این روزها فیلم شنای پروانه به عنوان یکی از فیلم‌های تحسین شده جشنواره سال گذشته در حال اکران است. به همین بهانه بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی را با هم مرور کرده‌ایم.
چند سالی می‌شود جوانان فیلمساز و تازه از راه رسیده، به سینمای ایران جان مجدد بخشیده‌اند. اگر مخاطب سینمای ایران باشید و بهترین فیلم‌های چند سال اخیر جشنواره فیلم فجر را یادآوری کنید، اغلب فیلم‌ها متعلق به کارگردان‌های جدید هستند. فیلم های اول کارگردانان ایرانی در چند سال اخیر گوی سبقت را از فیلم‌های پیشکسوتان این حرفه ربوده‌اند و این مایه مباهات سینما است.
یکی دو هفته‌ای می‌شود پس از بازگشایی سینماها، فیلم تحسین شده «شنای پروانه» به اکران درآمده و با وجود ترس و محدودیت‌های زیاد استقبال خوبی هم از آن صورت گرفته است. به بهانه اکران اولین فیلم محمد کارت که در جشنواره سال گذشته با بیشترین نامزدی سیمرغ توجه همه را به خود جلب کرد، رفته‌ایم سراغ بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی تا ببینیم کدام کارگردانان با اولین اثرشان سینمادوستان را متوجه ظهور یک استعداد جدید کردند. این شما و این پرونده‌ای خواندنی در پلازا از بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی در 30 سال اخیر. با ما همراه باشید.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
- معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 90)
- روز صفر
- شنای پروانه
- و…
- معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 80)
- دایره زنگی
- بوتیک
- و…
- معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 70)
- زمانی برای مستی اسب ها
- کلاه قرمزی و پسرخاله
- و…
- کلام آخر
معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 90)
در دهه نود به دلیل پوست انداختن سینما و ورود کارگردانان و استعدادهای نوظهور، تعداد فیلم های اول درخشان و تحسین شده زیادتر از دهه‌های گذشته است. در ادامه به تعدادی از مطرح‌ترین و مهمترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی در دهه نود می‌پردازیم. در این مقاله نیز می‌توانید با بهترین فیلم‌های دهه 90 آشنا شوید.
روز صفر
- محصول سال: 1398
- کارگردان: سعید ملکان
- بازیگران: امیر جدیدی، ساعد سهیلی و مهدی قربانی
سعید ملکان پس از سال‌ها حضور مداوم و موفق در سینما و انجام فعالیت‌های مختلفی چون گریم، تدوین و تهیه‌کنندگی، سال گذشته بالاخره اولین فیلم خود را ساخت. آموخته‌های او در این حرفه و تجربه بالایش سبب شد «روز صفر» که ماجرای دستگیری عبدالمالک ریگی توسط یک مامور ویژه وزارت اطلاعات ایران را روایت می‌کند، به یکی از بهترین فیلم های پلیسی سینمای ایران تبدیل شود. «روز صفر» برای دوازده رشته مختلف کاندید سیمرغ بلورین شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را در کنار سه سیمرغ دیگر از آن خود کرد.
شنای پروانه
- محصول سال: 1398
- کارگردان: محمد کارت
- بازیگران: جواد عزتی، امیر آقایی، طناز طباطبایی، پانته‌آ بهرام، علی شادمان و علیرضا داوودنژاد
«شنای پروانه» دیگر فیلم موفق جشنواره فیلم فجر سی و هشتم است. اولین فیلم محمد کارت از همان روزهای فیلمبرداری با انتشار ویدیویی از هاشم (شخصیت امیر آقایی در فیلم) در فضای مجازی حاشیه ساز شد. این فیلم روایتگر یک قصه تلخ و اجتماعی در جنوب تهران است که با بازی‌های درخشان توانست به یکی از مهمترین فیلم های اول دهه نود تبدیل شود. «شنای پروانه» در جشنواره فیلم فجر در چهارده رشته نامزد دریافت سیمرغ شد و از این تعداد توانست در شش رشته برنده شود. برای آشنایی بیشتر با فیلم شنای پروانه به این مطلب مراجعه کنید.
