تعریف بیکاری چیست؟ آیا من بیکار محسوب می‌شوم؟

بیکاری یکی از بزرگ‌ترین معضلات جوامع مدرن است. در ادامه به تعریف بیکاری و انواع آن می‌پردازیم و نگاهی به نرخ بیکاری در کشورهای مختلف خواهیم داشت.

با پیشرفت جوامع و حرکت آن‌ها به سوی آینده‌ مدرن، ساختارها و شالوده‌های حرفه‌ای و زندگی انسان‌ها دچار تغییرات زیادی می‌شوند. در این میان بسیاری از شغل‌های قدیمی از بین رفته و از طرفی موقعیت‌های کاری جدید به وجود می‌آیند. این امر منجر می‌شود تا کسانی که توانایی هماهنگی با تغییرات جامعه را ندارند، از سیکل حرفه‌ای خارج شده و به عبارتی بیکار شوند. افراد بیکار، فارغ از مشکلات مادی به مشکلات روحی فراوانی مبتلا می‌شوند. یکی از شاخص‌های سطح کیفیت یک جامعه، نرخ بیکاری آن است. در این مطلب سعی می‌کنیم این پدیده اجتماعی را بررسی کنیم.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• بیکاری چیست؟
• تعریف بیکاری در ایران
• انواع بیکاری
• نرخ بیکاری در کشورهای مختلف

بیکاری چیست؟

طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، بیکاری حالتی است که در آن افرادی که سن خاصی را گذرانده‌اند از حقوق برخوردار نبوده و به دنبال شغل هستند. شاخص بیکاری با بررسی نرخ آن مشخص می‌شود. از جمله دلایل بروز بیکاری در یک جامعه می‌توان به پیشرفت تکنولوژی و ظهور اختراعات جدید، وضعیت اقتصادی و رکود آن، رقابت‌‌های حاصل از جهانی‌سازی و تجارت بین‌المللی، سیاست‌های دولتی و قوانین تجاری اشاره کرد. طبق گزارش‌های سازمان کاری جهانی، در حال حاضر حدود پنج درصد نیروی کاری جهان بیکار هستند. اندازه‌‌گیری نرخ بیکاری، عملی بسیار دشوار است. پرسشنامه‌های آنلاین که در کشورهای آمریکا و اروپایی انجام می‌گیرند نیز تنها تعداد محدودی از افراد را پوشش می‌دهند.

بیکاری در صورت پیوستگی و طولانی بودن، منجر به ایجاد اختلاف طبقاتی در یک جامعه می‌شود. این مهم تاثیری منفی بر رشد اقتصادی خواهد داشت؛ مشکلی که امروزه حتی در کشورهای توسعه‌یافته چون آمریکا هم دیده می‌شود. با این حال افزایش نرخ بیکاری خوبی‌هایی نیز دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به ایجاد فرصت‌های کاری برای سازمان‌های مستقل و کوچک اشاره کرد. علاوه بر این اقتصاددانان تاکید دارند که افزایش نرخ بیکاری منجر به کاهش تورم می‌شود.

تعریف بیکاری در ایران

ایران به دلیل وضعیت اقتصادی و سیاسی خاص خود، از کشورهای شایسته توجه در زمینه نرخ بیکاری است. براساس اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، بیش از 25 درصد هم‌وطنانمان بیکار هستند. این مقدار با تمرکز بر جوانان، به 21.8 درصد می‌رسد. از دلایل بیکاری در کشورمان می‌توان به فرصت ندادن سازمان‌ها به نیروهای جوان و محدودیت‌های فراوان کاری بر سر راه گروه‌های مستقل و باانگیزه اشاره کرد. تمامی این موارد منجر به سرخوردگی نیروی کار و بی‌علاقگی آن‌ها به زندگی روزمره خود می‌شوند.

