بیوگرافی پرویز شهبازی ؛ مروری بر برترین آثار کارگردان مسافر جنوب

پرویز شهبازی کارگردان بزرگ و دارنده سیمرغ بلورین کشورمان که در انتخاب آثار خود همواره گزیده عمل کرده است، یکی از هنرمندان به نام ایران محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا به بیوگرافی این کارگردان خوش ذوق ایرانی بپردازیم.

اگر بخواهیم پرویز شهبازی را معرفی کنیم، نمی‌توانیم تنها بگوییم کارگردان صاحب سبک ایرانی؛ چراکه این هنرمند در کنار کارگردانی، نویسنده توانمندی هم هست. او که در آستانه 60 سالگی قرار دارد تاکنون کارگردانی و  نویسندگی چندین اثر را برعهده گرفته است که تقریبا تمام‌‌ آنها با موفقیت روبه‌رو شده‌اند. در ادامه این مقاله ضمن معرفق آثار پرویز شهبازی به بیوگرافی او‌ نیز می‌پردازیم.

فهرست مطالب

بیوگرافی پرویز شهبازی

آقای شهبازی از آن دسته انسان‌هایی است که ادعای زیادی ندارد. اطلاعات زیادی از زندگی شخصی ایشان در دسترس نیست و چیزی درباره همسر و فرزندان پرویز شهبازی نمی‌دانیم. در ادامه نگاهی کلی به زندگی نامه پرویز شهبازی خواهیم انداخت.

اوایل زندگی و شروع کار در سینما

پرویز شهبازی در 10 آذر سال 1341 به دنیا آمده و حضور در سینما را با ساخت فیلم کوتاه آغاز کرده است. اگر سوال شما این است که پرویز شهبازی اهل کجاست باید بگوییم که او اهل خرم آباد لرستان است. وی در دوران فعالیت در سینما به سبب تحصیلاتش که لیسانس کارگردانی است، علاوه بر کارگردانی به تدوین نیز پرداخته و جزو تدوینگران سینما هم محسوب می‌شود. اولین فیلمی که شهبازی با آن در سینمای حرفه‌ای خود را به خوبی نشان داد، فیلم «مسافر جنوب» بود. مسافر جنوب در سال 1375 ساخته شد و در بیش از چهل جشنواره داخلی و خارجی به نمایش درآمد و از همان زمان پرویز شهبازی را به عنوان یک کارگردان صاحب سبک و بین‌المللی معرفی کرد. او برای این فیلم سیمرغ بهترین فیلم اول را از جشنواره فیلم فجر پانزدهم به دست آورد و چندین جایزه طلایی جشنواره توکیو، جایزه منتقدان جشنواره بوسان و جوایز جشنواره‌های فرانسه، آمریکا و اوکراین را به کارنامه خود اضافه کرد.

دغدغه و نوع نگاه پرویز شهبازی

پرویز شهبازی همیشه در فیلم‌هایش به جوانان و مشکلات و معضلات آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته و در مصاحبه‌های خود تاکید می‌کند که حرف زدن درباره جوانان ایران را از وظایف خود می‌داند. نقطه عطف کارنامه پرویز شهبازی درباره قشر جوان، فیلم «نفس عمیق» اوست که در زمان خودش واقعا با تحسین منتقدان و مخاطبان روبه‌رو شد. او این نوع سبک و روایت را بعد‌ها در «دربند» و «مالاریا» هم ادامه داد و حالا به «طلا» رسیده است. فیلمی که در ظاهر بسیار ساده است، اما وقتی قصه جلوتر می‌رود شخصیت‌ها ابعاد پیچیده‌تری پیدا می‌کنند و همین نکته دقیقا یکی از شگردهای پرویز شهبازی است که در هر فیلمی که او ساخته یا حتی نوشته، به نوعی امضای کارهای او محسوب می‌شود.

