مطالعه تاریخ باعث فهم بیشتر انسان از روند تکامل جوامع و سرزمین‌ها می‌شود و پند و عبرت‌های زیادی با خود به همراه دارد. در ادامه این مقاله به معرفی بهترین کتاب های تاریخی خواهیم پرداخت.
انسان‌ها در زمان حال زندگی می‌کنند و برای آینده خود برنامه ریزی‌های متعدد دارند. همچنین همه ما حداقل برای یک‌بار در طول دوران تحصیل خود، در مورد تاریخ مطالعه کرده‌ایم. ممکن است این سوال به ذهن بسیاری از افراد خطور کرده باشد که اهمیت مطالعه تاریخ در چیست و چرا باید از تاریخ سرزمین خود و یا دیگر نقاط جهان اطلاعات داشته باشیم؟ در ادامه این مقاله از مجله پلازا به این سوالات پاسخ خواهیم داد. همچنین به معرفی برترین کتاب های تاریخی ایران و جهان نیز خواهیم پرداخت.
آنچه در ادامه می‌خوانید
چرا تاریخ بخوانیم؟
در این قسمت به اهمیت تاریخ و مطالعه کتاب های تاریخی می‌پردازیم.
فهم موقعیت کنونی جامعه
گذشته، بستر زمان حال است و زمان حال بستری برای آینده. به بیان دیگر اگر به دنبال این هستیم که دلایل اتفاق یک پدیده در زمان حال را بدانیم، باید به دنبال عوامل بسترساز و شکل‌دهنده آن در گذشته باشیم. گاهی اوقات، بررسی عوامل در گذشته نه چندان دور، چاره ساز خواهد بود. اما در اکثر موارد برای درک بهتر تغییرات گسترده در زمینه‌های مهمی چون سیاست، اقتصاد و یا علوم اجتماعی، نیاز به جستجو در تاریخچه آنان است. خواندن بهترین کتاب های تاریخی در فهم این موضوعات به ما کمک می‌کنند.
یادآور هویت یک ملت
بی شک یکی از مهمترین دلایلی که افراد یک سرزمین را ترغیب به مطالعه برترین کتاب های تاریخی ایران و جهان می‌کند، درک تفاوت ارزش، فرهنگ و جایگاه یک سرزمین با سرزمین دیگر است. مجموع این عوامل هویت یک ملت و سرزمین را تشکیل می‌دهد. القای حس هویت به افراد یک سرزمین، باعث افزایش میزان وفاداری آنها به سرزمینشان خواهد شد. همچنین حس هویت به دنبال خود حس تعلق خاطر را نیز به همراه دارد که باعث می‌شود فرد بیش از پیش به سرزمینش عشق ورزیده و آن را خانه خود بداند.
شهروندی بهتر
مطالعه تاریخ به خصوص بهترین کتاب های تاریخ جهان، علاوه بر اهمیت‌هایی که پیشتر به آنها اشاره کردیم، باعث می‌شود بدانیم چگونه با ما رفتار شده، رفتار می‌شود و چگونه در قالب یک اجتماع باید رفتار کنیم. درک این موضوع باعث درک حقوق و وظایف متقابل مردم و دستگاه حکومتی خواهد شد. درک این حقوق و وظایف متقابل، باعث نجات از سردرگمی و موفقیت بیشتر در وصول مطالبات اجتماعی و همچنین انجام بهتر وظایف شهروندی می‌شود.
بهترین کتاب های تاریخی جهان
هنوز هم برای شروع مطالعه تاریخ دیر نیست. در ادامه به چند نمونه از بهترین کتاب های تاریخ جهان اشاره خواهیم کرد. این کتاب‌ها در عین اینکه نگارش قابل فهمی دارند، اطلاعات وسیعی را نیز در اختیار مخاطب قرار می‌دهند. پس در ادامه با ما همراه باشید.