استان‌های مخلتف ایران به دلیل تفاوت‌های فراوان منابع و صنایع، نرخ بیکاری مختلفی را تجربه می‌کنند. بیشترین میزان بیکاری متعلق به استان فارس است. بیش از 19 درصد نیروی کار این جامعه بیکار هستند. براساس گزارشات بانک مرکزی ایران، در دهه اخیر بیش از یک میلیون فرصت شغلی از دست رفته است که آن را می‌توان معادل 18 میلیارد دلار تولید دانست. با توجه به تعداد بالای دانشجویان فارغ‌التحصیل، باید انتظار افزایش نرخ بیکاری را در سال‌های آینده داشته باشیم.

در ویدیوی زیر «تعاریف مختلف بیکاری» را تماشا کنید: 

انواع بیکاری

بیکاری به سه دسته اصلی دوره‌ای، ساختاری و اصطکاکی تقسیم می‌شود. احتمال وقوع بیکاری دوره‌ای بیشتر از دو دسته دیگر بوده و خصوصا در زمان رکود اقتصادی شاهد بروز آن هستیم. دو مورد دیگر نیز نرخ طبیعی بیکاری را تشکیل می‌دهند. در ادامه به بررسی انواع بیکاری می‌پردازیم.

1. بیکاری دوره‌ ای

بیکاری دوره‌ای یکی از مراحل چرخه کسب و کار است. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که تقاضا برای کالاها و خدمات به پایین‌ترین حد خود می‌رسد. این مسئله منجر به اخراج اجباری نیروی کار از سازمان‌ها می‌شود.

بیکاری دوره‌ای منجر به ایجاد انواع دیگر بیکاری می‌شود. اخراج کارکنان منجر به کاهش توانایی خرید افراد شده و کاهش هر چه بیشتر تقاضا را رقم می‌زند. در این زمان دولت‌ها باید با تصمیم‌گیری‌های درست و منطقی، جریان کاری کشور را کنترل کنند؛ در غیر این صورت رکود اقتصادی رخ خواهد داد.

2. بیکاری اصطکاکی

بیکاری اصطکاکی زمانی رخ می‌دهد که نیروی کار با وجود خروج از حرفه پیشین خود، توانایی یافتن کار جدید را ندارند. در اکثر مواقع این تعریف بیکاری، انتخاب خود کارکنان بوده و دلایل آن شخصی هستند.

از دیگر موارد بروز این نوع بیکاری در کشورهای مختلف زمانی است که دانشجویان به دنبال نخستین شغل خود هستند. با این حال بسته شدن اجباری یک سازمان نیز از دلایل شیوع بیکاری اصطکاکی است. این نوع از بیکاری، کوتاه مدت بوده و قسمتی طبیعی از روند کاریابی است. این پدیده، نیروی کار را به سوی شغل‌های پربازده سوق داده و از این منظر برای اقتصاد مفید است.

3. بیکاری ساختاری

این نوع از تعریف بیکاری زمانی اتفاق می‌افتد که تغییرات اقتصادی منجر به ایجاد ناهماهنگی بین کارکنان و سازمان‌ها شوند. مثالی از بیکاری ساختاری را می‌توان جایگزینی کارگران با روبات‌ها در کارخانه‌ها دانست. کارگران اکنون باید به یادگیری نحوه کارکرد روبات‌ها بپردازند.

بحران‌های اقتصادی طولانی مدت، اغلب بیکاری ساختاری را پدید می‌آورند. اگر کارکنان مدت زیادی بیکار باشند، توانایی‌های آن‌ها کارآیی خود را از دست می‌دهند. بیکاری ساختاری منجر به افزایش نرخ بیکاری طبیعی می‌شود.

4. بیکاری طبیعی

بیکاری طبیعی مجموعه‌ای از بیکاری‌های ساختاری و اصطکاکی است. این مفهوم دلیلی بر وجود دائمی بیکاری در جامعه است. مردم دائما در حال عوض کردن حرفه‌های شغلی خود هستند. این بدین معنی است که همیشه افرادی با توانایی‌های تاریخ مصرف گذشته وجود خواهند داشت.

کمترین میزان بیکاری طبیعی در تاریخ مدرن، دو و نیم درصد و پس از جنگ کره بوده است. مهم‌ترین دلیل بروز این تعریف بیکاری را می‌توان گرفتار شدن اقتصاد یک جامعه در حبابی دانست که ترکیدن آن منجر به بحران اقتصادی می‌شود. نرخ بیکاری طبیعی در یک جامعه سالم باید بین چهار و نیم الی پنج درصد باشد.

