با ظهور وب ۲ شبکه‌های اجتماعی هم رشد زیادی کردند و در حال حاضر کمتر کسی را پیدا می‌کنید که عضو آنها نباشد. مشکل اصلی این شبکه‌های اجتماعی انحصار اطلاعات بود که در پاسخ به این مشکل، نسل سوم وب متولد شد. در این مقاله از پلازا با ما همراه باشید تا ببینیم وب ۳ (WEB3) چیست و ارزهای دیجیتال این حوزه چقدر ارزش سرمایه‌گذاری دارند.
تکنولوژی‌های جدید برای رسیدن به موفقیت به یک یا چند پیش‌نیاز احتیاج دارند و این موضوع در مورد وب ۳ هم برقرار است. تا قبل از رونق تکنولوژی بلاکچین مفهومی به نام WEB3 امروزی وجود نداشت اما با شناخت پتانسیل‌های بلاکچین، وب ۳ و مزایای آن هم بیشتر شناخته شد. قبل از این‌که به سراغ کاربردهای این تکنولوژی و رمزارهای فعال در این حوزه برویم ابتدا باید بدانیم که وب ۳ چیست.
فهرست مطالب
وب ۳ چیست؟
وب ۳ (WEB 3) یا وب نامتمرکز تکنولوژی جدیدی است که در پاسخ به مشکلات وب ۲ ظهور کرد. با این‌که نسل دوم وب بسیاری از مشکلات وب ۱ را رفع کرد اما همچنان با چالش‌هایی مثل انحصار و نقض حریم خصوصی مواجه بود. برای مثال در شبکه‌های اجتماعی اطلاعات هویتی شما در اختیار یک کمپانی است و در خطر هک یا نشت اطلاعات قرار دارد. وب ۳ برای رفع این مشکلات به یک سیستم نامتمرکز نیاز داشت و به همین دلیل تکنولوژی بلاکچین را انتخاب کرد.
در نسل سوم وب یا WEB3 دیگر اطلاعات در انحصار یک فرد یا گروه خاص نیست و از طرفی کاربران آن می‌توانند روی اطلاعات هویتی خودشان کنترل کامل داشته باشند. همچنین به جای سرورهای متمرکز که در اختیار کمپانی‌های بزرگ تکنولوژی است از بلاکچین‌های نامتمرکز استفاده می‌شود و خطر هک یا نشت اطلاعات به حداقل مقدار ممکن می‌رسد. در ادامه با سیر تکاملی این نسل از وب و کاربردهای آن بیشتر آشنا می‌شوید.
تاریخچه وب ۳؛ از وب ۱ تا امروز
وب ۳ (Web 3) مفهومی نیست که به یک‌باره ظهور کرده باشد و در پاسخ به نقاط ضعف دو نسل قبل از آن متولد شد. برای این‌که به درک بیشتری از وب ۳ برسیم باید ببینیم وب ۱ و وب ۲ چه ویژگی‌هایی داشتند.
ظهور وب ۱؛ وب استاتیک یا ایستا چیست؟
اولین نسل وب یعنی وب ۱ به وب استاتیک (Static Web) یا وب ایستا شهرت دارد و از سال ۱۹۸۹ ظهور کرد. در این نسل وب که تا سال ۲۰۰۴ هم ادامه داشت، سایت‌ها و صفحات اینترنتی اغلب به صورت یک صفحه HTML استاتیک بودند. این صفحه‌ها به‌گونه‌ای طراحی می‌شدند که کاربران اینترنت اصطلاحاً مصرف‌کننده محتوا بودند و امکان تعامل کاربر با وب‌سایت وجود نداشت. وب ۱ اغلب بر روی حضور در اینترنت و ارائه اطلاعات ابتدایی به کاربر متمرکز بود و به همین دلیل تعداد وب‌سایت‌های شخصی در این دوران زیاد شد.