1. کتاب نبرد من ( آدولف هیتلر) | بهترین کتاب های تاریخی
- تاریخ نشر: 1925 میلادی
- ترجمه‌ها: مهدی افشار، عنایت‌الله شکیباپور، فرشته اکبرپور و…
- ناشران فارسی: انتشارات نگاه، انتشارات پارسه، انتشارات دنیای کتاب
- تعداد صفحات: 720
کتاب نبرد من، زندگینامه و پایه‌های فکری یکی از بزرگترین دیکتاتورهای تاریخ، یعنی آدولف هیتلر را به وسیله خودش شرح می‌دهد. هیتلر در سال 1923، زمانی که به جرم خیانت به میهن در زندان بود، نگارش این کتاب را آغاز کرد. جلد اول این اثر از کتابهای تاریخی معروف دنیا تا پایان سال 1925 و جلد دوم یک سال پس از آن به انتشار رسید. هیتلر در این کتاب پایه‌های فکری نظام ناسیونال سوسیالیسم را پی‌ریزی کرده و شرح داده است.
هیتلر در سال 1933 به قدرت رسید و حزب ناسیونال سوسیالیسم را پایه‌گذاری کرد. پس از به قدرت رسیدن هیتلر، مطالعه این عنوان برای تمام افراد حزب و سپس مردم عادی نیز اجباری شد. پس از مرگ هیتلر و مصادره تمام اموالش، بازنشر این کتاب نیز به مدت 70 سال ممنوع شد. سرانجام در سال 2015 مهلت این ممنوعیت به سر رسید و کتاب نبرد من دوباره منتشر شد. این اثر از بهترین کتاب های تاریخ جهان پس از بازنشر دوباره خود، در دسته پرفروش‌ترین کتاب های سیاسی و تاریخی جهان قرار گرفت. جالب این است که بدانید کتاب نبرد من از بهترین کتاب های تاریخی ممنوعه در برخی از کشور مانند اتریش است، اتریشی ها هنوز هم نمی‌توانند این کتاب را به صورت قانوی بخوانند.
بخشی از متن کتاب:
کسی که می‌خواهد زندگی کند باید مبارزه کند و کسی که دست از مبارزه بردارد، آن هم در جهانی که هستی آن مربوط به مبارزه است استحقاق زنده ماندن ندارد.
2. کتاب تاریخ تمدن (ویل دورانت) | بهترین کتاب های تاریخی
- تاریخ نشر: 1935–1975 میلادی
- ترجمه‌ها: احمد بطحائی، احمد آرام و…
- ناشران فارسی: انتشارات علمی و فرهنگی
- تعداد جلدها: 11
این اثر از جمله بهترین کتاب های تاریخی معتبر و مرجع در این زمینه است. مجموعه کتابهای تاریخ تمدن، نوشته ویل دورانت و همسرش آریل دورانت، به شرح مفصل تاریخ تمدن غرب در 11 جلد می‌پردازد. خلق این اثر 50 سال تمام طول کشید. در جلد اول مجموعه کتب تاریخ تمدن، دورانت شرح می‌دهد که هدف او نگارش تاریخ تمدن غرب از ابتدا تا قرن بیستم است. هرچند نگارش این مجموعه تا جلد یازدهم که وقایع عصر ناپلئون را روایت می‌کرد پیشتر نرفت؛ چراکه ویل و آریل دورانت هردو از دنیا رفته و نگارش این مجموعه را ناتمام باقی گذاشتند.
این مجموعه از بهترین کتاب های تاریخ اروپا، آسیا و به طور کلی تمدن ها برای سال‌های متوالی به فروش بسیار خوبی دست یافت و بارها در انجمن‌های کتابخوانی مختلف در سراسر دنیا دوره شد. مجموعه کتب تاریخ تمدن یکی از منابع غنی برای شناخت کامل تاریخ غرب است.
بخشی از متن کتاب:
تمدن زمانی آغاز می‌شود که آشوب و احساس ناامنی از بین برود. همین‌که بر قدرت ترس غالب شویم، نیروی کنجکاوی و میل به سازندگی رها می‌شوند و انسان بر پایه طبیعت خود، به درک زندگی و زیباتر کردن آن، میل و رغبت پیدا می‌کند.