5. بیکاری بلند مدت

این نوع بیکاری در کشورهای مختلف برای افرادی که بیش از 27 هفته فعالانه به دنبال کار می‌گردند اتفاق می‌افتد. آثار این پدیده بسیار مخرب هستند. عمده سازمان‌ها از به کارگیری فردی که در چنین بازه طولانی‌ای بیکار بوده خودداری می‌کنند. بیکاری بلند مدت، ضررهای مالی و احساسی شدیدی را با خود به همراه می‌آورد.

6. بیکاری فصلی

یکی دیگر از انواع بیکاری، بیکاری فصلی است. همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، این پدیده ناشی از تغییرات فصلی است. از جمله افرادی که تحت تاثیر این مشکل قرار می‌گیرند، کارکنان مراکز تفریحی، مربیان اسکی و بستنی‌فروشان هستند. البته کشاورزان، کارگران ساختمانی و معلمان مدارس را نیز می‌توان در این دسته قرار داد.

7. بیکاری سنتی

این تعریف بیکاری زمانی رخ می‌دهد که به دلیل بالا بودن حقوق کارکنان، سازمان‌ها توانایی استفاده از تمامی آن‌ها را از دست می‌دهند. در چنین وضعیتی حقوق‌ها بیشتر از آن چیزی هستند که قوانین عرضه و تقاضا مشخص می‌کنند.

بیکاری سنتی در سه صورت رخ می‌دهد؛ دلیل نخست مهارت بالای اتحادیه‌ها در بستن قرارداد، دلیل دوم افزایش ناگهانی حقوق‌ها به دلیل بحران‌های اقتصادی و دلیل آخر سیاست‌های دولتی است.

8. کم‌ کاری

واژه کم‌کاری برای توصیف افرادی به کار برده می‌شود که با وجود برخورداری از شغل، توانایی‌هایشان بلااستفاده مانده است. این تعریف بیکاری شامل افرادی که به صورت پاره‌وقت شاغل هستند، اما علاقه به کار تمام‌وقت دارند می‌شود. دلیل اصلی بروز کم‌کاری، بیکاری دوره‌ای است. در بحران‌های اقتصادی، کارکنان کم‌کار به اشتغال در هر کاری قانع می‌شوند.

نرخ بیکاری در کشورهای مختلف

روش‌های محاسبه‌ نرخ بیکاری در کشورهای مختلف متفاوت است. برخی از کشورها برای تعریف بیکاری، تنها بیکاران تحت پوشش بیمه و برخی نیز تمامی افراد را محاسبه می‌کنند. علاوه بر این ممکن است تفاوت‌هایی در تعریف بیکاری در کشورهای مختلف وجود داشته باشد. برخی از مناطق افرادی را که مدت اندکی در هفته کار می‌کنند را در زمره بیکاران به حساب می‌آورند. ممکن است تفاوت‌هایی در گروه‌های سنی مورد بررسی نیز وجود داشته باشد. سازمان آمار اروپا، افراد 17 تا 74 ساله را مورد مطالعه قرار می‌دهد؛ اما سازمان آمار کارگران آمریکا، تمامی افراد بزرگ‌تر از 16 سال را در مطالعات خود به حساب می‌آورد.

نرخ‌ بیکاری در کشورهای مختلف جهان معمولا برای جلوگیری از ناهماهنگی‌های فصلی تنظیم می‌شود. در ادامه می‌توانید نرخ بیکاری در 10 کشوری که بدترین وضعیت را از این منظر دارند مشاهده کنید. شایان ذکر است که نرخ بیکاری در ایران 10.9 درصد است.

در این مقاله بعد از اینکه نگاهی به تعریف بیکاری انداختیم، با انواع بیکاری نیز آشنا شدیم. درانتها هم نگاهی به نرخ بیکاری در کشورهای مختلف، ازجمله ایران داشتیم. شما دلایل بیکاری را چه چیزهایی می‌دانید؟ نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید.