بیوگرافی حمید سمندریان؛ اسطوره تئاتر و مدرس بازیگران برجسته ایران

حمید سمندریان در هنر تئاتر کشورمان از چهره‌هایی به شمار می‌رود که بسیار تاثیرگذار است. وی از سرآمدان نسلی ماندگار در تاریخ نمایش چون مرحوم عباس جوانمرد، علی نصیریان، بهرام بیضایی، زنده‌یاد رکن‌الدین خسروی و آربی اوانسیان به‌حساب می‌آید که تئاتر را در ایران دهه‌های 40 تا 50 به پایگاهی جدی‌تری مبدل نمودند.

زنده‌یاد حمید سمندریان کارگردان و مترجم ایرانی در عرصه تئاتر بود که آثاری جاودان در عرصه نمایش از خود به یادگار گذاشت. وی علاوه بر کارگردانی در حوزه تدریس هم دستی بر آتش داشت و اکثر چهره‌های مطرح بازیگری از شاگردان این هنرمند مقید محسوب می‌شوند. سمندریان در اسفندماه سال 1386 اجرای نمایش گالیله اثری نوشته برتولت برشت (Bertolt Brecht) را از وصیت‌های هنری‌اش برشمرد. در این مقاله از وب‌سایت پلازا با بیوگرافی حمید سمندریان؛ اسطوره تئاتر و مدرس بازیگران برجسته ایران همراه شما مخاطبان محترم هستیم.

اطلاعات شخصی حمید سمندریان

• نام و نام خانوادگی: حمید سمندریان (Hamid Samandarian)
• تاریخ تولد: 9 اردیبهشت 1310
• محل تولد: خیابان مولوی تهران
• پیشه: کارگردان تئاتر، مدرس بازیگری، مترجم نمایشنامه
• شاگردان حمید سمندریان: زنده‌یاد پرویز فنی زاده، مرحوم پرویز پورحسینی، سعید پورصمیمی، اسماعیل محرابی، مهدی فخیم‌زاده، پرویز صیاد، نوذر آذری، مهدی هاشمی، گلاب آدینه، زنده‌یاد امین تارخ، رضا کیانیان، رضا عطاران، حامد بهداد، بهرام افشاری و بسیاری از چهره‌های بازیگر در نسل‌های مختلف
• آغاز فعالیت هنری: دروان تحصیل در دبیرستان، با کلاس‌های تئاتر و هنرپیشگی مرحوم حسین خیرخواه، مرحوم صادق شباویز و زنده‌یاد نصرت کریمی بود و زیر نظر مرحوم عبدالحسین نوشین هدایت می‌شد.
• تحصیلات حمید سمندریان: کارشناسی رشتهٔ مهندسی شوفاژ سانترال از دانشگاه فنی برلین
• دوره هنری: گذراندن دوره شش ساله اصول مبانی بازیگری و کارگردانی تئاتر در مؤسسه ادوارد مارکس
• قد حمید سمندریان: 168 سانتی‌متر
• وضعیت تاهل: متاهل
• همسر حمید سمندریان: زنده‌یاد هما روستا بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون (1391-1351)
• فرزندان هما روستا و سمندریان: یک پسر به نام کاوه متولد 1361
• خویشاوندان: مرحوم رضا روستا ز مبارزان کمونیست و از رهبران حزب توده ایران در اوایل دهه 30 (پدرزن)
• تاریخ درگذشت حمید سمندریان: 5 بامداد روز پنج‌شنبه 22 تیرماه 1391 در سن 81 سالگی دارفانی را وداع گفت.
• علت درگذشت سمندریان:  سرطان کبد

زندگی خصوصی حمید سمندریان

در این بخش از مقاله بیوگرافی حمید سمندریان (Hamid Samandarian) با زندگی شخصی از زمان تولد تا روابط کاری‌، خانوادگی و درگذشت این کارگردان و مترجم پیشکسوت و برجسته ایرانی همراه شما مخاطبان محترم پلازا هستیم‌.