3. کتاب تاریخ جهان (ارنست گامبریج) | بهترین کتاب های تاریخی
- تاریخ نشر: 2005 میلادی
- ترجمه‌ها: علی رامین
- ناشران فارسی: نشر نی
- تعداد صفحات: 404
کتاب تاریخ جهان از بهترین کتاب های تاریخی توسط ارنست گامبریچ، نویسنده آلمانی، در سال 1935 و در وین نوشته شد؛ زمانی که گامبریچ تنها 26 سال داشت. سال‌ها بعد در سال 2001 زمانی که گامبریچ در حال بازنویسی این کتاب به زبان انگلیسی بود در سن 92 سالگی درگذشت. پس از درگذشت گامبریچ ترجمه انگلیسی این کتاب توسط دستیار او کارولین ماستیل تکمیل شد. نسخه انگلیسی کتاب تاریخ جهان در سال 2005 توسط انتشارات دانشگاه ییل منتشر شد.
کتاب تاریخ جهان به بررسی تاریخ توسعه زندگی بشر از زمان غارنشینی تا دوران پس از جنگ جهانی اول می‌پردازد. علاوه بر این گامبریچ در این اثر، به توصیف اعتقادات و باورهای بسیاری از مذاهب مهم جهان از جمله یهودیت، هندوییسم، بودیسم، مسیحیت و اسلام می‌پردازد. کتاب تاریخ جهان منبع خوبی برای خوانندگانی است که به تازگی مطالعه تاریخی را آغاز کرده‌اند.
بخشی از متن کتاب:
می‌خواهم تاکید کنم که این کتاب هرگز به عنوان جایگزینی برای کتاب های تاریخی مورد استفاده در مدارس، قرار نخواهد گرفت. هدف من یک هدف کاملا متفاوت است. من می‌خواهم که خوانندگانم به آرامی تاریخ را دنبال کنند. بدون اینکه اسامی و تاریخ‌ها را یادداشت کنند.
4. کتاب تاریخ بی‌خردی (باربارا تاکمن) | بهترین کتاب های تاریخی
- تاریخ نشر: 1984 میلادی
- ترجمه‌ها: حسن کامشاد
- ناشران فارسی: انتشارات کارنامه
- تعداد صفحات: 678
یکی دیگر از بهترین کتابهای تاریخی سیاسی، کتاب تاریخ بی‌خردی است که دست روی یکی از جالب‌ترین تناقض‌های تاریخی می‌گذارد. جایی که سیاست‌های دولت‌های بزرگ و قدرتمند، بر علیه منافع آنان عمل کرده و باعث شکستشان می‌شوند. این اثر از بهترین کتاب های تاریخ جهان به بررسی چهار مورد از بزرگترین اشتباهات دولت‌ها در طول تاریخ می‌پردازد. باربارا تاکمن از میان تمام حوادث تاریخی در این کتاب به بررسی چهار نمونه از بی‌خردی‌های مهم تاریخ می‌پردازد.
بخشی از متن کتاب:
اوج هنر حکمرانی این است که ذهن چنان باز باشد که دریابد فلان سیاست به جای سود، زیان می‌آورد و شخص اعتماد به نفس لازم را داشته باشد که به این امر اذعان کند و عقل کافی که مشی پیشین را وارونه گرداند.
5. کتاب جنگ و صلح (لئون تولستوی) | بهترین کتاب های تاریخی
- تاریخ نشر: 1869 میلادی
- ترجمه‌ها: سروش حبیبی
- ناشران فارسی: انتشارات نیلوفر، انتشارات امیر کبیر و…
- تعداد صفحات: 1225
این اثر ادبیات کلاسیک در دسته معروف ترین و بهترین کتاب های تاریخی است که در قالب داستانی جذاب نوشته شده است. جنگ و صلح یکی از بهترین آثار نویسنده روسی لئون تولستوی است. این اثر ابتدا به صورت مجموعه چند جلدی منتشر شد. سرانجام در سال 1869 به صورت یک کتاب واحد به انتشار رسید. جنگ و صلح به بررسی وقایع تاریخی حمله فرانسه به روسیه می‌پردازد. این حمله و پیامدهای آن در عصر ناپلئون اتفاق می‌افتد. تالستوی در قالب شرح داستان پنج خانواده اشرافی روس، به شرح تاثیرهای عصر ناپلئون بر روسیه تزاری نیز اشاره می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
تو می‌گویی که من آزاد نیستم، اما من دستم را بلند کردم و پایین آوردم. هرکسی می‌فهمد که این پاسخ بی‌منطق، نمودی منطقی از آزادی است.