فعالیت پرویز شهبازی در دو عرصه مختلف

کارنامه کاری پرویز شهبازی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود. یک دسته مربوط به آثاری که پرویز شهبازی نویسندگی آن‌ها را بر عهده داشته و دسته دوم فیلم‌هایی که خود او کارگردانی آن‌ها را انجام داده است و در قسمت برترین آثار پرویز شهبازی بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت. پرویز شهبازی در کل دوران فعالیتش در حوزه سینما، فیلمنامه یازده فیلم سینمایی را نوشته و طراحی فیلمنامه بادکنک سفید جعفر پناهی را هم برعهده داشته است. از بین فیلم‌هایی که او نویسندگی آن‌ها را برعهده داشته، شش فیلم را خودش ساخته و چهار فیلم را کارگردان‌های دیگر کارگردانی کرده‌اند.

«به آهستگی» به کارگردانی مازیار میری، «هرچی خدا بخواد» به کارگردانی نوید میهن دوست، «خانه دختر» به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی و «سال دوم دانشکده من» به کارگردانی رسول صدرعاملی چهار اثری هستند که شهبازی فیلمنامه‌شان را نوشته است. با توجه به سرنوشت این آثار و آثاری که خود شهبازی کارگردانی آن‌ها را برعهده داشته است، می‌توان متوجه شد پرویز شهبازی خیلی خوب زبان فیلمنامه‌های خودش را می‌فهمد و فیلم‌هایی که خودش ساخته با اقبال و توجه بیشتری مواجه شده‌اند. در بین این چهار فیلم، «به آهستگی» و «سال دوم دانشکده من»  اوضاع بهتری داشتند. «خانه دختر» چند سال توقیف شد و «هر چی خدا بخواد» هم اصلا در سطح و اندازه فیلمنامه‌های پرویز شهبازی نبود!

در کنار نویسندگی، کارگردان صاحب‌نام سینمای ایران با فیلم‌های «مسافر جنوب»، «نجوا»، «نفس عمیق»، «عیار 14»، «دربند»، «مالاریا» و «طلا» چندین بار توانمندی‌های خود را در این حوزه به رخ کشیده و حتی مخاطبان را غافلگیر کرده است.

آثار پرویز شهبازی

در ادامه این قسمت لیستی از تمامی آثاری که این هنرمند در عرصه‌های مختلف در آن حضور داشته است را برای شما قرار خواهیم داد.

حضور به عنوان کارگردان

حضور به عنوان فیلمنامه نویس

حضور به عنوان تدوین گر

جوایز پرویز شهبازی

آقای شهبازی در طول فعالیت‌های هنری خود صاحب جوایز گوناگونی شده که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

برترین آثار پرویز شهبازی

در ادامه به معرفی بهترین فیلم های پرویز شهبازی می‌پردازیم.

فیلم نفس عمیق

• بازیگران: سعید امینی، مریم پالیزبان و منصور شهبازی
• خلاصه داستان: سه جوان در اواخر دهه هفتاد بر حسب اتفاقی مسیر زندگی‌شان در هم گره می‌خورد و مجبور می‌شوند ادامه مسیر را با هم طی کنند.

نفس عمیق از آن دسته فیلم‌هایی است که جریان‌سازند و سال‌ها پس از پخششان کارگردانان و نویسندگان از آن گرته برداری می‌کنند و بدین ترتیب سبک نویی در سینما ایجاد می‌شود. پرویز شهبازی در نفس عمیق و حتی سایر آثارش، همچون اصغر فرهادی قضاوت را برعهده تماشاگر می‌گذارد. سکانس‌ها بدون اینکه پیش‌زمینه خاصی داشته باشند آغاز می‌شوند و با حالت تعلیق‌داری عامدانه کات می‌خورند تا مخاطب تا یک سوم پایانی فیلم مدام بین حدس و گمان‌های مختلف در حال گذار باشد. سه شخصیت اصلی فیلم مثلثی می‌سازند که حیرانی و سرگردانی جامعه پیرامونشان و تناقض‌های روابط بین مردمان آن را به کلی باورپذیر ارائه می‌دهند. به طور کلی این فیلم در عین حال که به شدت فیلم زمانه خود است، اما مسائل بنیادینی را روایت می‌کند که سال‌ها بعد می‌توان با تماشای آن به ابعاد جدیدی از روابط انسانی پی برد.

