اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات در صورت اجرایی شدن می‌تواند اینترنت در ایران را به اندازه قابل توجهی دچار تغییر و تحول کند.
مجلس به تازگی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی را برای بررسی به کمیسیون‌ها ارسال کرد تا در صورت تصویب برای اجرا به شورای نگهبان فرستاده شود. در صورت تصویب طرح شبکه ملی اطلاعات در مجلس، اینترنت در ایران قدم دیگری به سمت ملی شدن خواهد برداشت. موضوعی که اهمیت بسیار بالایی برای کاربران در کشور دارد.
پس از حاشیه‌های این طرح اکنون بار دیگر بحث اینترانت ملی ایران مطرح شده است. اما منظور از اینترنت ملی چیست و در صورت اجرا شاهد چه تغییراتی در اینترنت خواهیم بود؟
فهرست مطالب
اینترنت ملی چیست؟
اینترنت ملی یک پلتفرم بسته مبتنی بر پروتکل‌های اینترنتی است که توسط دولت یک کشور و به عنوان جایگزینی برای اینترنت جهانی و به منظور کنترل اطلاعات و داده‌هایی که در شبکه رد و بدل میشود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اینترنت ملی معمولا دارای سرویس‌هایی است که جایگزین سرویس‌های خارجی میشوند.
اینترنت ملی ایران چیست؟
ملی شدن اینترنت ابتدا در سال 84 در وزارت ارتباطات مطرح و پس از انجام مطالعات در سال 89 به قانون پنجم توسعه افزوده شد و به گفته حجت الاسلام سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، تا سال 98 حدود 19 هزار میلیارد تومان هزینه داشته است؛ گرچه با وجود هزینه‌های بسیار، هنوز زمان اجرای اینترنت ملی به‌صورت رسمی اعلام نشده است.
بر اساس گفته‌های مسوولان، اینترانت ملی ایران قرار است مانع از خروج درخواست‌های دسترسی از مراکز داده‌ای که داخل کشور قرار دارند شده و به نوعی این درخواست‌ها در یک شبکه داخلی پردازش شوند. با این حال هنوز فواید اینترنت ملی به صورت واضح و روشن اعلام نشده و گمانه‌زنی‌های زیادی در ارتباط با آن وجود دارد؛ با این حال به گفته مسوولین، این طرح به‌معنی قطع ارتباط با اینترنت جهانی نیست و قرار است سرعت اینترنت ملی برای دسترسی به سایت‌های داخلی بیشتر و قیمت آن نیز کمتر باشد.
در شبکه ملی اطلاعات درصورت استفاده از سرورهای داخلی، امکان شناسایی صاحبان سایت‌ها و هاست‌هایشان فراهم میشود و به این ترتیب این افراد باید از قوانین داخلی کشور پیروی کنند. آنها همچنین نسبت به اخبار، خدمات و اطلاعاتی که به کاربران ارائه می‌دهند نیز مسوولیت دارند. شرکت‌ها نیز موظف هستند از دیتا سنترهای ایرانی استفاده و آدرس آی‌پی خود را به ثبت برسانند.
علاوه بر این به گفته ابوالحسن فیروز آبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، تمام کاربران برای فعالیت در فضای مجازی احراز هویت شوند. از همین رو در سال 97 وزارت ارتباطات از سامانه شاهکار رونمایی کرد. سامانه‌ای که اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌های ایرانی با اتصال به آن میتوانند کاربران خود را با شماره تلفن و کد ملی احراز هویت کنند.
به گفته موافقان شبکه ملی اطلاعات، یکی از ویژگی‌های آن این است که با راه‌اندازی و تکمیل، در صورت قطع ارتباط با اینترنت جهانی، کاربران همچنان میتوانند از وبسایتها و خدمات اینترنتی که در داخل کشور عرضه میشود استفاده کنند. شرایطی که در جریان قطعی سراسری اینترنت در ایران در سال 98 بوجود آمد و دسترسی به اینترنت جهانی از 25 آبان تا 3 آذر قطع شد اما وبسایتهایی که سرور آنها داخل کشور بود همچنان به کار خود ادامه دادند.