6. کتاب عصر انقلاب
- تاریخ نشر: 1962
- ترجمه‌ها: علی اکبر مهدیان، اشکان صالحی
- ناشران فارسی: اختران
- تعداد صفحات: 482
این کتاب که نوشته اریک هابسبام است از جمله بهترین کتاب های تاریخی بدون سانسور است که درباره اروپا نوشته شده است. کتاب به سال‌های (1789-1848) اشاره دارد. یعنی درست در حدود زمان های انقلاب صنعتی اروپا! از نگاه کارشناسان این اثر از بهترین کتاب های تاریخی بسیار مستند و درست به جریان انقلاب صنعتی می‌پردازد. همیشه دانستن این که اروپا چگونه توانست خود را از منجلاب عقاید پوسیده و متعصب نجات دهد برای افراد علاقمند به تاریخ جالب بوده است. حال در کتاب عصر انقلاب نگاهی بر تمام این حوادث خواهیم انداخت.
بخشی از متن کتاب:
هدف این کتاب روایت تفصیلی وقایع نیست بلکه تفسیر یا به قول فرانسوی ها عوام فهم کردن سطح بالا است. خوانندهی ایده آل این کتاب عبارت است از آن برساختهای نظری یعنی شهروند هوشمند و فرهیخته ای که نه فقط در مورد گذشته کنجکاو است بلکه می خواهد بفهمد چگونه و چرا جهان به شکل امروزی در آمده و به کجا | می رود. بنابراین سنگین کردن متن با مطالب تخصصی که باید به کار افراد فرهیخته تر بیاید فضل فروشانه و نامطلوب است.
7. کتاب نیایش چرنوبیل
- تاریخ نشر: 1997
- ترجمه‌ها: الهام کامرانی
- ناشران فارسی: نشر چشمه
- تعداد صفحات: 339
از دیگر بهترین کتاب های تاریخ معاصر جهان باید به نیایش چرنوبیل اشاره کنیم. همان‌طور که از نام این اثر پیداست. این کتاب به 36 سال پیش برمی‌گردد و حادثه چرنوبیل را که در 26 آپریل 1986 رخ داده است بازگو می‌کند. در کتاب مصاحبه با 500 نفر از حاضرین این فاجعه اتمی شرح داده شده است. این آسیب دیدگی ها و مصاحبات فقط مختص یک جامعه شغلی و فرهنگی نیست، بلکه تمام قشرها و آسیب های وارد شده به آنان بررسی شده است. سوتلانا آلکسویچ نویسنده اهل بلاروس که در سال 2015 موفق به کسب جایزه نوبل شد، به نگارش این کتاب پرداخته است. اصولا این نویسنده کتاب های خود را در سبک چند صدایی یا رمان جمعی می‌نویسد.
بخشی از متن کتاب:
شبی صدایی شنیدم و از پنجره بیرون را نگاه کردم. مرا دید. «پنجره را ببند و برگرد به رخت‌خواب. در نیروگاه آتش‌سوزی شده. زود برمیگردم.» من خود انفجار را ندیدم، فقط شعله‌هایش را دیدم. همه چیز می‌درخشید. تمام آسمان روشن بود. شعله‌ای بلند همه‌جا را فرا گرفته بود و همه جا پر از دود بود. حرارت هوا وحشتناک بود و او هنوز بازنگشته بود.
بهترین کتاب های تاریخی ایران
سرزمین ایران یکی از پخته‌ترین و قدیمی‌ترین فرهنگ‌ها و تمدن‌های جهان است. بنابراین مورخان بسیار زیادی به بررسی و نگارش تاریخ پربار ایران پرداخته‌اند. آگاهی جامع و کامل از تاریخ هر سرزمین بر ملت آن واجب و لازم است؛ چراکه هر ملتی که تاریخ خود را نداند محکوم به تکرار آن است. شایسته است این سخن را با جمله‌ای از دکتر احمد کسروی در همین رابطه به پایان ببریم:
بدبخت ملتی که تاریخ خود را نداند، تیره بخت تر از آن ملتی که علاقه‌مند به دانستن تاریخ خود نباشد و شوربخت‌تر از همه ملتی است که تاریخ خود را به ریشخند بگیرد.
