براساس تعریف سازمان جهانی گردشگری، بوم گردی را باید گردشگری طبیعی معرفی کرد. این نوع گردشگری با کمک بومیهای هر منطقه و با استفاده از ظرفیتهای طبیعی امکانپذیر میشود. با پلازا همراه باشید تا بومگردی در ایران را بهتر بشناسیم.
معادل فارسی بوم گردی را باید گردشگری طبیعی و یا طبیعتگردی دانست. امروزه گردشگری را یک صنعت مهم برای توسعه جوامع در نظر میگیرند. تا جاییکه به آن اصطلاح «صنعت بدون دود» را دادهاند. با رونق گردشگری در کشور میتوان باعث ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی شد. از سوی دیگر جامعه از نظر فرهنگی پیشرفت چشمگیری میکند. در ادامه صنعت بومگردی در ایران، تاریخچه و اهداف آن را بررسی میکنیم. همراه پلازا باشید.
آنچه در ادامه میخوانید:
بوم گردی چیست؟
در تعریف بوم گردی اینطور جا افتاده است که آن را یک سفر بی ضرر اما پایدار در طبیعت میدانند. در این سفر هیچ آسیبی به طبیعت نمیزنند و از آن بهرهبرداری نخواهد شد. اتفاقا در بومگردی از محیط زیست بومی حمایت صورت میگیرد. در واقع هیچ اثر سوئی از مسافر در طبیعت نخواهد ماند. اتحادیه بینالمللی محیط زیست در تعریف بوم گردی میگوید: این یک نوع سفر کاملا مسئولانه بوده که نشان میدهد شما دوستدار طبیعت هستید. به زبان سادهتر میتوان گفت بوم گردی باید باعث رفاه و آسایش مردم بومی شود. در کنار این امر مهم، حفظ محیط زیست در اولویت قرار دارد.
تاریخچه بومگردی
بوم گردی در سال 1990 میلادی از دو واژه Tourism و Ecological به وجود آمده است. اکوتوریسم و بوم گردی به معنی سفر به منطقههای دست نیافته و آلوده نشده طبیعی است. اما هدف از این سفر فقط مطالعه گیاهان و جانوران بومی، مشاهده و لذت بردن از زیبایی بکر و تخریب نشده بود.
در بومگردی به همه مناطق توریستی مثل رودخانهها، جنگلها، کوهستان، آبشارها، چشمههای آب گرم، مناطق شکاری و صید ماهی، ییلاقها، چشمههای طبیعی، دریاها، دریاچهها، غارها و زیستگاه طبیعی پرندگان توجه خواهد شد.
اما باید توجه داشت که اجتماع بیش از حد جهانگردان در یک منطقه بومی زیانبار محسوب میشود. در امر جهانگردی باید نظارت دقیقی وجود داشته باشد. در سال 1995 میلادی در جزایر قناری اسپانیا همایشی با هدف کنترل جهانگردی صورت گرفت. مهمترین دستآورد آن همایش بالا بردن سطح آگاهی مردم در مورد محیط زیست و جهانگردی کنترل شده بود.
اقامتگاه بومگردی چیست؟
هدف از ایجاد اقامتگاه بومگردی آماده کردن محلی مناسب برای بومگردان و مسافرانی است که به محیط زیست علاقهمندند. مسافران از این طریق میتوانند فرهنگ آن منطقه را از نزدیک ببینند. در ضمن این اقامتگاهها برای حفظ محیط زیست و کمترین آسیب به آن منطقه احداث میگردند.
اداره اقامتگاههای بوم گردی از طریق افراد محلی هر منطقه صورت میگیرد. در این روش مسافران به خوبی با آداب و رسوم و فرهنگ آن بخش آشنا خواهند شد. مهمترین چیز در اقامتگاه بوم گردی حفظ بافت سنتی منطقه است. ساختمان اقامتگاهها باید نشاندهنده ویژگی بارز آن منطقه باشد. در تزیین این اقامتگاهها حتما از وسایل بومی استفاده خواهد شد. غذاها و خوراکیهای محلی همان منطقه برای مسافران و طبیعتگردان سرو میگردد. این عوامل همگی به حفظ ارزشهای سنتی، پیشرفت اقتصاد بومی و مهمتر از همه حفظ محیط زیست کمک شایانی میکنند.