همین موضوع سبب نگرانی شمار زیادی از کاربران شده است؛ به همین خاطر نیز این طرح با مخالفت شدید کاربران مواجه شده است. از دید آنها، شبکه ملی اطلاعات، بهانه‌ای برای محدود کردن دسترسی مردم به اینترنت و کنترل بیشتر فضای مجازی است.
شبکه ملی اطلاعات در سایر کشور ها
استفاده از اینترنت ملی تا به امروز در برخی از کشورها با شکل‌های متفاوتی وجود داشته است. کشورهای زیادی برای ارتباطات میان سازمان‌های خود یک شبکه اینترانت ایجاد کردند اما این شبکه‌ها تنها مختص به سازمان‌های دولتی یا استفاده‌های محدود بوده و مانند اینترانت ملی ایران نیستند. برای مثال شبکه گلو (Glow) در اسکاتلند شبکه اینترانت آموزشی برای استفاده دانش آموزان و دانشجویان است که بازهم از طریق اینترنت قابل دسترسی است.
اما شبکه ملی اطلاعات در برخی دیگر کشورها مانند کره شمالی، کوبا، چین و روسیه اجرا شده است. در ادامه به نحوه کار این شبکه‌ها در این کشورها و محدودیت های اینترنت در آنها خواهیم پرداخت.
1. اینترنت ملی کره شمالی: کوانگ‌میونگ
کره شمالی یکی از کشورهایی است که کمترین ارتباط را با جهان دارد و از همین رو اینترنت آنها هم از این قاعده مستثنی نیست. شبکه ملی اطلاعات این کشور کوانگ‌میونگ (نور درخشان) نام دارد. این شبکه طرح ملی برای شبکه جهانی اینترنت کره شمالی است و به شدت توسط دولت این کشور کنترل میشود.
سرویس‌ها و ارتباطات داخل این شبکه توسط دولت نظارت میشود و کاربران به صورت مستقل اجازه راه‌اندازی هیچ وبسایتی را ندارند و پیش از هرکاری باید از طریق کانال‌های دولتی این کار را انجام دهند. گذشته از محدودیت های اینترنت در این کشور، به لطف سیستم عامل مبتنی بر لینوکس Red Star که توسط دولت این کشور ساخته شده تمام فعالیت‌های شهروندان کره شمالی تحت کنترل قرار دارد. البته آن عده اندکی که دارای کامپیوتر و گوشی هوشمند باشند.
کوانگ‌میونگ محدودترین شکل و فرم اینترنت ملی در جهان است که تقریبا به صورت کامل از اینترنت جهانی جدا است. در این شبکه حتی برای استفاده از کدهای HTML هم قوانین جداگانه‌ای وجود دارد. برای مثال اندازه فونت نام رهبران این کشور باید در همه وبسایتها 20 درصد بزرگتر از دیگر حروف باشد.
2. شبکه ملی اطلاعات کوبا: ردکوبانا
اینترنت کوبا به اندازه کره شمالی محدودیت ندارد و کاربران از داخل این کشور قادر به اتصال به اینترنت جهانی هستند با این تفاوت که سرعت اینترنت جهانی نسبت به اینترنت داخلی پایین‌تر است. اینترنت داخلی این کشور به نام ردکوبانا دارای نسخه کوبایی ویکی‌پدیا، سرویس ایمیل و نقشه و موتور جستجوی ملی و موارد دیگر است.
البته زیرساخت‌های اینترنت در کوبا هنوز در حال توسعه است و برای مثال به تازگی در سال 2018 اینترنت موبایل در این کشور عرضه شد و یک سال بعد نیز اتصال به اینترنت از طریق وای‌فای خانگی قانونی شد. به همین دلیل با توسعه هرچه بیشتر اینترنت بعید است اینترنت ملی این کشور بتواند با سرویس‌های خارجی رقابت و محبوبیت قبلی خود را حفظ کند.
