اختراعات ایرانیان که شما را شگفت زده می کند / از یخچال تا تخته نرد

تمدن ایران یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های دنیا به شمار می‌رود و قدمت آن به چند هزار سال قبل باز می‌گردد. در طول تاریخ، ایرانیان چیزهای زیادی را اختراع کرده‌اند که امروزه از مدل امروزی آنها در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنیم و شاید اصلا باورمان نشود که این‌ها را اجداد ما اختراع کرده باشند. در ادامه به 9 مورد از این اختراعات شگفت‌انگیز اشاره می‌کنیم.

9. یخچال

یخچال نوعی محل خنک‌کننده است که نام آن از دو واژه یخ و چال ساخته شده است. یخچال‌های باستانی در اصل در ایران مورد استفاده قرار می‌گرفتند و از اختراعات ایرانیان در طول تاریخ است. ایرانیان از یخچال در 400 سال قبل از میلاد استفاده می‌کردند. ظاهر این یخچال گنبدی شکل بود که نوعی فضای ذخیره‌سازی زیرزمینی داشت. این فضای ذخیره‌سازی زیرزمینی در طول سال، با استفاده از مواد مقاوم در برابر حرارت عایق می‌شد. بسیاری از این ساختارها صدها سال قبل ساخته شده و برخی از آنها هنوز هم سرپا هستند.

هوای سرد از فضای زیرزمینی و پایه ساختمان وارد می‌شد. شکل گنبدی و مخروطی ساختمان سبب می‌شد که گرما به سمت بالا برود و هوای سرد درون محیط باقی مانده و در نتیجه محیط داخل ساختمان خنک‌تر شود. ملات ساختمان از نوعی مواد منحصربه‌فرد و مقاوم در برابر آب به نام ساروج ساخته شده بود. این ملات از ماسه، خاک رس، سفیده تخم‌مرغ، موی بز و خاکستر به نسبت‌های معین ساخته شده بود تا ساختار ساختمان در برابر گرما و آب مقاوم باشد. دیواره‌های پایه این ساختمان حداقل دو متر ضخامت داشت و به گونه‌ای بود که در اصل در آن یخ نگهداری شود، اما درعین حال قابلیت ذخیره‌سازی غذا را نیز داشت. یخ در طول زمستان جمع‌آوری شده و درون این ساختمان‌ها نگهداری می‌شد تا در طول تابستان مورد استفاده قرار گیرد.

8. باتری

یک ظرف سفالی، یک لوله فلزی و میله‌ای از جنس فلزی متفاوت تمام چیزهایی بودند که برای ساخت باتری بغداد یا سلول اشکانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این دستگاه در شهر مدائن و در محلی با نام امروزی «خوجوت رابه» در عراق کشف شده است. این باتری توسط دانشمندان غربی مورد آزمایش قرار گرفت و مشخص شد، زمانی که ظرف مورد نظر از سرکه و یا محلول الکترولیت دیگری پر می‌شد، قابلیت تولید 1.5 تا 2.0 ولت برق را داشت. نظریه‌هایی درباره موارد استفاده از این دستگاه ارائه شده است اما همچنان هدف اصلی از ساخت آن مشخص نیست.

7. اسید سولفوریک

دانشمندان مسلمان کارهای زیادی را در حوزه شیمی انجام داده‌اند. اسید سولفوریک یا جوهر گوگرد یکی از مهم‌ترین اکتشافات ایرانیان است. ابوبکر محمد بن زکریای رازی، ستاره‌شناس، ریاضیدان، جغرافیدان و شیمیدان ایرانی اولین کسی بود که اسید سولفوریک را کشف کرد. این کشف یکی از مبانی مهندسی شیمی در دنیای مدرن شد. امروزه از اسید سولفوریک برای ساخت مواد مختلف از کودهای شیمیایی گرفته تا شوینده‌های مختلف استفاده می‌شود و این ماده در تمامی حوزه‌ها از کشاورزی گرفته تا دامپروری کاربرد دارد. این مورد نیز از جمله مهمترین اختراعات ایرانیان به شمار می‌رود.

6. تخته نرد

یکی از بازی‌هایی که امروزه بسیار طرفدار دارد، تخته نرد است. این بازی حدود 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح در ایران ابداع شد. این بازی یکی از قدیمی‌ترین بازی‌های مدل تخته است که از اختراعات ایرانیان و از جمله اختراعات ایران باستان به شمار می‌رود و تاکنون پابرجا باقی مانده است. در دنیای مدرن امروزی، این بازی با دو نفر انجام می‌شود که مهره‌هایی را روی تخته بر اساس عدد تاس به حرکت در می‌آورند. شرکت‌کننده‌ای که اول بتواند تمامی مهره‌هایش را از تخته خارج کند، برنده است.

سینیت یا Senet یک نوع بازی تخته‌ای بود که توسط مصریان باستان ابداع شد، اما هنوز هم ایرانیان به عنوان مبدعین بازی تخته نرد شناخته می‌شوند. اکتشافاتی که در شهر سوخته (حوالی زابل امروزی) در ایران انجام شده، نشان می‌دهد این بازی با دو تاس و 60 مهره انجام می‌شده است. محبوبیت بازی تخته نرد در طول هزاران سال گذشته، همچنان حفظ شده و هنوز هم ایرانیان بسیاری در پارک‌ها و دیگر محل‌های عمومی این بازی را انجام می‌دهند. البته، امروزه نحوه چینش مهره‌ها تغییر کرده و با نوع باستانی آن تفاوت دارد.