در واقع میتوان گفت اقامتگاههای بوم گردی یک کسب و کار کوچک و اقتصادی برای خانوادهها در این مناطق به شمار میآیند. تفاوت اقامتگاههای بوم گردی با هتلها در این است که این اقامتگاهها فقط جایی برای رفع خستگی نیستند. اقامتگاههای بومگردی را به تنهایی میتوان جاذبه توریستی هر منطقه دانست. شما در روستاها میتوانید یک بوم گردی ارزان، اما هیجانانگیز را تجربه کنید.
انواع اقامتگاه های بوم گردی
محل اقامت از مهمترین قسمت یک سفر به شمار میآید. برخی از افراد در انتخاب اقامتگاه بسیار حساس هستند. اگر از شلوغی شهر خسته شدهاید و به دنبال جایی آرام با طبیعتی بکر و خاطرهانگیز برای استراحت میگردید، این قسمت از مقاله را از دست ندهید. در این بخش شما را با انواع طرح های بوم گردی آشنا میکنیم.
سیاه چادر
زندگی عشایری در ایران به دلیل داشتن آب و هوای متنوع رواج دارد. سیاه چادر محل زندگی عشایر است. سیاه چادرها را باید یک نوع اقامتگاه بومگردی در کشورمان بدانیم. این چادرها توسط خود عشایر بافته شده و جنس آن از موی بز است. از مزایای مهم سیاه چادر میتوان به محافظت در برابر سرما و گرما اشاره کرد. اگر برای اولین بار زندگی در این چادرها را تجربه میکنید احتمالا برایتان کمی سخت خواهد بود. اما برای چند روز لذت بردن از طبیعت بکر و زیبایی چشمنوازش حتما سختی آن را تحمل کنید.
کاروان سراهای قدیمی
برای اولین بار در ایتالیا بود که کاروانسراهای قدیمی یا همان پارادور به عنوان اقامتگاه بوم گردی روی کار آمدند. این کشور دارای قلعههای قدیمی زیادی است. این قلعهها به زیبایی بازسازی شدند. این امر فرصت خوبی برای راه انداختن صنعت بوم گردی بود. در کشور ما ایران هم طرح اقامتگاه بومگردی راه اندازی شد. همانطور که میدانید ایران کشوری با تاریخ عظیم است. کاروانسراهای قدیمی ایرانی زیادی وجود داشتند که با کمی بازسازی بهراحتی قابل اسکان شدند. این اقامتگاههای بوم گردی در شهر اصفهان (اقامتگاه کوهپا) و شهرهای یزد، کرمان و تبریز قرار دارند. کاروانسرای عامری زواره در اردستان هم یکی از اقامتگاههای بوم گردی معروف در ایران محسوب میشود.
خانه های صخره ای شکل
خانههای صخرهای شکل روستای میمند در شهر بابک کرمان در دنیا بینظیر است. این نوع خانههای کله قندی فقط در این روستا وجود دارند. هیچ جای دنیا همچین سبک خانهای مشاهده نمیکنید. خانههای روستای کندوان هم نمونهای دیگر از این نوع خانههای صخرهای هستند. کندهکاری در دل کوه که از دور به شکل کندو عسل است حیرتانگیز به نظر میآید. شما میتوانید در این روستاها اقامتگاه بومگردی متفاوتی را برای اسکان تجربه کنید.
کپرها
امروزه کپرها نوعی اقامتگاه بوم گردی به شمار میآیند. در گذشته جایی که درخت خرما رشد میکرد محل اسکانی به نام کپر درست میکردند. با تنه درخت خرما کپرها را میساختند. و برای سقف آن از برگهای درخت خرما، ساقه نی و یا پارچههای پشمی که از موی شتر بافته شده بود، استفاده میشد. گردشگران خارجی بهخصوص اروپاییها به اقامتگاه بومگردی کپر توجه زیادی دارند. امروزه تعداد کمی از کپرها قابل سکونت هستند. اما همان تعداد کم هم با استقبال خوبی روبهرو شدهاند. یکی از اقامتگاههای بوم گردی معروف با سبک کپرنشینی هتل سنتی کپری در قلعه گنج کرمان است.
غارنشینی امروزی
از دیگر اقامتگاههای بومگردی میتوان به خانههای سنگی که به شکل غارها در کوهستان قرار دارند، اشاره کرد. نشیمنگاههای انسانی در کوهستانهای شهر بافق واقع در استان یزد بسیار معروف شده است. افراد بومی این شهر با خوشذوقی توانستهاند این غارها را به شکل خانههای سنگی با امکانات مدرن بازسازی کنند. امروزه این غارها یکی از اقامتگاههای بوم گردی مهم برای جذب توریست به شمار میآیند.