کودکی تا ایام جوانی حمید سمندریان

استاد سمندریان در نهمین روز از ماه اردیبهشت سال 1311 و در اواسط فصل زیبای بهار این سال در در در خیابان مولوی دیده به جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی خود را در محله حسن‌آباد، خیابان سپه گذراند. وی هنگام تحصیل دوره متوسطه در کلاس‌های تئاتر و هنرپیشگی استادان حسین خیرخواه و صادق شباویز شرکت نمود و به طور همزمان نواختن ویولون را هم نزد استاد محمود ذوالفنون، برادر بزرگتر جلال ذوالفنون، آغاز نمود. خود سمندریان در این باره چنین اذعان نمود که:

از اول با خودم شرط کردم هر طوری شده تئاتری بشوم. حتی اینجا شاگرد ویولن آقای ذوالفنون بودم. وقتی ایشان منو دید کلاس حسین خیرخواه هم می‌روم، به من می‌گفت برو آن‌جا. این‌جا توی کلاس ویولن وقت خودت تلف می‌شود. می‌گفت من نمی‌خوام روی علاقه‌ات حرف بزنم اما این پرش آرشه که به تو گفتم، باید یک هفته وقت بگذاری تا حسابی یاد بگیری. نیا اینجا و وقتت را تلف نکن. من هم آمدم خانه و یک شب تمام گریه کردم و دیگه نرفتم. رفتم کلاس‌های حسین خیرخواه. تئاتر را ترجیح دادم.

سفر به آلمان برای تحصیل

حمید سمندریان (Hamid Samandarian) پس از دبیرستان در سال 1332 به اروپا سفر کرد تا در آلمان دورهٔ مهندسی شوفاژ سانترال را از دانشگاه صنعتی برلین بگذراند؛ سپس به کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ رفت. سمندریان در برخورد با تئاتر چنان جذب این هنر والا شد که مجالی در حوزه موسیقی دیگر برای وی نماند و به همین دلیل موسیقی را رها کرد.

حمید سمندریان که در آلمان به جای کلاس‌های مهندسی تأسیسات در دوره هنری مکس راینهاردت شرکت نمود.وی بعدها به موسسه ادوارد مارکس ملحق شد تا تئاتر را به صورت جدی‌تری بیاموزد. او طی شش سال حضور در آلمان تحت آموزش ادوارد مارکس، از اساتید برجستهٔ تئاتر، اصول و مبانی بازیگری و کارگردانی را آموخت و هم‌زمان در این کشور به صورت حرفه‌ای مشغول به فعالیت هنری شد.

بازگشت به ایران و تدریس تئاتر

حمید سمندریان پس از پایان دوره هنری از موسسه ادوارد مارکس به دعوت بخش هنرهای نمایشی دراماتیک اداره کل هنرهای زیبای کشور، به ایران برگشت. وی در به دنبال اجرای نمایش بود، اما با ورود تلویزیون ایران به خانه‌های مردم، برنامه‌ای تلویزیونی به تیمش سفارش شد که خودش از این اتفاق چندان خشنود نبود. به موجب این امر، نخستین اثر سمندریان با تله‌تئاتر جراحی پلاستیک نوشته پیر فراری رقم خورد که سال 1340 برای ثابت پاسال (تلویزیون ملی ایران) کارگردانی نمود.

وی در سال بعد هراه با تیمش در اداره هنرهای دراماتیک یک سالن 50 تا 60 نفری راه‌اندازی نمودند که چندین برنامه نمایشی را در آن به اجرا درآوردند.

ازدواج با هما روستا

هما روستا (Homa Rousta) متولد 4 مهر 1323 در تهران است که پدرش رضا از رهبران حزب توده ایران بود که و سال 1326 به اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی مهاجرت نمود. والدین وی پیش از اینکه هما به دنیا بیاید، از یکدیگر طلاق گرفته بودند. وی تا شش سالگی هرگز پدرش را ندیده بود. مادر هما فاطمه بانو رزمگاه نام داشت که چهار فرزند دیگر از ازدواج دومش داشت.

هما روستا در سال 1329، با کمک رفقای پدرش به نزد وی در مسکو رفت و پس از اخذ دیپلم پیش خانواده‌اش در برلین رفت. وی مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشکده هنرهای دراماتیک بخارست رومانی اخذ نمود. او پس از فوت پدرش در سال 1349 به کشور بازگشت و در رشته شیمی به تحصیل مشغول شد، اما آن را نیمه کاره گذاشت و سر از دانشکده هنرهای دراماتیک درآورد.