3. اینترنت ملی روسیه: رونت
.svg){kind=avatar}
.svg){kind=avatar}
.svg){kind=avatar}
.svg){kind=avatar}
راه‌اندازی اینترنت ملی روسیه هنوز جای کار زیاد دارد با وجود اینکه زیرساخت‌های بسیار زیادی برای آن درنظر گرفته شده است. شبکه ملی اینترنت این کشور روی کاغذ شباهت زیادی به اینترانت ملی ایران و چین دارد و قرار است تمام ترافیک داخلی این کشور را داخل شبکه ملی اینترانت نگه دارد. ارتباط با اینترنت جهانی تنها از طریق درگاه‌های به خصوصی که در آنها امکان فیلتر و نظارت بر محتوا وجود دارد، صورت خواهد پذیرفت.
4. اینترنت ملی چین: دیوار آتشین
در ویدیوی بالا می‌توانید با «نحوه کار دیوار آتش بزرگ چین» آشنا شوید.
دیوار آتشین که به گفته سعید رضا عاملی الگوی اینترانت ملی ایران است در حقیقت یک شبکه ملی مانند کوانگ‌میونگ در کره شمالی و رونت در روسیه نیست. به دلیل محدودیت‌های فوق‌العاده شدید اینترنت در چین از لحاظ سانسور و فیلتر کردن سایت‌ها، اینترنت این کشور تبدیل به یک محیط جداگانه از اینترنت جهانی شده است.
دیوار آتشین چین مانند شبکه ملی اطلاعات ایران یک شبکه جداگانه ندارد بلکه متشکل از یک شبکه بزرگ از اپلیکیشن‌ها و خدمات مختلف است. چینی‌ها خود را از اینترنت جهانی جدا نکردند بلکه یک اکوسیستم جامع از خدمات و برنامههای مختلف ملی ایجاد کرده و آنها را جایگزین سرویس‌های جهانی که در این کشور فیلتر هستند کردند. برای مثال وی‌چت که با بیش از 1 میلیارد کاربر ماهانه جایگزین فیسبوک شده یا ویبو که جایگزینی برای توییتر است.
دیوار آتشین چین در حقیقت یک اینترنت ملی به حساب نمی‌آید اما با این حال تمام محدودیت‌هایی که شبکه ملی اطلاعات ایجاد می‌کند را دارد و به مدلی برای سایر کشورهایی که به دنبال اینترنت ملی هستند تبدیل شده است.
سوالات متداول
ایا اینترنت ایران ملی میشود؟
اینترنت ایران از سال 84 در مسیر ملی شدن قرار داشته و با توجه به اخباری که طی چند سال گذشته منتشر شده و همچنین طرح صیانت مجلس، می‌توان با اطمینان گفت در آینده طرح اینترانت ملی ایران اجرا خواهد شد.
اگر اینترنت ملی شود چه میشود؟
با ملی شدن اینترنت، برنامهها و وبسایتهای داخلی موظف به استفاده از دیتاسنترهای ایرانی میشوند. به گفته رییس شورای عالی فضای مجازی با ملی شدن اینترنت تمام کاربرانی که از وبسایتها و برنامههای ایرانی استفاده میکنند از طریق سامانه شاهکار احراز هویت خواهند شد.
چگونه از اینترنت ملی استفاده کنیم؟
برای استفاده از شبکه ملی اطلاعات نیاز به انجام کار خاصی ندارید. ارتباط شما به صورت خودکار توسط اپراتور کنترل شده و برقرار میشود. اگر وبسایت یا اپلیکیشنی که از آن استفاده می‌کنید ایرانی باشد شما به صورت خودکار از شبکه ملی اطلاعات استفاده می‌کنید و در غیر این صورت به اینترنت جهانی متصل خواهید شد.
اینترنت ملی شامل چه برنامه هایی است؟
در اینترنت ملی کاربران تنها میتوانند به برنامهها و وبسایتهایی که سرور آنها داخل ایران است دسترسی پیدا کنند.
در صورت ملی شدن اینترنت، اینستاگرام و تمام برنامهها و سرویس‌های خارجی از داخل ایران قابل دسترسی نخواهند بود.
سخن پایانی
به نظر می‌رسد روز به روز به اینترنت ملی نزدیکتر می‌شویم و در آینده به احتمال زیاد اینترنتی مانند دیوار آتشین چین خواهیم داشت. نظر شما در مورد شبکه ملی اطلاعات چیست؟ دیدگاه‌های خود را با ما و سایر کاربران پلازا به‌اشتراک بگذارید.