عوامل مهم در ایجاد اقامتگاه بوم گردی
سازمان میراث فرهنگی ارگان در نظر گرفته شده برای تعریف ویژگی اقامتگاه بومگردی است. در این بخش مهمترین ویژگی یک اقامتگاه بوم گردی را بررسی میکنیم.
1. طراحی بومی
طراحی بومی یکی از عوامل مهم در جذب توریست برای یک منطقه محسوب میشود. با ورود به روستا و یا شهر طراحی خانهها و ساختمانها اولین چیزی است که به چشم میآید. مثلا همه ما میدانیم طراحی خانه چوبی مختص شمال و خانههای خشتی مخصوص مناطق کویری است. در واقع شما یک منطقه را با طراحی خانه و ساختمانها معرفی میکنید. در ساخت اقامتگاه های بومگردی هم این مسئله باید به خوبی توجه شود. اقامتگاه بوم گردی نشان دهنده فرهنگ و ویژگیهای یک منطقه است. پس باید آن را براساس معماری سنتی طراحی کرد.
2. میزبانی بومی
بعد از طراحی اقامتگاههای بوم گردی که نشاندهنده فرهنگ منطقه است، باید به میزبانی بومی توجه زیادی شود. افراد حاضر در روستا به عنوان میزبان به خوبی میتوانند فرهنگ آن منطقه را به مسافران بشناسانند. پوشیدن لباس محلی و بومی که خود برگرفته از فرهنگ و گذشته هر منطقه است، گزینه مناسبی برای جذب توریست خواهد بود. یکی از ویژگیهای جالب در اقامتگاههای بوم گردی ارتباط مسافران با افراد محلی آن منطقه است. شما میتوانید بهراحتی با بومیهای روستا گفت و گو کنید و از تجربیات آنها بهرهمند شوید.
3. غذاهای اصیل و بومی
یکی از دلایل مهم برای انتخاب اقامتگاههای بوم گردی توسط مسافران خوراکیها و غذاهای بومی هر منطقه است. خانمهای روستا اغلب مشغول پخت نان محلی هستند. شیر تازه دوشیده شده و کره و پنیر محلی همیشه سر سفره این اقامتگاهها حاضر است. غذاهای محلی برای ناهار و شام در اقامتگاههای بومگردی آماده سرو است. فرصت خوردن این غذاهای بومی و نوشیدن نوشیدنیهای محلی را از دست ندهید.
4. تزیینات بومی مناسب
از ویژگی مهم اقامتگاههای بوم گردی ایجاد این حس است که شما وارد یک خانه کاملا روستایی شدهاید. تمامی امکانات و وسایل تزیینی خانه بوم گردی باید این حس را برایتان تداعی کند. مسافران زیادی برای لذت بردن از این حس اقامت در اقامتگاههای بومگردی را انتخاب میکنند. انتخاب وسایل تزیینی مناسب که نشاندهنده آداب و رسوم و فرهنگ آن منطقه باشد یکی از موارد بسیار مهم به شمار میآید. مثلا وسیله گرمایشی و یا سرمایشی در شمال و جنوب کشور متفاوت بوده که خود باعث ایجاد تمایز بین اقامتگاهها خواهد شد.
5. اهمیت به محیط زیست
همانطور که قبلا اشاره شد هدف از ایجاد اقامتگاه بوم گردی کم شدن آسیب به محیط زیست است. پس با ساخت اقامتگاههای بوم گردی میتوانیم بهراحتی حفاظت از محیط زیست را رواج بدهیم. باید دقت کنید که آب مسئله مهمی در این مناطق به شمار میآید. پس با مصرف بهینه و درست در صرفه جویی این عنصر مهم و حیاتی کمک بزرگی خواهیم کرد. جداسازی زباله خشک و تر از کارهای مهم دیگری است که در اقامتگاه بومگردی اهمیت زیادی دارد. شما با مدیریت پسماند به حفظ محیط زیست کمک میکنید.
6. اهمیت به مراسم بومی
مراسم محلی هر منطقه نشاندهنده فرهنگ آن است. تنها راه حفظ این مراسمات بومی تکرار آن و اهمیت به انجامش است. حفظ فرهنگ بومی هر منطقه از اهداف مهم اقامتگاههای بوم گردی به شمار میآید. «رقصها»، «آوازهای محلی»، «بازیهای سنتی»، «موسیقی بومی» و «لالاییها» همگی بخش مهمی از مراسمات بومی هر منطقه هستند. شما با اقامت در اقامتگاههای بوم گردی بهراحتی میتوانید شاهد این بخش از فرهنگ غنی هر روستا باشید و از آن لذت ببرید.