روزی هما روستا در حال اجرای یک تئاتر بود که سمندریان چشمش به وی افتاد. وی جهت آشنایی به عنوان یک استاد از این دانشجوی تازه‌کار تعریف کرد. می گفتند چندی بد فروغ، رییس دانشکده هنرهای دراماتیک به هماروستا پیشنهاد داد تا زیر نظر حمید کار نماید. وی هم مانند بعضی از دانشجوها از استاد سمندریان خوشش می‌آمد. اطرافیان آن‌ها دست به کار شدند و همان‌طور هما روستا در خاطرات اذعان نموده بود، اینکه دانشجویان و دوستان‌شان پیش سمندریان از وی و نزد هما از خوش تیپی و مهربانی استاد تعریف می‌کردند. سرانجام این دو هنرمند در سال 1351 باهم ازدواج کردند و ثمره زندگی مشترک آن‌ها یک پسر به نام کاوه سمندریان متولد 1361 شد.

بیماری و در گذشت حمید سمندریان

متاسفانه حمید سمندریان چند وقتی از بیماری سرطان کبد در رنج بود و سرانجام ساعت 5 بامداد روز پنج‌شنبه 22 تیرماه 1391 در سن 81 سالگی در منزل خودش دار فانی را وادع گفت. همان‌طور که در مطالب بالا اذعان شد، بیشاری از بازیگران مطرح و شناخته شده کشورمان از شاگردان استاد سمندریان هستند. در مراسم تشیع پیکر این هنرمند فقید چهرهایی زیادی چون داوود رشیدی، عزت الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، پرویز پورحسینی، اسماعیل شنگله، امیر جعفری، حامد بهداد، کیومرث پوراحمد، هدایت هاشمی، پیام دهکردی و بسیاری از هنرمندان شرکت داشتند.

در زمان حیان سمندریان که با بیماری سرطان کبد درگیر بود، همراهان و شاگردان وی تصمیم گرفتند تا جهت بهتر شدن حال استاد بار دیگر نمایش بازی استریندبرگ نوشته فریدریش دورنمات (Friedrich Dürrenmatt) را که خودش سال‌ها پیش به صحنه برده بود با هما روستا، رضا کیانیان و احمد ساعتچیان، به صحنه ببرند. بخشی از تمرین ابتدایی این نمایش هم در منزل شخصی سمندریان انجام شد.

زندگی شغلی حمید سمندریان

همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، حمید سمندریان (Hamid Samandarian) فعالیت هنری خود را هم‌زمان با تحصیل در دبیرستان به واسطه شرکت در کلاس‌های تئاتر و هنرپیشگی خیرخواه، شباویز و کریمی و زیر نظر مرحوم عبدالحسین نوشین آغاز نمود.

وی پس از تحصیل در آلمان و گذراندن دوره شش ساله تئاتر از مؤسسه ادوارد مارکس با دعوت بخش هنرهای نمایشی دراماتیک اداره کل هنرهای زیبا به ایران بازگشت. او علی رغم میل باطنی به ناچار فعالیت هنری خود را به کارگردانی نمایش تلویزیونی جراحی پلاستیک آغاز نمود.

حمید سمندریان نخستین اثر خودش را با نمایش دوزخ یا در بسته نوشته ژان پل سارتر  را روی صحنه برد. وی کار نمایش را به طور پیوسته تا پیش از انقلاب 57 ادامه داد. او با همکاری مهدی فروغ هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک را که زیر نظر هنرهای زیبای کل کشور بود، تأسیس نمود.

سال 1348 سمندریان به دعوت مهندس هوشنگ، مهدی برکشلی به واسطه همکاری مهدی نامدار دانشکدهٔ تئاتر دانشگاه تهران را بنیان نهادند. او از سال 1348 تا پیش از انقلاب 57 تدریس در دانشکده هنرهای زیبا را آغاز نمود. جالب اینجاست، مرحوم عزت‌ الله انتظامی که در آن ایام از بازیگران مطرح کشورمان بود در این دانشگاه برای تحصیل و شرکت در کلاس‌های سمندریان حضور یافت. اما وی که جایگاه این بازیگر را بسیار بالا می‌دانست قبول نکرد تا به عنوان استاد در زمان بودن انتظامی در کلاس، حاضر شود.

