بیماری های همه گیر تاریخ باعث مرگ و میر عده بسیاری از مردم شده‌اند. در بسیاری از موارد بیماری های همه گیر در پیشرفت علم نیز تاثیر به سزایی داشته‌اند. در ادامه این مقاله به معرفی و بررسی این بیماری‌ها خواهیم پرداخت.
در دنیای بیماری‌های کشنده، همه‌گیری جهانی یا پاندمی یک بیماری، بدترین اتفاق ممکن است. هنگامی که همه‌گیری یک بیماری مسری، از مرزهای یک سرزمین فراتر رفته و تمام جهان را به نوعی درگیر خود کند، بدین معنی است که پدیده پاندمی اتفاق افتاده است. بیماری‌های متعددی در طول تاریخ بشر به مرحله پاندمی یا همه‌گیری جهانی رسیده‌اند. همه‌گیری‌های جهانی با وجود اینکه در طول تاریخ یکی از علل عمده مرگ و میر افراد بسیاری در سراسر جهان شده‌اند، در عین حال نیز تلاش بشر برای دست یافتن به ریشه بسیاری از بیماری‌ها و راه درمان آنها را نیز به همراه داشته‌اند. به بیان دیگر، اگر بگوییم یکی از علل پیشرفت علم پزشکی، مواجه شدن بشر با بیماری‌های جدی و ناشناخته بوده است، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. در این مقاله از پلازا با معرفی مرگبارترین بیماری های همه گیر تاریخ همراه ما باشید.
فهرست:
مرگبارترین بیماری های همه گیر تاریخ
پیش از آنکه سراغ بحث اصلی این مقاله برویم باید بگوییم که با پیشرفت علم، تکامل اجتماعات و تمدن‌ها، شاهد افزایش سرعت همه‌گیری بیماری‌های مسری هستیم. شاید از خود بپرسید چگونه این امر با پیشرفت علم در تناقض نیست؟ حقیقت این است که به مرور با پیشرفت بشر در علوم متعدد، شکل دیگری از ارتباطات به وجود آمد. اگر در گذشته‌های دور مردم یک ناحیه به سختی قادر به ارتباط با دیگر نواحی بودند، امروزه این ارتباطات به لطف پیشرفت بشر در زمینه‌های حمل و نقل، شهر‌سازی و راه‌سازی بسیار راحت شده است. این امر باعث انتقال سریع‌تر یک ویروس مسری از محلی به محل دیگر می‌شود.
تمام بیماری های همه گیر تاریخ ممکن است از شمارش خارج باشند. در میان این بیماری‌ها، برخی از آنان تاثیر بزرگتری در تحول تاریخ و پیشرفت علم داشته‌اند. در ادامه این مطلب، با مهم‌ترین بیماری های همه گیر تاریخ به ترتیب تاریخ وقوع، آشنا خواهیم شد.
بیماری آبله
- زمان وقوع: سال 430 قبل از میلاد مسیح
آبله یکی از اولین بیماری‌های همه‌گیر در تاریخ جهان است. بیماری آبله در سال 430 قبل از میلاد مسیح، مرزهای مصر، اتیوپی و لیبی را در نوردید و وارد آتن شد. در آن برهه از تاریخ، آتن درگیر جنگ‌های پلوپونزی (جنگی میان شهر آتن و اسپارتا) بود. جنگ‌های پلوپونزی تاثیر بسیار زیادی در گسترش شیوع این بیماری داشتند. آبله در این برهه باعث مرگ بیش از 30 هزار نفر در آتن شده و جمعیت شهرهای یونان را به طور میانگین، 20 درصد کاهش داد. این بیماری بر اثر ورود ویروس واریولا به بدن ایجاد می‌شود. ویروس آبله از راه‌هایی چون تماس پوستی، استفاده از وسایل شخصی مشترک و همچنین از طریق هوا قابلیت انتقال دارد. آخرین مورد ابتلا به بیماری آبله در سال 1977 تشخیص داده شد. بیماری آبله از سال 1980 و با گسترش عملیات آبله‌کوبی توسط سازمان بهداشت جهانی، ریشه‌کن شده است.