تفاوت بوم گردی و انواع گردشگری در چیست؟
سازمان جهانی جهانگردی میگوید: توریسم زمانی معنی پیدا میکند که از جایی به جای دیگر منتقل شود. در واقع توریسم ابعاد مختلفی همچون اجتماعی، تجاری و فرهنگی در بر خواهد داشت. گردشگری یک مفهوم کلی است و انواع مختلف دارد. یکی از انواع آن طبیعتگردی (گردشگری در طبیعت) و اکوتوریسم یا همان بوم گردی است. همانطور که قبلا اشاره کردیم اکوتوریسم و بوم گردی به معنی سفری است که کاملا مسئولانه صورت میگیرد و هدف آن بالا بردن آگاهی و حفظ محیط زیست خواهد بود. در این نوع سفر فرد کارهای اجتماعی در جهت رشد و کمک به مردم بومی منطقه انجام میدهد. مهمترین نکته در سفر به صورت بومگردی توجه به آموزش است. مسافران در این سفر همیشه در حال یادگیری نکاتی برای حفظ زیست بوم و کمترین آسیب به آن هستند.
انواع اکوتوریسم
در گردشهای اکوتوریسمی (بوم گردی) ما به موارد و نکات زمینشناسی نمیپردازیم. هدف فقط آموزش در خصوص طبیعت و جاذبههای آن خواهد بود. بومگردی انواع مختلف دارد. «کوهنوردی»، «گردش آبی و ساحلی»، «بیابان گردی»، «غارنوردی»، «دامنهنوردی»، «طبیعت درمانی» و «مردم شناسی» از انواع مختلف بوم گردی به شمار میآیند.
انواع گردشگری
مبحث گردشگری تنوع زیادی دارد. همانطور که در بالا اشاره کردیم گردشگری یک مفهوم کلی است. بوم گردی یا همان اکوتوریسم یکی از انواع گردشگری به شمار میآید. از دیگر موارد گردشگری میتوان به «گردشگری ماجراجویی»، «گردشگری تجاری»، «گردشگری فرهنگی»، «گردشگری غذایی»، «گردشگری تاریک یا تلخ» و «گردشگری سلامت» اشاره کرد.
سوالات متداول در مورد بوم گردی
1. برای گرفتن مجوز بوم گردی چه مدارکی نیاز است؟
درخواست کتبی متقاضی برای ایجاد اقامتگاه بومگردی، کپی سند زمین، کروکی موقعیت زمین، برگه گزارش کمیته گردشگری استان و کمیته فنی، بررسی و موافقت با زمین و صدور تاییدیه مدارک مورد نیاز برای گرفتن مجوز بوم گردی هستند.
2. اقامتگاه بوم گردی چه خدماتی ارائه می دهد؟
صبحانه به صورت رایگان، ناهار و شام محلی، تورهای بازدید از منطقه، نظافت اتاق، اینترنت رایگان، سرویس بهداشتی و حمام و برنامههای شاد و مفرح از خدمات این اقامتگاهها هستند.
3. چرا گردشگران خارجی جذب اقامتگاه های بوم گردی می شوند؟
ارتباط نزدیک و صمیمی با مردم بومی، آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم هر منطقه، تنوع غذاهای محلی و شیرینیهای سنتی، جاذبه توریستی فضای بومی اقامتگاهها و بهصرفه بودن اقامتگاه بومگردی از لحاظ هزینه از دلایل این موضوع هستند.
4. برای احداث اقامتگاه بوم گردی وام و تسهیلات در نظر گرفته شده است؟
بله، تسهیلاتی برای اقامتگاههای بومگردی در نظر گرفتهاند. این تسهیلات در جهت نوسازی، توسعه، تجهیز و بهرهبرداری برای متقاضی لحاظ میگردد.
جمع بندی
امروزه بیشتر مردم در همه جای دنیا به دنبال محیطی آرام و به دور از شلوغی و هیاهوی شهری هستند. به همین منظور ایجاد اقامتگاههای بوم گردی یکی از ایدههای مفید و درآمدزا به شمار میآید. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با مفهوم بومگردی و اهداف آن آشنا کنیم. نظرات خود را در بخش دیدگاههای پلازا بنویسید.