رفع مشکلات وب ۱ با وب ۲؛ وب اجتماعی چیست؟
اصطلاح وب ۲ اولین بار در سال ۱۹۹۹ در مقاله‌ای به نام «Fragmented Future» استفاده شد و ظهور آن را به سال ۲۰۰۴ نسبت می‌دهند (منبع). در این نوع وب امکان تعامل کاربر بیشتر شد و کاربران سایت هم اجازه تولید محتوا داشتند. به همین دلیل به این نوع وب، سوشال وب (Social Web) یا وب اجتماعی هم می‌گویند. در دوران وب ۲ صفحات سایت‌ها پویاتر شدند و در کنار HTML از تکنولوژی‌هایی مانند AJAX یا جاوا اسکریپت هم استفاده می‌کردند.
در همین دوران بود که شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک یا توییتر ظهور کردند. کاربران وب با استفاده از این شبکه‌های اجتماعی می‌توانستند با هم ارتباط داشته باشند و اطلاعات مورد نیازشان را با هم به اشتراک بگذارند. ظهور محاسبات ابری (Cloud Computing) در دوران وب ۲ دسترسی کاربران به سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف روی اینترنت را راحت‌تر کرد. علاوه بر این استفاده گسترده مردم از تلفن‌های همراه هوشمند برای استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به رشد وب ۲ کمک زیادی کرد.
ظهور وب ۳؛ چرا وب نامتمرکز متولد شد؟
وب ۳ (Web 3) یا همان وب نامتمرکز تکنولوژی جدیدی است که قصد دارد در وب ۲ تغییرات اساسی ایجاد کند. تا قبل از سال ۲۰۱۴ صحبت‌هایی از نسل جدید وب به نام وب معنایی شده بود اما در سال ۲۰۱۴ هم‌بنیان‌گذار اتریوم یعنی نام گوین وود (Gavin Wood) به یک اکوسیستم آنلاین نامتمرکز و مبتنی بر بلاکچین اشاره کرد. در سال ۲۰۲۱ نیز با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال و پیشرفت بلاکچین، ایده WEB 3 بیشتر از قبل جلب توجه می‌کرد و در حال حاضر شرکت‌های زیادی در حال فعالیت بر روی آن هستند.
هدف اصلی وب ۳ این است که اینترنت آزادتر و نامتمرکزتری ایجاد کند تا کاربران بتوانند بر روی اطلاعات و هویت خودشان کنترل بیشتری داشته باشند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که وب ۳ برای افزایش امنیت اطلاعات، مقیاس‌پذیری و حریم خصوصی متولد شده است و قصد دارد نفوذ کمپانی‌های بزرگ تکنولوژی را تا حد امکان کاهش دهد.
وب ۳ چگونه کار می‌کند؟
قبل از این‌که با کارکرد وب ۳ آشنا شوید بهتر است کمی در مورد اپلیکیشن‌های نامتمرکز بدانید. اپلیکیشن نامتمرکز یا همان dApp نوعی اپلیکیشن است که روی شبکه نامتمرکز یا عمدتاً بلاکچین اجرا می‌شود و برخلاف اپلیکیشن‌های آنلاین که روی یک سرور متمرکز اجرا می‌شوند ماهیت نامتمرکز دارد. در اپلیکیشن‌های نامتمرکز به دلیل نبود سرور متمرکز یا مقام رسمی تصمیم‌گیرنده، امکان سانسور یا هک آن به حداقل می‌رسد.
با این توضیحات متوجه شدید که بلاکچین و اپلیکیشن‌های نامتمرکز قلب وب ۳ هستند. برای تعامل با وب ۳ به ابزار دیگری به نام کیف پول ارز دیجیتال هم نیاز دارید. کیف پول‌های ارز دیجیتال برای دسترسی به آدرس‌های عمومی روی بلاکچین از کدی به نام کلید خصوصی استفاده می‌کنند. در نتیجه در دنیای وب ۳ می‌توانید از کیف پول ارز دیجیتال مانند پاسپورت در دنیای واقعی استفاده کنید، با این تفاوت که هیچ مقام رسمی یا متمرکزی که آن را کنترل کند وجود ندارد.