جان دار
- محصول سال: 1397
- کارگردان: حسین امیری دوماری و پدرام پورامیری
- بازیگران: فاطمه معتمد‌آریا، حامد بهداد، جواد عزتی، مسعود کرامتی، علی شادمان و باران کوثری
«جان‌دار» فیلم اول دو سینماگر جوان است که در طی یک سال با ساخت «جان‌دار» و نگارش فیلمنامه «شنای پروانه» نشان دادند بعد از سعید روستایی، محمدحسین مهدویان و محسن قرایی، جدیدترین استعدادهای درخشان سینما هستند. «جان‌دار» با فیلمنامه‌ای به شدت قوی و بازی‌های کامل و بی‌نقص جزو بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی در دهه نود است. این فیلم برای کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول نامزد دریافت جایزه شده است و احتمالا جوایز دیگری را هم در جشن منتقدین و جشن خانه سینما دشت خواهد کرد.
مسخره باز
- محصول سال: 1397
- کارگردان: همایون غنی‌زاده
- بازیگران: علی نصیریان، هدیه تهرانی، صابر ابر، بابک حمیدیان، رضا کیانیان و داریوش موفق
همایون غنی‌زاده یکی از کارگردانان شناخته شده در تئاتر است، اما قبل از «مسخره‌باز» کمتر کسی از بین سینمادوستان او را می‌شناخت. غنی‌زاده برای اولین فیلمش سراغ فیلمنامه‌ای متفاوت و البته بازیگران بزرگی چون علی نصیریان و هدیه تهرانی رفت و همین امر سبب شد نامزد هشت و برنده چهار سیمرغ بلورین در جشنواره فیلم فجر شود. «مسخره‌باز» در رقابتی نزدیک با «جان‌دار» توانست جایزه بهترین فیلم اول سال را از آن خود کند. این عنوان همچنین جوایز بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه جشنواره جهانی ورشو را هم در کارنامه دارد.
تابستان داغ
- محصول سال: 1395
- کارگردان: ابراهیم ایرج‌زاد
- بازیگران: پریناز ایزدیار، علی مصفا، مینا ساداتی، صابر ابر و یسنا میرطهماسب
اولین فیلم ابراهیم ایرج‌زاد، رکورددار بیشترین نامزدی سیمرغ بلورین در جشنواره سی و پنجم فجر است. این فیلم که داستانی اجتماعی و خانوادگی دارد، درباره زنی به نام نسرین است که وقتی متوجه می‌شود پس از جدایی، همسرش دختر شش ساله‌شان را به او نمی‌دهد دست به کاری عجیب می‌زند. «تابستان داغ» علاوه بر دو سیمرغی که از جشنواره فجر برنده شده، جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل زن جشنواره فیلم پکن را هم برای مینا ساداتی به ارمغان آورده است.
بیست و یک روز بعد
- محصول سال: 1395
- کارگردان: سیدمحمدرضا خردمندان
- بازیگران: مهدی قربانی، ساره بیات، حمیدرضا آذرنگ و امیرحسین صدیق
«بیست و یک روز بعد» را می‌توان یکی از عاشقانه‌ترین فیلم های کودک و نوجوان سینمای ایران نامید که با سوژه‌ای بکر نه تنها با فروش بالا و استقبال گسترده مردم رو به رو شد، بلکه کلی جایزه در انواع و اقسام جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرد و حتی جزو پنج نامزد نهایی نماینده ایران برای معرفی به اسکار قرار گرفت. این فیلم درباره پسری نوجوان است که تمام تلاش خود را برای تامین هزینه درمان بیماری مادرش به کار می‌گیرد و در آخر موفق به تامین این هزینه می‌شود. نکته عجیب برای «بیست و یک روز بعد» این است که با وجود دریافت جوایز متعدد سینمایی، هیچ جایزه‌ای در جشنواره فیلم فجر به این فیلم تعلق نگرفت و از داوری بیرون گذاشته شد!