تشکیل گروه هنری پازارگاد

حمید سمندریان در سال 1341 یک گروه تئاتری منسجم تحت عنوان پازارگاد (پاسارگاد) را تشکیل داد که اعضای اصلی آن چهره‌هایی چون زنده‌یاد پرویز پورحسینی، سعید پورصمیمی، پری صابری، مرحوم جمیله شیخی، اسماعیل محرابی، پرویز کاردان، محمد حفاظی، منوچهر فرید، ثریا قاسمی، مرحوم اسماعیل شنگله، مهدی فخیم‌زاده و زنده‌یاد جمشید مشایخی بودند.

سمندریان در گروه پازارگاد به عنوان کارگردان، حسابداری و همچنین یکی از بانیان آن مشغول به فعالیت بود. این گروه هنری به شکل یک شرکت تعاونی فعالیت می‌نمود و چون اداره هنرهای زیبا به دلیل رویکردشان به متون فرنگی از آن حمایت نمی‌کرد، به ناچار دست از انجمن‌های ایتالیا، فرانسه، آلمان و روسیه کمک خواستند.

شاگردان حمید سمندریان

همان‌طور که در ابتدای مقاله عنوان شد، حمید سمندریان در امر تدریس بازیگری شاگردان زیادی را تربیت کرده، که اکثر آن‌ها به چهره‌های شاخص در این حرفه مبدل شده اند.

وی در طول حیات خود چه در حوزه تدریس دانشگاه یا تاسیس آکادمی هنرهای دراماتیک سمندریان در سال 1373، بازیگران زیادی را به هنر کشورمان تحویل داد.

از جمله شاگردان حمید سمندریان می‌توان به چهره‌های شاخصی چون زنده یاد پرویز فنی‌زاده،  پرویز صیاد، مرحوم نوذر آزادی، زنده‌یاد محمدعلی فردین، ایرج راد، گوهر خیراندیش، رضا کیانیان، میکاییل شهرستانی، مرحوم احمد آقالو، گلاب آدینه، مهدی هاشمی، ناصر هاشمی، آتش تقی‌پور، سعید پورصمیمی، مریم معترف، سوسن تسلیمی، مرحوم امین تارخ، مرحوم فتحعلی اویسی، مرحوم فردوس کاویانی، مرحوم انوشیروان ارجمند، دکتر قطب‌الدین صادقی و زنده‌یاد پرویز پورحسینی اشاره کرد.

• شاگردان نسل جوان‌تر سمندریان

هنرمندانی چون مهران مدیری، حامد بهداد، شهاب حسینی، پیام دهکردی، محمد رحمانیان، محمد یعقوبی، احمد ساعتچیان، امیر جعفری، پارسا پیروزفر، حامد کمیلی، حمید فرخ‌نژاد، رضا عطاران، شهرام حقیقت‌دوست، مجید صالحی، فرزاد حسنی، نگار فروزنده، یوسف تیموری، ریما رامین فر، رابعه اسکویی، هومن برق نورد، مرحوم شهرام عبدلی، الیکا عبدالرزاقی، دکتر مهدی سلطانی، بهرام افشاری، وحید آقاپور، هلیا امامی و بسیاری از چهره‌های جوان  از دیگر شاگردان این استاد فقید محسوب می‌شوند.

تئاترهای حمید سمندران

حمید سمندریان (Hamid Samandarian) در سال 1340 برای نخستین‌بار به عنوان کارگردان، نمایش دوزخ نوشته ژان پل سارتر در سالن اداره هنرهای دراماتیک روی صحنه برد. وی در سال بعد نمایش اشباح نوشته هنریک ایبسن را در تالار فرهنگ به اجر درآورد. سمندریان پس از تشکیل گروه هنری پازارگاد در سال 1342، نمایش‌های زیادی در روی صحنه تا سال 1386 کارگردانی کرد.