برای ساده‌تر شدن موضوع یک مثال ساده می‌زنیم. فرض کنید در وب فعلی قصد دارید وارد حساب خودتان در یک سایت شوید. برای ورود به حساب معمولاً نام کاربری و رمز عبورتان را وارد کنید. برای استفاده از اپلیکیشن‌های وب ۳ نیز چنین مفهومی وجود دارد و کیف پول ارز دیجیتال شما با کلید عمومی و خصوصی، این نقش را بازی می‌کند. در واقع هویت شما در WEB 3 با همین کیف پول مشخص می‌شود ولی حریم خصوصی شما کاملاً امن خواهد ماند.
وب ۳ چه تفاوتی با وب ۲ دارد؟
اگرچه وب ۳ و وب ۲ پیشینه مشابهی دارند اما برای رفع چالش‌های موجود از روش‌های کاملاً متفاوتی استفاده می‌کنند. اصلی‌ترین تفاوت دو تکنولوژی این است که وب ۲ روی خواندن و نوشتن محتوا تمرکز دارد اما وب ۳ با هدف ایجاد محتوا متولد شد. البته تفاوت‌های دیگری هم وجود دارد که در این بخش به آنها اشاره می‌کنیم.
۱. پول رایج
در وب ۲ برای پرداخت هزینه‌ها و خرید محصولات از پول‌های رایج فیات استفاده می‌کنید که توسط دولت‌ها چاپ می‌شوند. در وب ۳ به دلیل ماهیت نامتمرکزی که دارد خبری از پول‌های فیزیکی نیست و برای پرداخت هزینه باید از ارزهای دیجیتال نامتمرکزی مانند بیت کوین استفاده کنید.
۲. مالکیت محتوا
در وب ۲ اطلاعات در یک سرور متمرکز ذخیره می‌شوند و کنترل آن در اختیار فرد یا گروه خاصی است. به همین دلیل مشکلاتی مثل محافظت از داده‌ها به‌وجود می‌آید و کنترل آن در اختیار گروه محدودی است. در وب ۳ با نامتمرکز کردن ذخیره‌سازی این مشکل برطرف شده است که از جمله پروژه‌های فعال در حوزه ذخیره‌سازی وب ۳ می‌توانیم به فایل کوین (Filecoin) اشاره کنیم.
۳. تکنولوژی‌های مورد استفاده
وب ۲ از تکنولوژی‌هایی مانند AJAX، HTML5 یا جاوا اسکریپت استفاده می‌کند. تکنولوژی‌هایی که در وب ۳ استفاده می‌شوند بسیار به‌روزتر و جدیدترند و بسیاری از آنها همچنان در حال پیشرفت هستند. از جمله این تکنولوژی‌ها می‌توانیم به یادگیری عمیق، وب معنایی و بلاکچین اشاره کنیم.
۴. کاربردها
کاربردهای وب ۲ و وب ۳ به دلیل ماهیتی که دارند متفاوت است. وب ۲ در وبلاگ‌نویسی، پخش ویدئو، پادکست، بازی‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی کاربرد زیادی دارد. از طرفی در وب ۳ شاهد مفاهیم جدیدی مانند اپلیکیشن‌های نامتمرکز، دنیای مجازی و پورتال‌های سه‌بعدی هستیم که قبلاً در وب ۲ وجود نداشت.
مزایا و معایب وب ۳ چیست؟
قطعاً هر تکنولوژی جدیدی مزایا و معایب خاص خودش را دارد و این قاعده در مورد وب ۳ هم برقرار است. وب ۳ چیزی فراتر از شبکه‌های اجتماعی، استریم و خرید آنلاین است که در وب ۲ داشتیم و در نتیجه چالش‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. در ادامه به چند مزیت بزرگ وب ۳ اشاره می کنیم:
- وب ۳ نامتمرکز است و در نتیجه در برابر سانسور اطلاعاتی و مشکلات امنیتی به خوبی مقاومت می‌کند.
- حریم خصوصی در وب ۳ کاملاً محفوظ است و خود کاربر کنترل اطلاعات هویتی را در اختیار دارد.