در ادامه به بررسی چند نمونه از برترین کتاب های تاریخی ایران می‌پردازیم که پیرامون تاریخ کشورمان نگاشته شده‌اند.
1. کتاب دو قرن سکوت (دکتر عبدالحسین زرین‌کوب) | برترین کتاب های تاریخی ایران
- تاریخ نشر: 1330، 1336، 1377
- ناشران : نشر سخن
- تعداد صفحات: 372
کتاب دو قرن سکوت از جمله بهترین کتاب های تاریخی ایرانی است که به بررسی شفاف دلیل حمله اعراب به ایران و حوادث پس از آن می‌پردازد. این کتاب بار اول در سال 1330 به انتشار می‌رسد. سپس دکتر زرین‌کوب به اصلاحات زیادی در متن کتاب پرداخته و بار دیگر در سال 1336 کتاب دو قرن سکوت به چاپ مجدد می‌رسد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این کتاب ممنوع اعلام می‌شود. سرانجام پس از 20 سال، در سال 77 دوباره مجوز چاپ گرفته و توسط انتشارات سخن عرضه می‌شود. این اثر از بهترین کتاب های تاریخی ایران به زبان انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده است.
2. کتاب تاریخ بیهقی (ابوالفضل محمد بیهقی) | برترین کتاب های تاریخی ایران
- ناشران : انتشارات سخن، انتشارات نشر و…
- تعداد جلدها: 2
کتاب تاریخ بیهقی یکی از کهن‌ترین کتب تاریخی بر جای مانده از دوره غزنویان است. بیهقی در این اثر به شرح وقایع دوران حکومت غزنویان می‌پردازد. تا پیش از تاریخ بیهقی نگارش تاریخ در حد یادداشت‌هایی غیر منسجم و پراکنده از طرف دستگاه‌های حکومتی بود. بیهقی برای اولین بار تاریخ را بدون جانبداری از حاکمان و با بی‌طرفی کامل نگاشت. از دیگر ویژگی‌های تاریخ بیهقی، ذکر تمام جزئیات است. این امر، خواننده را در جریان سبک زندگی و نوع حکومت غزنویان قرار می‌دهد.
بخشی از متن کتاب:
هرکس که خرد او قوی‌تر، زبان‌ها در ستایش او گشاده‌تر. و هرکه خرد وی اندک‌تر، او به چشم مردمان سبک‌تر.
3. کتاب جامع التواریخ (خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی) | برترین کتاب های تاریخی ایران
- تاریخ نشر: 1313 شمسی
- ناشران : انتشارات نشر
- تعداد جلد: 3
از برترین کتاب های تاریخی ایران کتاب جامع التواریخ است کامل درباره قوم مغول و وقایع قبل و بعد از آن. همچنین این کتاب به شرح زندگینامه چنگیز مغول و نوادگان او می‌پردازد. رشیدالدین همدانی، جامع التواریخ را به درخواست حاکم وقت آن زمان یعنی غازان خوان نوشت و به او تقدیم کرد. به همین علت نام اولیه کتاب، مبارک غازانی بود و بعدها به جامع التواریخ تبدیل شد. از ویژگی‌های قابل تحسین این اثر می‌توان به بی‌طرفی، دوری از تعصب، استفاده از منابع بومی و واقع گرایی اشاره کرد.