طاعون رومی
- زمان وقوع: سال 541 میلادی
بیماری طاعون رومی ابتدا از مصر آغاز شد. سپس به فلسطین و امپراتوری روم شرقی (بیزانس) و مدیترانه منتقل شد. طاعون رومی در میان بیماری های همه گیر تاریخ اولین بیماری است که بر سیستم حکومتی و مذهبی نیز تاثیر گذاشته است. پیش از شروع این بیماری دستگاه امپراطوری قصد یکپارچه کردن سرزمین‌های روم و ایجاد امپراطوری واحد روم را داشت. با شیوع گسترده این طاعون و ایجاد مشکلات جدی در نظام معیشتی و اقتصادی، این برنامه به فرجام نرسید.
طاعون رومی در طی 200 سال شیوع خود، باعث مرگ بیش از 50 میلیون نفر در مناطق مختلف و کاهش 26 درصد از جمعیت کره زمین شد. لازم به ذکر است که طاعون رومی با ایجاد جوی آخرالزمانی، به گسترش روز افزون دین مسیحیت در این نواحی نیز کمک کرد. از نظر محققان، طاعون رومی مقدمه‌ای بود برای شیوع طاعون سیاه که چندین قرن پس از آن اتفاق افتاد.
بیماری جذام
- زمان وقوع: قرن یازدهم میلادی
همه‌گیری بیماری جذام در اروپا، از قرون وسطی آغاز شد. شیوع گسترده این بیماری حتی در ساختمان سازی آن دوران نیز تاثیر گذاشت. به این صورت که با شیوع گسترده این بیماری، بیمارستان‌های بسیاری در سرتاسر اروپا مختص بیماران جذامی ساخته شد که برخی از آنان هنوز هم سرپا هستند. در قرون وسطی به علت جهل و عقاید خرافی مذهبی، جذام را تنبیهی از سوی خدا برای گناهکاران می‌دانستند. این عقاید باعث انزوا و طردشدگی قربانیان جذام از سوی جامعه می‌شد. امروزه هنوز هم در برخی نقاط جهان افراد به جذام مبتلا می‌شوند که در صورت عدم درمان با آنتی بیوتیک‌های مناسب، جان خود را از دست خواهند داد.
طاعون سیاه
- زمان وقوع: سال 1350 میلادی
طاعون سیاه عامل مرگ بیش از یک سوم جمعیت کره زمین در زمان انتشار خود بود. این بیماری ابتدا از آسیا آغاز و سپس از طریق کاروان‌های تجاری به غرب منتقل شد. سرعت شیوع و مرگباری طاعون سیاه بسیار بالا بود. کشورهای انگلستان و فرانسه در زمان شیوع این بیماری درگیر جنگ با یکدیگر بودند. به مرور زمان و با افزایش چشمگیر مبتلایان، فرانسه و انگلستان ناچار به اعلام آتش بس شدند. در انگلستان شرایط بحرانی‌تر بود. تاثیر گسترده این همه‌گیری روی اقتصاد این کشور، باعث سرنگونی نظام سرمایه‌داری در انگلستان شد.
بیماری وبا
- زمان وقوع: سال 1817 میلادی
وبا بیماری کشنده‌ای بود که از طریق آب و غذای آلوده، باعث ابتلای انسان‌ها می‌شد. بیماری وبا از آغاز شیوع خود، به مدت 150 سال به نقاط زیادی در سراسر دنیا منتقل شد و میلیون‌ها نفر از انسان‌ها را مبتلا کرد. موج شیوع وبا از روسیه آغاز شد. اما فاجعه زمانی اتفاق افتاد که سربازان بریتانیایی نیز به این بیماری مبتلا شدند. امپراطوری بریتانیا در آن زمان مستعمرات بسیاری داشته و لشکرکشی‌های متعددی به منظور گسترش قلمرو خویش انجام می‌داد. این امر باعث انتشار گسترده وبا از طریق سربازان بریتانیایی به سایر کشورها شد. کشورهایی نظیر هند، اسپانیا، آفریقا، اندونزی، چین، ژاپن، ایتالیا، آلمان و آمریکا، درگیر همه‌گیری بیماری وبا شدند. با وجود کشف واکسن وبا در سال 1885، همه‌گیری این بیماری تا یک قرن پس از آن نیز ادامه یافت.