ویلایی ها
- محصول سال: 1395
- کارگردان: منیر قیدی
- بازیگران: طناز طباطبایی، پریناز ایزدیار، ثریا قاسمی، صابر ابر و علی شادمان
«ویلایی‌ها» در کنار «بیست و یک روز بعد» و «تابستان داغ» دیگر فیلم برتر در بین ساخته های اول کارگردانان ایرانی در سال 95 بود. اولین فیلم منیر قیدی تصویری تاثیرگذار و به‌یادماندنی از مادران و همسران در دوران 8 سال جنگ تحمیلی ارائه می‌داد و به همین دلیل هم به شدت مورد اقبال مخاطبان و منتقدان قرار گرفت. این اثر در جشنواره فیلم فجر در شش رشته نامزد دریافت سیمرغ شد و جایزه استعداد درخشان فیلم اولی را هم نصیب منیر قیدی کرد. علاوه بر جشنواره فیلم فجر، در سایر جشن‌های سینمایی مهم داخلی «ویلایی‌ها» به شدت مورد توجه داوران قرار گرفت.
ابد و یک روز
- محصول سال: 1394
- کارگردان: سعید روستایی
- بازیگران: پیمان معادی، پریناز ایزدیار، نوید محمدزاده، شبنم مقدمی و ریما رامین‌فر
کمتر سینمادوستی پیدا می‌شود که «ابد و یک روز» سعید روستایی را ندیده باشد. این جوان جویای نام در جشنواره سی و چهارم مخاطبان را با فیلمی درخشان روی صندلی‌های سالن‌های سینما میخکوب کرد. فیلمی که تک تک بازیگرانش به خصوص معادی، محمدزاده و ایزدیار بازی‌های درجه یکی در آن داشتند. «ابد و یک روز» هم توسط مردم و هم منتقدان و داوران جشنواره به شدت مورد توجه قرار گرفت و علاوه بر دو سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و بهترین کارگردانی فیلم اول، از یازده رشته‌ای که در بخش اصلی مسابقه سینمای ایران نامزد شده بود، برنده هفت سیمرغ بلورین شد. روستایی پس از ساخت این فیلم، فیلمنامه «سد معبر» را نوشت و «متری شیش و نیم» را ساخت تا سینمای ایران از داشتن استعدادی بزرگ، مولف و صاحب سبک مطمئن شود.
ایستاده در غبار
- محصول سال: 1394
- کارگردان: محمدحسین مهدویان
- بازیگران: هادی حجازی‌فر، امیرحسین هاشمی، سوده ازقندی، فرهاد فداکار و عماد محمدی
گردن‌کلفت‌ترین رقیب «ابد و یک روز» در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، «ایستاده در غبار» محمدحسین مهدویان بود. محمدحسین مهدویان برای عاشقان مستند، نامی آشنا بود، اما سینمادوستان او را نمی‌شناختند. خیلی‌ها وقتی برای اولین بار فیلم «ایستاده در غبار» را دیدند، تصور کردند این فیلم با استفاده از تصاویر آرشیوی جنگ ساخته شده است؛ در حالیکه مهدویان فیلمی درام و جنگی ساخته بود با صدای شهید احمد متوسلیان! این فیلم با بازی بی‌نظیر بازیگر نقش اولش، دو هنرمند بزرگ به سینمای ایران معرفی کرد؛ یکی محمدحسین مهدویان به عنوان فیلمسازی صاحب سبک و مولف و دیگری بازیگری بزرگ و خلاق به نام هادی حجازی‌فر. «ایستاده در غبار» در یازده رشته نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد و در کنار برنده شدن دو جایزه، سیمرغ بلورین بهترین فیلم بخش سودای سیمرغ را هم از آن خود کرد.
چهارشنبه 19 اردیبهشت
- محصول سال: 1393
- کارگردان: وحید جلیلوند
- بازیگران: امیر آقایی، نیکی کریمی، برزو ارجمند، شاهرخ فروتنیان و آفرین عبیسی
اولین فیلم بلند سینمایی برادران جلیلوند در مقام کارگردان و تهیه‌کننده، درباره زندگی و مصائب سه شخصیت بود که بصورت موازی و در کنار هم روایت می‌شد. این فیلم در سی و سومین جشنواره فیلم فجر برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول، بهترین کارگردانی فیلم اول و نامزد دریافت سیمرغ بهترین فیلمنامه شد. اولین ساخته جلیلوند علاوه بر موفقیت در جشنواره‌های داخلی، در اغلب جشنواره‌های معتبر خارج از کشور نیز خوش درخشید.
