنیسم، یعنی فردریش نیچه بود که اظهار داشت میل و اراده به قدرت، میل و اراده به زیبایی است. پس از رد شدن زیبایی از سوی پست‌مدرنیسم، برخی از متفکران دوباره به زیبایی و مفهوم آن به عنوان یک ارزش مهم بازگشتند. گای سیرلو، فیلسوف و تحلیل‌گر آمریکایی نظریه جدید زیبایی خود را به عنوان تلاشی برای تأیید مجدد جایگاه زیبایی به عنوان یک مفهوم مهم فلسفی مطرح کرد. ایلین اسکار، پژوهشگر و مقاله‌نویس آمریکایی نیز اذعان دارد که زیبایی به عدالت مربوط می‌شود.

مفهوم زیبایی همچنین توسط روان‌شناسان و متخصصان علوم اعصاب در زمینه زیبایی‌ شناسی تجربی و عصب‌شناسی مورد بررسی قرار گرفته‌ است. نظریه‌های روا‌ن‌شناختی، زیبایی را نوعی لذت در نظر می‌گیرند. یافته‌های مربوط به همبستگی و تقارن نیز از این دیدگاه که اذعان دارد اشیاء زیباتر، دل‌نشین‌تر و دلپذیرترند، حمایت می‌کنند.

توصیف یک شخص به عنوان شخصی زیبا چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی، غالباً براساس ترکیبی از زیبایی‌های درونی صورت می‌گیرد که شامل عوامل روان‌شناختی مانند شخصیت، شعور، فضل، ادب، کاریزما، صداقت، هماهنگی و … می‌شود. ظرافت و زیبایی بیرونی (یعنی جذابیت بدنی) نیز شامل ویژگی‌های جسمی است که براساس اصول زیبایی‌ شناختی ارزیابی می‌شوند.

چرا چیزی را زیبا می‌دانیم؟

آیا می‌دانید لذت زیبایی‌شناختی چیست؟ واژه انگلیسی «aesthetics» که در فارسی به معنای «زیبایی‌شناختی»، «زیبایی‌شناسی» یا «وابسته به زیبایی» است، به ادراک، تفسیر و تحسین زیبایی اشاره می‌کند. در تعریف زیبایی در روانشناسی، حس زیبایی‌شناسی همان چیزی است که باعث می‌شود چیزی را زیبا بدانیم. ما انسان‌ها در حضور اشیا یا افراد یا به‌طور کلی هرچیزی که زیبا تلقی شود، طیف وسیعی از احساسات را تجربه می‌کنیم که از میان آن‌ها می‌توان به شیفتگی، حیرت، احساس برتری، حیرت و تحسین اشاره کرد. تجربه این احساسات زیبا شناختی زمانی رخ می‌دهد که فرد، محرکی از جذابیت یا فضایل را مشاهده و ارزیابی کند.

احساسات زیبایی شناسی از طریق حواس بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی، بویایی و فرایندهای شناختی در پاسخ به محرک ایجاد می‌شوند. زیبایی‌شناسی نقش مهمی در طراحی و دیزاین، محصولات مصرفی، خوردن  غذا، جذابیت فیزیکی، موسیقی و طبیعت دارد. در ادامه برخی از ویژگی‌های مهم تجربه حس زیبایی‌شناختی و تحسین زیبایی را مرور می‌کنیم. همراه پلازا بمانید.

زیبایی، بهترین و مهم‌ترین ارزش است

ما زیبایی را به‌خاطر خودش می‌خواهیم. اینجا تمرکز بر لذتی است که از پروسه انجام یک کار به دست می‌آوریم نه از دستیابی به یک هدف نهایی. برای مثال یک شیرینی‌پز ماهر ممکن است از پختن یک کیک لذت ببرد. لذتی که از میل کردن آن کیک به‌دست می‌آید، کاملا متفاوت است.

کاملا در چیزی غرق شدن

آیا تا حالا برایتان پیش آمده حین انجام کاری به طور کامل حواستان از دنیای اطراف پرت شود و تمام حواستان متوجه آن کار باشد؟ این مسئله ممکن است حین فیلم دیدن، کتاب خواندن یا گوش دادن به موسیقی برای افراد اتفاق بیفتد. وقتی که حس می‌کنیم چیزی زیباست، به شدت مجذوبش می‌شویم و روی آن تمرکز می‌کنیم.

زیبایی در سادگی

افراد چیزهایی را ترجیح می‌دهند که فکر کردن درباره‌ی آن‌ها آسان است. هرچقدر درک یک چیز برای افراد ساده‌تر باشد، لذتی که از آن دریافت می‌کنند نیز بیشتر است. مثلا، وقتی یک ایده پیچیده به روشی ساده مطرح می‌شود، باعث می‌شود افراد لذت زیبایی‌شناسی را تجربه کنند.

زیبایی در ذهن شماست

اینکه فکر کنیم چیزی زیباست یا خیر، تا حدودی به قضاوت زیبایی‌شناسی ما برمی‌گردد. دانش یعنی بینش. یعنی ما برای تفسیر و درک آنچه در جهان پیرامونمان می‌بینیم، از دانشمان استفاده می‌کنیم. اما حقیقت این است که این نوع زیبایی را نمی‌توان مورد بحث و بررسی قرار داد. چراکه نظرات مردم درباره اینکه چه چیزی زشت یا زیبا یا تأثیرگذار است، فرق دارد. مثلا ممکن است شما طرفدار موسیقی محمدرضا شجریان باشید و دوستتان طرفدار رضا یزدانی باشد. نمی‌توان با دلیل و برهان گفت که کدامیک از این موسیقی‌ها زیباتر هستند.

علاوه بر آن، افراد و درک آن‌ها از جهان و زیبایی نیز همواره در تغییر است. در گذشته ترجیح می‌دادند صورت مرد اصلاح شده باشد و این را از استانداردهای زیبایی معرفی می‌کردند اما امروزه گذاشتن ریش نیز از عوامل زیبایی محسوب می‌شود. قضاوت ما درباره زیبایی با گذر زمان و به‌خاطر تأثیرات رسانه و فرهنگ عامه تغییر می‌کند.

پاداش تأمل

یادتان می‌آید که پیش‌تر گفتیم وجود یک محرک سبب تجربه احساس مختلف می‌شود؟ برای اینکه چیزی زیباتر و لذت‌بخش‌تر باشد، می‌توان محرک آن را به مدت طولانی‌تر تجربه کرد. اینگونه هروقت که مقدار محرک بیشتر شود، رضایت و لذت فرد نیز بیشتر می‌شود. این مسئله به این معناست که به‌جای اینکه مصرف را به حداکثر برسانیم، آن را  تحت کنترل داشته باشیم (به این می‌گویند زندگی آگاهانه). به زبان ساده‌تر، برخی افراد یک وعده غذایی لذیذ و لذت‌بخش را با سرعت هرچه تمام‌تر پایین می‌دهند درحالیکه عده‌ای دیگر، تأمل می‌کنند و سعی می‌کنند از هر لقمه لذت ببرند.