آنفولانزای روسی
- زمان وقوع: سال 1889
اولین نمونه همه‌گیری بیماری آنفولانزا در جهان، مربوط به آنفولانزای روسی است. آنفولانزای روسی ابتدا از سیبری و قزاقستان آغاز شد و سپس به مسکو رسید. پس از همه‌گیری در مسکو، این بیماری به کشورهای دیگری چون فنلاند و لهستان و از آنجا به باقی نواحی اروپا سرایت کرد. پس از گذشت زمانی اندک، این بیماری حتی به آفریقا و آمریکای شمالی نیز ورود پیدا کرد. آنفولانزای روسی در طول دوره همه‌گیری خود باعث مرگ بیش از 360 هزار نفر شد.
آنفولانزای اسپانیایی
- زمان وقوع: سال 1918
ویروس آنفولانزای اسپانیایی ابتدا از پرندگان به انسان منتقل شده و سپس در کشورهای بسیاری شیوع پیدا کرد. پیش از آغاز همه‌گیری گسترده، مواردی از ابتلا به آنفولانزای اسپانیایی در اروپا، آمریکا و بخش‌هایی از آسیا گزارش شده بود. در زمان شیوع این بیماری کشنده، واکسن و دارویی برای ریشه‌کن کردن آن کشف نشده بود. در نتیجه‌ی همه‌گیری جهانی این بیماری، بیش از 50 میلیون نفر جان خود را از دست دادند و سیستم درمان در کشورهای پیشرفته هم با بحران مواجه شد. خوشبختانه همه‌گیری آنفولانزای اسپانیایی سال 1919 به پایان رسید.
بیماری ایدز
- زمان وقوع: سال 1981
اولین موارد ایدز در سال 1981 در میان برخی از همجنسگرایان آمریکایی رویت شد. ویروس HIV عامل ایجاد بیماری ایدز است. طبق تحقیقات دانشمندان، این ویروس، از ژن جهش یافته‌ای از بدن شامپانزه‌ها به وجود می‌آید. ویروس ایدز باعث ضعف دستگاه ایمنی بدن می‌شود؛ بطوریکه با گذشت زمان، سیستم ایمنی شخص مبتلا به ایدز، توان مقابله با هیچگونه بیماری را نخواهد داشت و ممکن است حتی در اثر ابتلا به کم‌خطرترین بیماری‌ها جان خود را از دست بدهد. داروهایی برای کاهش سرعت ویروس ایدز در بدن کشف شده‌اند، اما هنوز درمان قطعی این بیماری یافت نشده است. تخمین زده می‌شود که از زمان شیوع این ویروس تاکنون حدود 35 میلیون نفر جان خود را براثر ابتلا به ایدز از دست داده‌اند.
سارس
- زمان وقوع: سال 2003
ویروس سارس در سال 2003 از کشور چین آغاز شد. این ویروس از خفاش‌ها به گربه‌ها و از گربه‌ها به انسان‌ها انتقال یافت. 26 کشور در سراسر جهان درگیر بیماری سارس شدند و چین برای پنهان کاری در نشر اسناد و اطلاعات از شیوع این بیماری محکوم شد. از علائم شایع ویروس سارس می‌توان به مشکلات تنفسی، سرفه‌های خشک، تب، بدن درد و سردرد اشاره کرد. همه‌گیری ویروس سارس مدتی بعد پایان یافت.
کووید 19 / ویروس کرونا
- زمان وقوع: سال 2019
در تاریخ 11 مارس 2020 (21 اسفند 98) سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که شیوع بیماری کرونا به مرحله پاندمی یا همه‌گیری جهانی رسیده است. ویروس کووید 19 از اواخر سال 2019 که در چین شروع به گسترش کرد، تاکنون در بیش از 114 کشور شیوع پیدا کرده و میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشانده است. این ویروس که از خانواده کرونا ویروس‌هاست، باعث مشکلات تنفسی، عفونت ریه و در موارد حاد منجر به مرگ می‌شود. روند شیوع این بیماری هنوز هم ادامه دارد و درمان قطعی برای کووید 19 همچنان ناشناخته است. البته خوشبختانه به تازگی محققان پیشرفت‌هایی در کشف واکسن کرونا داشته‌اند که در اینجا بیشتر می‌توانید درباره آن بخوانید.
در ویدیوی زیر «مرگبارترین بیماری‌های همه‌گیر تاریخ» را تماشا کنید:
در این مقاله به بررسی 10 مورد از بیماری های همه گیر تاریخ پرداختیم. نظر شما در مورد این بیماری‌ها چیست؟ نظرات خود را در کادر پایین با پلازا به اشتراک بگذارید.