- امکان استفاده از اپلیکیشن‌های نامتمرکز (dApp) در وب ۳ وجود دارد.
در کنار این مزایا چند عیب بزرگ هم در WEB 3 وجود دارد که ممکن است در آینده برطرف شوند:
- این تکنولوژی هنوز نوپاست و به پختگی وب ۲ نرسیده است. در نتیجه زیرساخت‌ها و ابزارهای لازم برای ساخت اپلیکیشن‌های نامتمرکز پیچیده هستند که البته به مرور زمان این مشکل برطرف خواهد شد.
- وب ۳ به دلیل ماهیتی که دارد مشکلات زیادی را برای نهادهای نظارتی ایجاد می‌کند. این نهادها هنوز با چالش‌هایی مانند حملات سایبری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و با گسترش نسل سوم وب و ناشناس بودن افراد در آن، این چالش‌ها بیشتر هم خواهند شد.
آیا وب ۳ همان متاورس است؟
احتمالاً تا اینجای مقاله این سؤال به ذهنتان خطور می‌کند که آیا وب ۳ همان متاورس است و چه ارتباطی بین آنها وجود دارد؟ اگرچه وب ۳ و متاورس در بسیاری از اوقات به جای هم استفاده می‌شوند اما مفهومی کاملاً متفاوت دارند. وب ۳ زیرساختی نامتمرکز است که برای ایجاد اینترنت امن، خصوصی و نامتمرکز ایجاد شد اما متاورس فضایی مجازی و سه‌بعدی است که کاربران در آن با هم تعامل دارند.
به بیان ساده‌تر می‌توانیم متاورس را یک زیرمجموعه از وب ۳ بدانیم که در مفاهیمی مانند نامتمرکز بودن، قابلیت همکاری و کنترل کاربر مشترک هستند. اگر از بالاتر به موضوع نگاه کنید هدف نهایی وب ۳ و متاورس تقریباً مشترک است. هر دو تکنولوژی قصد دارند دنیایی نامتمرکز و آزادی ایجاد کنند که افراد بتوانند کنترل بیشتری روی اطلاعات خودشان داشته باشند و حریم خصوصی آنها تا حد ممکن حفظ شود.
کدام مرورگرها از وب ۳ پشتیبانی می‌کنند؟
تعداد مرورگرهایی که از WEB 3 پشتیبانی می‌کنند روز به روز در حال افزایش است و در این بخش به ۳ مورد از مشهورترین آنها اشاره می‌کنیم.
۱. مرورگر اپرا
بدون شک برترین مرورگر وب ۳ از نظر تعداد کاربر مرورگر اپرا (Opera) است. اپرا از بلاکچین‌های مختلف مانند بلاکچین‌های سازگار با راه حل‌های لایه ۲ و بیت کوین به خوبی پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این، کیف پول غیرحضانتی (Non-Custodial) آن از اتریوم و توکن‌های با استاندارد ERC-20 و ERC-720 پشتیبانی می‌کند. برای ایجاد NFT و توسعه آن نیز می‌توانید از Alteon LaunchPad در مرورگر اپرا استفاده کنید.
۲. مرورگر Crypto Browser
یکی از مرورگرهای وب ۳ که به خوبی با کیف پول‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌های نامتمرکز هماهنگ می‌شود کیف پول Crypto Browser است. این مرورگر از دامنه‌های نسل سوم وب مانند YAT، ENS و FIO به خوبی پشتیبانی می‌کند و امکان هماهنگ‌سازی آن با پلتفرم‌هایی مانند تلگرام و دیسکورد وجود دارد. این مرورگر از قابلیت ماین بیت کوین نیز پشتیبانی می‌کند.
۳. مرورگر Brave
مرورگر بریو (Brave) یکی از مرورگرهایی است که به دلیل امکانات حریم خصوصی‌اش به محبوبیت زیادی رسید. از جمله این امکانات می‌توانیم به حذف کوکی جاوا اسکریپت، مسدود کردن شبکه اجتماعی و جلوگیری از ترکرها (Tracker) و ریدایرکت (Redirect) اشاره کرد. این مرورگر وب ۳ یک کیف پول داخلی هم دارد و یکی از شرکای پروژه سولاناست.