بخشی از متن کتاب:
… چنگیز خان از شهر بخارا بیرون آمد و عموم مردم شهر را حاضر گردانید و بر منبر مصلی عیدگاه رفت و بعد تقریر خلاف و غدر سلطان محمد خوارزمشاه به شرحی تمام گفت؛ و گفت ای قوم بدانید که شما گناهان بزرگ کرده‌اید و بزرگان شما به گناه مقدمند. از من می‌پرسید که این سخن به چه دلیل می‌گویم؛ به سبب آنکه من عذاب خدایم. اگر از شما گناهان بزرگ نیامدی، خدای بزرگ چون من عذابی بر شما نفرستادی…
4. کتاب ما چگونه ما شدیم (دکتر صادق زیباکلام) | برترین کتاب های تاریخی ایران
- تاریخ نشر: 1374 شمسی
- ناشران : انتشارات روزنه
- تعداد صفحات: 446
این اثر را می‌توان از جمله بهترین کتابهای تاریخ معاصر ایران دانست. کتاب ما چگونه ما شدیم به بررسی علل و ریشه‌های عقب ماندگی جامعه ایران می‌پردازد. دکتر زیباکلام در مقدمه این کتاب سوال‌هایی را که امروزه ذهن افراد جامعه به خصوص قشر جوان را درگیر خود کرده، نام می‌برد. از جمله پرتکرارترین این سوالات این است که چگونه این سرزمین که زمانی مهد دانش و علم و خواستگاه دانشمندانی چون ابوعلی سینا، خوارزمی، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و… بوده است، در دوران قاجار به عقب ماندگی شدید و جهل دچار شد؟
دکتر زیباکلام در کتاب ما چگونه ما شدیم، ریشه و علل عقب ماندگی امروزی را در تاریخ گذشته دانسته و آن را نیازمند موشکافی دقیق می‌داند. این اثر بهترین کتاب های تاریخ جهان به بررسی کامل و جامع دوره‌های تاریخی مختلف پس از اسلام می‌پردازد. همچنین به آفات اخلاقی چون خودبینی که معتقد است امروزه ایرانیان به آن دچار شده‌اند نیز اشاره می‌کند. نثر این کتاب بسیار روان و گویا است، بطوریکه مورد توجه همگان قرار خواهد گرفت. ما چگونه ما شدیم در دسته کتاب های تاریخی که باید خواند قرار می‌گیرد و مطالعه آن به هر ایرانی دغدغه‌مندی توصیه می‌شود.
بخشی از متن کتاب:
اینکه گفته می‌شود علت عقب‌ماندگی ایران وجود پادشاهان خائن، شخصیت‌های سیاسی وابسته یا استعمار بوده یا به گفته یکی از متهمین دوران مشروطه، حمله اعراب به ایران باعث عقب‌ماندگی شده است، از نظر من درست نیست. من معتقدم اسباب و علل عقب‌ماندگی ایران ربطی به استعمار، اعراب، شاهان قاجار یا رجال سرسپرده سیاسی ندارد.
5. کتاب تاریخ ایران باستان | برترین کتاب های تاریخی ایران
- تاریخ نشر: 1306
- ناشران: انتشارات سپاس، انتشارات پر، انتشارات نگاه و…
- تعداد صفحات: 2330
این اثر از لیست بهترین کتاب تاریخ ایران باستان در سال 1306 و در دوره نخست وزیری حسن پیرنیا (مشیرالدوله) به قلم خود او چاپ شد. کتاب به تاریخ باستان یا پیش از اسلام می‌پردازد. این کتاب در اصل یک مجموعه سه جلدی است که از نظر مورخان درباره پیشینه ایران و سیر اتفاقاتی که در دوره باستان رخ داده استفاده کرده است.
بخشی از متن کتاب:
این اثر، تنها تاریخى نیست، بلکه دائرةالمعارفى درباره‌ی تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشته‌ی سرزمینهاى مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میان دو رود، هند و… به شمار میرود؛ چنان‌که خواندن آن، نه‌تنها موجب آشنایى خواننده با تاریخ و سرگذشت سلسله هاى ایرانى (مادها، هخامنشیان و اشکانیان) و سلسله هاى یونانى سلوکى مىشود، که اطلاعات نیکو و اصیلى درباره تاریخ خاورمیانه‌ی امروز و یونان باستان به وى عرضه خواهد کرد.
کلام آخر
در این مقاله به بررسی اهمیت مطالعه تاریخ و سپس معرفی بهترین کتاب های تاریخی ایران و جهان پرداختیم. آیا تاکنون تجربه مطالعه تاریخی را داشته‌اید؟ نظرات خود را با پلازا به اشتراک بگذارید.