آخرین نمایشی که زنده‌یاد سمندریان کارگردانی آن را به عهده داشت می‌توان به ملاقات بانوی سالخورده نوشته فردریش دورنمات که سال 1386 در سالن اصلی تئاتر شهر به اجرا درآمد، اشاره کرد. وی پیش‌تر این نمایش را در سال 1351 در تالار مولوی با هنرنمایی زنده‌یاد جملیه شیخی روی صحنه برده بود. در اجرای سال 1386 این اثر هنرمندانی چون گوهر خیراندیش، پیام دهکردی، مرحوم علی رامز، فرخ نعمتی، احمد ساعتچیان، میرطاهر مظلومی و هوشنگ قوانلو به ایفای نقش پرداختند.

سال	نام نمایش	نویسنده	محل اجرا
1340	دوزخ	ژان پل سارتر	سالن اداره هنرهای دراماتیک
1340	باغ وحش شیشه ای	تنسی ویلیامز	سالن باشگاه آرارات
1341	اشباح	هنریک ایبسن	تالار فرهنگ
1342	مرده های بی کفن و دفن	ژان پل سارتر	سالن انجمن فرهنگی ایران و فرانسه
1343	طبیب اجباری	مولی	سالن انجمن فرهنگی ایران و آمریکا
1344	لئوکادیا	ژان آنویی	سالن انجمن فرهنگی ایران و فرانسه
1345	آندورا	ماکس فریش	سالن انجمن فرهنگی ایران و آمریکا
1346	آندورا	ماکس فریش	سالن انجمن فرهنگی ایران و آمریکا
1347	هرکول و طویله اوجیاس	فردریش دورنمات
1348	نگاهی از پل	آرتور میلر	تالار هنرهای زیبا دانشگاه تهران
1350	کرگدن	اوژن یونسکو	تالار فردوسی دانشگاه تهران
1351	ملاقات بانوی سالخورده	فردریش دورنمات	تالار مولوی دانشگاه تهران
1351	بازی استریندبرگ	فردریش دورنمات
1355	مرغ دریایی	آنتون چخوف	تالار 25 شهریور (سنگلج)
1356	بازی استریندبرگ	فردریش دورنمات	تالار هنرهای زیبا دانشگاه تهران
1358	مرده‌های بی‌کفن و دفن	ژان پل سارتر	تالار وحدت
1360	تمرین نمایش گالیله	برتولت برشت	به اجرا در نیامد
1368	ازدواج آقای می سی سی پی	فردریش دورنمات	تئاتر شهر – سالن اصلی
1369	تمرین فتحنامه کلات	بهرام بیضایی	به اجرا در نیامد
1369	تمرین مجدد نمایش گالیله	برتولت برشت	به اجرا در نیامد
1377	دایره گچی قفقازی	برتولت برشت	تئاتر شهر – سالن اصلی
1378	بازی استریندبرگ	فردریش دورنمات	تئاتر شهر – سالن چارسو
1383	تمرین نمایش گالیله (برای بار سوم)	برتولت برشت	به اجرا در نیامد
1386	ملاقات بانوی سالخورده	فردریش دورنمات	تئاتر شهر – سالن اصلی

در ادامه با عکسی از جوانی حمید فرخ نژاد و رضا عطاران در کلاس‌های بازیگری مرحوم سمندریان این بخش از مقاله را به اتمام  می‌رسانیم.

همچنین بخوانید :

گران ترین بازیگران مرد ایرانی | معرفی پردرآمدترین بازیگران مرد ایرانی

تله تئاترهای حمید سمندریان

حمید سمندریان (Hamid Samandarian) اولین نمایش تلویزیونی خود را در سال 1340 تحت عنوان جراحی پلاستیک اثری از پییر فراری را کارگردانی کرد، که از تلویزیون ملی ایران پخش شد. در ادامه به بررسی دیگر آثار این کارگردان و مترجم در حوزه نمایش تلویزیونی می‌پردازیم.