معرفی بهترین ارزهای دیجیتال Web 3
هر چه محبوبیت وب ۳ بیشتر می‌شود، تعداد ارزهای بیشتری در این حوزه ظهور می‌کنند. اغلب ارزهای دیجیتال وب ۳ در حوزه خاصی فعالیت می‌کنند که در این بخش سه مورد از آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
۱. ارز دیجیتال چین لینک؛ بهترین پروژه فعال در قراردادهای هوشمند
چین لینک (Chainlink) یکی از شبکه‌های پیشگام در حوزه اوراکل (Oracle) است که در سپتامبر ۲۰۱۷ متولد شد. اوراکل‌ها به بلاکچین کمک می‌کنند به اطلاعات بیرون از زنجیره هم دسترسی داشته باشند و قراردادهای هوشمند قابل برنامه‌ریزی را به راحتی توسعه دهند. برخی از پروتکل‌های دیفای مانند آوه (AAVE) و یونی‌سواپ (Uniswap) برای دریافت فید داده خارج از بلاکچین از اوراکل‌های چین لینک استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که مجمع اقتصاد جهانی (WEF) برای انقلاب صنعتی چهارم (4IR) با چین لینک همکاری می‌کند.
۲. ارز دیجیتال فایل کوین؛ بهترین پروژه در حوزه ذخیره‌سازی امن داده‌ها
پروژه فایل کوین (Filecoin) یک شبکه ذخیره‌سازی نامتمرکز است که در سال ۲۰۱۴ شروع به کار کرد. این بلاکچین برای ذخیره‌سازی اطلاعات از سیستمی به نام ذخیره فایل میان سیاره‌ای (IPFS) استفاده می‌کند و قصد دارد صنعت ذخیره‌سازی را به سمت نامتمرکز شدن حرکت دهد. فایل کوین به گونه‌ای طراحی شده است که با پروتکل‌های دیفای و وب ۳ به خوبی هماهنگ شود و بتوانید داده‌هایی مانند NFT یا فایل‌های بزرگ را به‌راحتی ذخیره کنید. به همین دلیل یکی از بهترین شبکه‌ها برای صنعت ویدئو و استریم موزیک محسوب می‌شود.
۳. ارز دیجیتال گراف؛ بهترین پروژه برای دسترسی به داده‌ها و سازماندهی آنها
پروژه گراف (Graph) که به گوگل بلاکچین هم شهرت دارد در حوزه‌هایی مثل دیفای، رسانه اجتماعی و محیط‌های واقعیت مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. توکن بومی این پروژه GRT است و توکن حاکمیتی این پروژه هم محسوب می‌شود. گراف از شبکه‌های هلیوم، اتریوم، نیر و تمام بلاکچین‌های سازگار با ماشین مجازی اتریوم (EVM) پشتیبانی می‌کند. در حال حاضر پروژه‌های دیفای بزرگی مانند یونی سواپ، دیسنترالند، پولکادات و آراگون با گراف در حال همکاری هستند.
سخن پایانی
وب ۳ مانند تکنولوژی‌های نوظهور دیگر با هدف رفع مشکلات نسل قبلی خودش متولد شد. البته WEB 3 هم مشکلات و چالش‌های جدیدی را ایجاد می‌کند که برخی از آنها با گذشت زمان یا قانون‌گذاری‌های جدید برطرف خواهند شد. در کنار این تکنولوژی نوظهور پروژه‌های ارز دیجیتال جدید متولد شدند و هرکدام از آنها قصد دارند به بخش خاصی از WEB3 بپردازند و چالش‌های آن را حل کنند. به نظر شما کدام پروژه نسل سوم وب در آینده به موفقیت بیشتری خواهد رسید؟ آیا شما هم حاضرید روی این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنید؟