دهلیز
- محصول سال: 1392
- کارگردان: بهروز شعیبی
- بازیگران: رضا عطاران، هانیه توسلی، محمدرضا شیرخانلو، شاهرخ فروتنیان و نگار عابدی
زمانی که اولین تصاویر فیلم با چهره متفاوت و به ظاهر آرام رضا عطاران منتشر شد، خبر آمد که عطاران در اولین فیلم بهروز شعیبی قرار است نقش فردی جدی، تودار و در آستانه اعدام را بازی کند. خیلی‌ها تصور می‌کردند بازی رضا عطاران آن هم در فیلمی راجع به قصاص بسیار بد و نچسب باشد؛ اما تمام پیش‌بینی‌ها غلط از آب درآمد و «دهلیز» ضمن قرار گرفتن بین پرفروش‌ترین فیلم‌های جشنواره، سیمرغ بهترین فیلم اول را از آن خود کرد و در ده رشته هم نامزد دریافت جایزه شد.
معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 80)
در دهه 80 کارگردانان جدیدی به سینمای ایران معرفی شدند. در این بین، با وجود اینکه اصغر فرهادی و چند کارگردان دیگر نقش مهمی در شکل دادن سینمای اجتماعی داشتند، اما عرصه سینما جولانگاه آثار کمدی نازل بود و کمتر فیلم اول موفقی ساخته شد. «رقص در غبار»، «بوتیک»، «دایره زنگی»، «زندان زنان» و «ما همه خوبیم» به ترتیب پنج فیلم برتر این دهه بودند.
دایره زنگی
- محصول سال: 1386
- کارگردان: پریسا بخت‌آور
- بازیگران: مهران مدیری، محمدرضا شریفی‌نیا، گوهر خیراندیش، امین حیایی، صابر ابر و باران کوثری
«دایره زنگی» جزو فیلم‌های موفق دهه هشتاد و حتی جزو بهترین کمدی‌های تاریخ سینمای ایران است. اثری که فیلمنامه‌اش را اصغر فرهادی نوشته بود و همسرش پریسا بخت‌آور آن را به عنوان اولین فیلم بلند سینمایی‌اش کارگردانی کرد. «دایره زنگی» با قصه‌ای جذاب و ملتهب و با به کارگیری ستارگان سینمای ایران توانست در میان مخاطبان و منتقدان سینمایی بسیار مورد توجه قرار بگیرد و به نوعی در سینمای کمدی ایران ماندگار شد.
بوتیک
- محصول سال: 1382
- کارگردان: حمید نعمت‌الله
- بازیگران: محمدرضا گلزار، گلشیفته فراهانی، رضا رویگری، حامد بهداد و افسانه چهره‌آزاد
حمید نعمت‌الله که در حال حاضر یکی از بزرگان فیلمسازی ایران محسوب می‌شود، در اولین فیلم سینمایی‌اش سراغ یک داستان جذاب رفت و توانست با حضور ستارگان جوان، فیلمی قصه‌گو و شُسته‌رُفته بسازد که نتیجه کار بسیار مورد اقبال واقع شد و سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول را هم برای او به ارمغان آورد. «بوتیک» هنوز که هنوز است جزو بهترین کارهای نعمت‌الله و حتی جزو برترین فیلم‌های تیم بازیگرانش است.
رقص در غبار
- محصول سال: 1381
- کارگردان: اصغر فرهادی
- بازیگران: فرامرز قریبیان، باران کوثری و یوسف خداپرست
اولین ساخته اصغر فرهادی، آنقدر جذاب و دارای لایه‌های اجتماعی در دل خود بود که اهل فن از همان روزها فهمیدند که اگر فرهادی همین مسیر را ادامه دهد، سینمای اجتماعی ایران صاحب کارگردانی بزرگ شده است. «رقص در غبار» داستان پسر جوانی به نام نظر است که روزی بطور اتفاقی با دختری به نام ریحانه آشنا می‌شود و با او ازدواج می‌کند، اما وقتی اطرافیان نظر متوجه می‌شوند پشت سر مادر دختر حرف و حدیث بسیار است، نظر را مجبور می‌کنند تا ریحانه را طلاق دهد.
معرفی بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی (دهه 70)
در دهه شصت و هفتاد اغلب محصولات خوب سینمای ایران ساخته کارگردانان باتجربه‌ای بود که چندمین اثر خود را کارگردانی می‌کردند. در این بین واروژ کریم مسیحی، بهمن قبادی و ایرج طهماسب بطور ناگهانی در همان فیلم اول، تبحر و استعداد خود را به معرض نمایش گذاشتند. علاوه بر آثار کارگردانان نامبرده، دو فیلم «مردی شبیه باران» و «بچه‌های طلاق» هم می‌توانست در فهرست زیر جای بگیرد.