سال	نام تله تئاتر	نوشته	محل پخش
1340	جراحی پلاستیک	پییر فراری	تلویزیون ملی ایران
1340	پلوفت (شبح کوچک)	ماریا کل راماشادو	تلویزیون ملی ایران
1342	غروب روزهای پائیز	فردریش دورنمات	تلویزیون ملی ایران
1351	بازی استریندبرگ	فردریش دورنمات	تلویزیون ملی ایران
1353	خمره	لوئیجی پیراندللو	تلویزیون ملی ایران
1381	به سوی دمشق	آگوست استریندبرگ	شبکه چهار

از سریال های حمید سمندریان می‌توان به نمایش تلویزیونی به سوی دمشق اثری از آگوست استریندبرگ اشاره کرد که از شبکه چهارم پخش می‌شد. با عکسی هما روستا و پرویز پورحسینی در تله تئاتر به سوی دمشق، به انتهای این بخش از مقاله بیوگرافی حمید سمندریان می‌رسیم.

همچنین بخوانید :

معرفی 45 بازیگر ماندگار و برتر کمدی ایران

نمایش‌های رادیویی حمید سمندریان

حمید سمندریان در حوزه رادیو هم تاکنون کارگردان چندین نمایشنامه را به عهده داشته، که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

سال	نام نمایش رادیویی	نویسنده
1341	غروب روزهای آخر پاییز	فردریش دورنمات
1341	پنچری	فردریش دورنمات
1341	همزاد	فردریش دورنمات
1341	اقدامات وگا	فردریش دورنمات
1366	فیزیکدانها	فردریش دورنمات
1376	آنتیگون	ژان آنوی

فیلم های حمید سمندریان

حمید سمندریان در کارنامه هنری خود تنها تجربه ساخت یک فیلم به تمام وسوسه های زمین را دارد، که نگارش آن را هم خودش برعهده داشت. این اثر سینمایی در سال 1368 ساخته شد که در واقع نخستین تجربه بازیگری رضا کیانیان در قاب دوربین محسوب می‌شود. داستان این فیلم درباره پیرزنی به نام ماه بانو است که موقع ترک روستای زادگاهش، به یاد می‌آورد که سال‌ها پیش دکتر سنجر، پس از اتمام تحصیلات به روستا می‌آید تا درمانگاهی را احداث نماید…

از دیگر بازیگران فیلم تمام وسوسه‌های زمین می‌توان به زنده‌یاد هما روستا، جمال اجلالی، محسن شاه ابراهیمی، فریبا سجادی حسینی، شهره دولت خواه، مرحوم علی اصغر گرمسیری و زنده‌یاد احمد آقالو اشاره کرد. متاسفانه این فیلم در جذب مخاطب چندان موفق نبود و تنها اثر مرحوم سمندریان در حیطه سینما محسوب می شود.

همچنین بخوانید :

بهترین بازیگران دهه شصتی سینما ؛ از ترانه علیدوستی تا نوید محمدزاده

سال	نام فیلم	سمت
1368	تمام وسوسه های زمین	نویسنده و کارگردان

ترجمه‌های حمید سمندریان

حمید سمندریان (Hamid Samandarian) علاوه بر کارگردانی در حوزه تئاتر، به عنوان مترجم هم در این عرصه فعالیت داشت و آثاری درخشان  را به زبان فارسی برگرداند. در ادامه به بررسی آثار ترجمه شده توسط این هنرمند فقید می‌پردازیم.

سال	نام اثر	نام نویسنده	انتشارات
1340	غروب روزهای پاییز	فردریش دورنمات	انتشارات مروارید
1341	ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی	فردریش دورنمات	نشر پیروز
1341	اقدامات وگا و همزاد	فردریش دورنمات
1341	دایرهٔ گچی قفقازی (چاپ مجدد 1378)	برتولت برشت
1342	پنچری	فردریش دورنمات	انتشارات مروارید
1342	ملاقات بانوی سالخورده (چاپ مجدد تهران: نشر قطره 1378)	فردریش دورنمات
1342	باغ‌وحش شیشه‌ای (چاپ مجدد تهران: نشر قطره 1383)	تنسی ویلیامز
1343	لئوکادیا (چاپ مجدد تهران: نشر قطره 1383)	ژان آنوی
1343	هرکول و طویلهٔ اوجیاس	فردریش دورنمات
1347	آندورا تهران	ماکس فریش	انتشارات روز
1350	فیزیکدان‌ها (چاپ مجدد تهران: نشر قطره 1383)	فردریش دورنمات
1350	خشم شدید فلیپ هوتس (چاپ مجدد تهران: نشر مرکز هنرهای نمایشی 1370)	ماکس فریش
1351	بازی استریندبرگ (چاپ مجدد تهران: نسل قلم 1374)	فردریش دورنمات
1352	فرشته‌ای به بابل می‌آید	فردریش دورنمات
1353	چگونه رنج‌های آقای موکین پوت بر طرف می‌شود
1355	مکبث (چاپ مجدد تهران: نشر قطره 1383)	ویلیام شکسپیر
1369	رومولوس کبیر	فردریش دورنمات	مرکز هنرهای نمایشی
1395	زندگی گالیله	برتولت برشت	نشر قطره