5. خدمات پست

شواهد معتبری وجود دارد که نشان می‌دهند اولین سیستم پست دنیا در ایران باستان کارش را آغاز کرده و در واقع از اختراعات ایرانیان به شمار می‌رود. اسب‌سواران و ارابه‌های دارای اسب، نامه‌ها و بسته‌هایی را که بیشتر مرسوله‌های دولتی بودند را از جایی به جای دیگر می‌بردند. بر اساس آن چیزی که هرودوت، مورخ یونانی اعلام کرده، خدمات پست اولیه در قرن ششم پیش از میلاد و در زمان پادشاهی کوروش کارش را آغاز کرده است. این سیستم پست بسیار سریع بود و مردانی به همراه اسبانشان در فاصله‌های مکانی حضور داشتند و بسته‌ها را دست به دست می‌کردند و بدون توجه به شرایط آب و هوایی و یا برف، باران و یا گرما به حرکت خود ادامه می‌دادند.

در این سیستم از افرادی پیامرسان به نام چاپار استفاده می‌شد. این پیامرسان‌ها بسته‌های پستی را روی پشت اسبان خود حمل می‌کردند و در ایستگاه‌های مختلف توقف می‌کردند و این ایستگاه‌ها آن قدر به یکدیگر نزدیک بودند که یک اسب بدون نیاز به غذا خوردن و یا استراحت می‌توانست به حرکت ادامه دهد. این ایستگاه‌های توقف اداره پست بودند که نامش چاپارخانه بود و پیامرسان‌ها در آنجا توقف می‌کردند تا بسته‌های خود را به پیامرسان دیگری تحویل دهند و یا اسب خود را عوض کنند.

4. جبر

محمد بن موسی خوارزمی یکی از دانشمندان ایران در حکومت عباسیان بود. او در حوزه‌های ریاضی، ستاره‌شناسی، جغرافی و … فعالیت می‌کرد. او مفاهیمی از ریاضی را اختراع کرد و آن را به صورت علمی مستقل با نام جبر در کتاب خود تدریس کرد. به همین خاطر به عنوان پدر علم جبر شناخته می‌شود. کلمات Algebra و Algorithm از نام و کتاب او برگرفته شده‌اند. البته تاریخچه این علم با سال‌های قبل

3. مفهوم حقوق بشر

مفهوم حقوق بشر امروزه موضوعی بسیار داغ و مهم در میان جوامع مختلف است. در حالی که این مسئله به نظر بسیار جدید می‌آید، اما باید به شما بگوییم که این عبارت ریشه در تاریخ ایران باستان دارد و از جمله مهمترین اختراعات ایرانیان است. نظامیان کوروش بزرگ در سال 539 پیش از میلاد، بابل را فتح کردند و کوروش اعلامیه‌ای را صادر کرد که در آن نکات مهمی درباره حقوق بشر نوشته شده است. این اعلامیه روی یک استوانه سفالی نوشته شد که به منشور حقوق بشر کوروش معروف است. اعلامیه مذکور به زبان بابلی و به خط میخی روی استوانه درج گردید. منشور کوروش به سال 1879، در شهر باستانی بابل در بین‌النهرین کشف شد و هم‌اکنون در موزه بریتانیا (British Museum) نگهداری می‌شود.

2. انیمیشن

انیمیشن در دنیای امروز، پیشرفت‌های زیادی کرده، اما تاریخ اولیه‌اش به ایران باز می‌گردد و از اختراعات ایرانیان است. یک جام سفالی که در شهر سوخته از استان سیستان و بلوچستان کشف است، تصاویری از یک بز را روی خود دارد که در حال پریدن به سمت بالای یک درخت و خوردن برگ‌های آن است . این جام سفالی که قدمتی بیش از 5000 سال دارد، توسط یک باستان‌شناس ایتالیایی کشف شد، اما رابطه میان این تصاویر در آن زمان مورد توجه قرار نگرفته بود. این رابطه سال‌ها بعد توسط یک باستان‌شناس ایرانی به نام دکتر منصور سجادی تشخیص داده شد.

1. قنات (سیستم آبرسانی)

قنات به کانال‌های زیرزمینی گفته می‌شود که آب در آن‌ها جریان دارند و به سطح زمین می‌رسند و از جمله مهمترین اختراعات ایرانیان است. این سیستم برای آبرسانی به مزارع مورد استفاده قرار می‌گرفت و همچنین به عنوان آب شرب مردم به کار می‌رفت. این کانال‌ها نوعی سیستم قدیمی برای آبرسانی به مردم از طریق مجموعه‌ای از چاه‌ها و محورهای دسترسی عمودی بودند.

این روش هنوز هم نوعی فرآیند قابل اطمینان برای تامین آب برای مردم و همین طور آبیاری محصولات کشاورزی در مناطق آب و هوایی گرمسیری، خشک و نیمه‌خشک به شمار می‌رود. این سیستم اولین بار توسط ایرانیان در هزاره اول قبل از میلاد ساخته شد. این سیستم به تدریج در کشورهای غربی و شرقی نیز مورد استفاده قرار گرفت.

در این مقاله، به اختراعاتی اشاره شده که دارای ارزش علمی و عملی بوده و از مهمترین اختراعات ایرانیان هستند و نشان می‌دهند که ایرانیان تا چه حد تمدن پیشرفته‌ای داشته‌اند و یکی از مهم‌ترین تمدن‌های دنیا به شمار می‌روند. برخی از این اختراعات و ابداعات هنوز هم توسط بشر امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.