زمانی برای مستی اسب ها
- محصول سال: 1378
- کارگردان: بهمن قبادی
- بازیگران: ایوب احمدی، روژین یونسی، آمنه اختیاردینی، مهدی اختیاردینی
فیلم «زمانی برای مستی اسب‌ها» اولین فیلم بهمن قبادی است که در سال 78 در روستاهای غرب ایران و با حضور نابازیگرانی اهل همان منطقه فیلمبرداری شد. ماجرای زندگی پسری باغیرت به نام ایوب است که پس از مرگ پدر، وظیفه نگهداری و تامین مخارج برادر و خواهرهایش روی دوش او می‌افتد. ایوب برای تامین هزینه‌های درمان برادر کوچک خود که به بیماری لاعلاجی مبتلاست مجبور به قاچاق کالا از مرز به وسیله قاطر و اسب می‌شود. در آن منطقه برای اینکه قاطر بتواند سرمای هوا را تحمل کند، به حیوان زبان‌بسته مشروبات الکلی می‌خورانند تا سرمای هوا را نفهمد و نامگذاری این فیلم هم به همین خاطر است. این فیلم در جشنواره‌های مختلف و معتبر جهانی جوایز بسیاری کسب کرد و جزو یکی از بهترین فیلم‌های عاشقانه روستایی سینمای ایران است.
کلاه قرمزی و پسرخاله
- محصول سال: 1373
- کارگردان: ایرج طهماسب
- بازیگران: ایرج طهماسب، حمید جبلی، فاطمه معتمد‌آریا، مرضیه محبوب و مرتضی احمدی
شاید آن روزهایی که ایرج طهماسب به همراه حمید جبلی در حال ساخت اولین فیلم سینمایی‌اش با حضور دو عروسک پارچه‌ای بود، هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که این دو عروسک و بعدها رفقایشان به ماندگارترین شخصیت‌های عروسکی تاریخ هنر ایران تبدیل شوند. «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» برای خیلی‌ها اولین فیلمی بود که به همراه خانواده به تماشایش نشستند و هنوز هم جزو رکوردداران فروش و میزان مخاطب در سینمای ایران محسوب می‌شود. از این رو بیراه نیست اگر این فیلم هم در بین بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی قرار بگیرد.
پرده آخر
- محصول سال: 1369
- کارگردان: واروژ کریم مسیحی
- بازیگران: فریماه فرجامی، داریوش ارجمند، نیکو خردمند، سعید پورصمیمی، جمشید هاشم‌پور و ماهایا پطروسیان
واروژ کریم مسیحی یکی از کاربلدترین سینماگران ایرانی و دست راست استاد بهرام بیضایی در تعدادی از فیلم‌های ایشان بوده است. کریم مسیحی پس از سال‌ها فعالیت در سینما اولین فیلم بلند سینمایی خود را با نام «پرده آخر» جلوی دوربین برد و اثری ساخت تا تحسین منتقدان و سینمادوستان را برانگیزد. «پرده آخر» در نهمین جشنواره فیلم فجر در بسیاری از رشته‌ها نامزد دریافت جایزه بود و در نهایت توانست سیمرغ تمام بخش‌های اصلی جشنواره را با اقتدار تمام از آن خود کند.
کلام آخر
در این مطلبِ نسبتا مفصل سعی کردیم بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی را برایتان معرفی کنیم. ملاک ما در این بررسی، اقبال عمومی مخاطبان به فیلم‌ها، جوایز داخلی و خارجی آنها و همچنین نقدهای مثبت و منفی صاحبنظران درباره این فیلم‌ها بوده است. بدیهی است که در دهه‌های مختلف فیلم های اول خوب دیگری هم ساخته و اکران شدند، اما در نهایت فهرست فوق به عنوان فهرست بهترین فیلم های اول کارگردانان ایرانی از نظر پلازا انتخاب شده است. به نظرتان جای کدام فیلم در این فهرست خالی است؟ شما کدامیک از فیلم های اول سینمای ایران را بیشتر دوست دارید؟