علاوه بر موارد مذکور زنده‌یاد سمندریان بر اساس تجارب زندگی خصوصی و هنری خودش کتابی تحت عنوان صحنه خانهٔ من است طی گفتگویی طولانی افسانه ماهیان با حمید سمندریان است که نشر قطره آن را منتشر کرد.

جوایز و افتخارات حمید سمندریان

استاد حمید سمندریان در طول حیات خود، تمام وقت و انرژی‌اش در اعتلای هنر تئاتر ایران زمین صرف کرد. وی چندین نمایش را ترجمه و روی صحنه برد که در نوعی خود دستاوردی شگرف در عرصه تئاتر ایران است. سمندریان از جمله اساتید هنر بازیگری است که هنرمندان زیادی را در این حرفه تربیت کرد. متاسفانه این هنرمند فقید زمان حیات خود هرگز مورد حمایت و قدردانی قرار نگرفت. او چندین بار طی سال‌های متوالی تلاش کرد تا نمایش گالیله را روی صحنه به اجر درآورد که دست آخر هم از آن به عنوان یک وصیت هنری یاد کرد.

پس از درگذشت این هنرمند بزرگ عرصه نمایش، همسر وی زنده‌یاد هما روستا با راه‌اندازی مدال آکادمی تئاتر حمید سمندریان از چهره‌های جوان و برجسته نمایش تجلیل کرد.

• افتتاح سالن استاد سمندریان

شاید تنها کاری در زمان حیات سمندریان برای وی انجام شد، بتوان به افتتاح سالن استاد سمندریان اشاره کرد. در اسفندماه سال 1388 محمدباقر قالیباف شهردار سابق تهران طی مراسم بزرگداشتی برای حمید سمندریان و پس از بازدیدخانه هنرمندان ایران ، عکس‌ها، نقاشی‌ها و کاریکاتورهای مربوط به این هنرمند، سالن شماره 2 تماشاخانه ایرانشهر را به نام وی نامگذاری کرد.

شایعات و حواشی حمید سمندریان

به‌ طور کلی چه در ایران یا جهان همواره بازیگران و چهره‌های مشهور با حواشی مختلفی خواه کذب یا درست مواجه بوده‌اند، که هنرمند بزرگی چون زنده‌یاد حمید سمندریان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

برکناری از تدریس در دانشگاه با تهمت کمونیست بودن

متاسفانه پس از انقلاب 57 در پی انقلاب فرهنگی و پاک‌سازی دانشگاه‌ها حمید سمندریان به شایعه کمونیست بودن همراه بسیاری از اساتید دیگر از دانشگاه اخراج شدند.

عدم اعتقاد به نمایش‌نامه‌نویسان ایرانی

زنده یاد حمید سمندریان در طول فعالیت خود چندان به نمایش‌نامه‌نویسان ایرانی اعتقاد نداشت و بر آن بود که کشور درام‌نویس ندارد. این نظر به مذاق برخی از افراد در حوزه تئاتر خوش نیامد که به دنبال آن حواشی زیادی ایجاد شد.

حقایق پنهان حمید سمندریان

شاید در این بخش از مقاله مایلید تا با ابعاد پنهان در زندگی نامه حمید سمندریان بیشتر آشنا شوید.

• کبابی حمید سمندریان

همان‌طور که در مطالب بالا عنوان شد با انقلاب فرهنگی و پاک‌سازی دانشگاه‌ها در سال 1358 سمندریان از امر تدریس در دانشگاه منع شد. سه چهار سال بعد، سمندریان و همسرش هما روستا که از کار بیکار شدند، در تصمیمی عجیب یک کبابی دایر کردند! آن‌ها با هر زحمتی به مدت حدوداً یک‌ سال‌ و نیم آنجا را اداره کردند. جالب اینجاست که در همین مدت کوتاه، این مکان به یکی از پاتوق‌های هنرمندان و روشنفکران ایرانی در اوائل دهه‌ شصت مبدل شد.

گارسون‌های این رستوران هم مرحوم حمید لبخنده، حسین عاطفی و زنده‌یاد احمد آقالو بودند. در این رستوران تئاتر تمرین می‌شد و بیش از اینکه عطر و طعم غذا به چشم آید، مکانی بود برای گفتن از تئاتر و تمام نمایشنامه‌هایی که رویای اجرای آن در سر سمندریان بود.

• پیگیری اجرای نمایش گالیله تا لحظه مرگ

سمندریان بارهای تصمیم به اجرای نمایش گالیله گرفت که هر بار با سنگ اندازی برخی از مدیران وقت در حوزه تئاتر مواجه شد. وی که طی این سال‌ها حسرت اجرای این نمایش را  داشت، آخرین‌بار در سال 1389 سرگرم ترجمه و کار روی آن شد و می‌خواست تا اواسط تیرماه همان سال گروه بازیگران را مشخص نماید. اما نمایش اجرای گالیله برای سمندریان هرگز محقق نشد و به وصیت هنری این کارگردان برجسته تئاتر درآمد.

• عاشقانه حمید سمندریان و هما روستا

حمید سمندریان با دیدن اجرای هما روستا به وی علاقه‌مند شد و در سال 1351 باهم ازدواج کردند. این زوج هنرمند مدت 40 سال تا زمان حیات سمندریان کنار هم عاشقانه زیستند. آن‌ها با تمام مشکلات و عدم مجوز اجرا برای سمندریان با هم در صبر شکیبایی کنار هم بوند. متاسفانه بانو هما روستا تنها سال پس از درگذشت مرحو سمندریان در تاریخ 4 مهر 1394 درست در سالروز تولدش دارفانی را در سن 71 سالگی وداع گفت.

• پیشنهاد بازیگری به حمید سمندریان

سال‌ها پیش زنده‌یاد عباس کیارستمی در میهمانی به سمندریان پیشنهاد بازیگری داد ولی وی نپذیرفت و کیارستمی به شوخی اذعان کرد: بالاخره تو را وادار می‌کنم تا بازی کنی!

البته پیش‌تر هم بهرام بیضایی از سمندریان خواسته بود تا فیلم شاید وقتی دیگر به ایفای نقش بپردازد که از وی پاسخ منفی شنیده بود. در ادامه ابرهیم حاتمی کیا برای پیشنهاد بازی به سمندریان با پاسخ منفی مواجه شد.

آلبوم عکس های حمید سمندریان

کلام آخر

حمید سمندریان (Hamid Samandarian) به راستی پدر تئاتر ایران زمین محسوب می‌شود، که تمام تلاش جود را در راستای اعتلای این هنر گذاشت. وی که از تئاتر آلمان آمده بود سعی داشت تا در طول فعالیت هنری خود مردم و همکاران خود را با چارچوب و استاندارهای تئاتر جهانی آشنا نماید. وی به عنوان مترجم و مدرس بازیگری هم عملکرد بسیار درخشانی داشت طوری که تا سالیان دراز تاثیر این چهره فرهنگی در هنر نمایش ما قابل رویت است.

امید است مقاله بیوگرافی حمید سمندریان؛ اسطوره تئاتر و مدرس بازیگران برجسته ایران برای شما مخاطبین محترم مفید بوده باشد. لطفاً پس از مطالعه کامل این مقاله نظرات خود درباره این این هنرمند فقید، پیشکسوت و دوست‌داشتنی را با ما در سایت پلازا به اشتراک بگذارید.