فیلم سینمایی طلا

• بازیگران: هومن سیدی، طناز طباطبایی، مهرداد صدیقیان و هدی زین العابدین
• خلاصه داستان: منصور، رضا و لیلا که هرکدام مشکلات عدیده مالی دارند، با پیشنهاد دریا به فکر راه‌اندازی یک رستوران می‌افتند و در این بین با مفقود شدن مقادیر قابل توجهی پول، مشکلاتی به وجود می‌آید.

«طلا» مثل فیلم‌های قبلی شهبازی دقیقا در زمانه خودش روایت می‌شود. کاراکتر منصور که چندین ماه است حقوق نگرفته، در کنار مشکلات مالی خودش، از یک طرف درگیر پرداخت مهریه زن برادرش و از طرف دیگر مجبور به تامین هزینه‌های درمان برادرزاده‌اش (طلا) است. در واقع مخاطب با تماشای فیلم پرویز شهبازی به خوبی با مشکلات اقتصادی کاراکترهای فیلم او ارتباط برقرار می‌کند. این مشکلات اقتصادی موتور محرک قصه فیلم هستند.

منصور برای رهایی از این مخمصه مالی به پیشنهاد رفقا سعی می‌کند رستورانی راه‌اندازی کند، اما مشکلات بعدی در درامی که پرویز شهبازی خلق کرده مرحله مرحله از راه می‌رسند و هر بار شخصیت‌ها را در قصه‌ای جذاب بیشتر در باتلاق خود فرو می‌کشند. شاید بتوان گفت پرویز شهبازی بعد از مدت‌ها اثری خلق کرده که توانسته به سطح کیفی نفس عمیق نزدیک شود و حتی جسورتر از آن حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. برای خواندن نقد فیلم طلا می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید.

فیلم مسافر جنوب

• بازیگران: رضا مقدم و قمر نصیری جوزانی
• خلاصه داستان: نوجوانی به نام رضا در مسیر رسیدن به هدفش با پیرزنی در قطار هم‌سفر می‌شود. پیرزن قصد رفتن به کشور آلمان را دارد، اما در تهران و قبل از سفر بیمار می‌شود و رضا مجبور می‌شود پیرزن را به بیمارستان ببرد و کارهای درمانی او را انجام دهد.

«مسافر جنوب» یک فیلم جاده‌ای و قطعا تحت تاثیر سینمای عباس کیارستمی است. شهبازی در این اثر با تعدادی نابازیگر و فضایی روستایی، اخلاق را تم اصلی فیلمش قرار می‌دهد و قصه‌اش را حول روابط انسانی میان فرهنگ‌ها و سنین مختلف روایت می‌کند.

فیلم سینمایی دربند

• بازیگران: نازنین بیاتی، پگاه آهنگرانی، احمد مهران‌فر و بهرنگ علوی
• خلاصه داستان: دختری شهرستانی با قبولی در دانشگاه به تهران سفر می‌کند و به دلایلی نمی‌تواند خوابگاه بگیرد. او هم‌خانه دختری می‌شود که مشکلاتی در زندگی شخصی دارد و همین سبب می‌شود این دختر ساده درگیر مشکلات همخانه‌اش شود.

پرویز شهبازی در فیلم «دربند» با وجود برخی حفره‌ها در فیلمنامه، کاملا واقعا گرایانه به بحران‌های اجتماعی ناشی از حضور دختری ساده و شهرستانی در شهری بزرگ مانند تهران می‌پردازد. شخصیت‌های «دربند» باورپذیرند و مخاطب تا حدود زیادی با آن‌ها همذات پنداری می‌کند. در «دربند» بی‌پولی و مشکلات مالی نقش اصلی را در پیشبرد قصه بر عهده دارند. مشکلات مالی سبب می‌شود تا نازنین مجبور شود با دختری بی‌بند‌و‌بار که هیچ محدودیتی در روابطش ندارد هم‌خانه شود یا سحر به دلیل مشکل مالی تن به رابطه با فردی بازاری به نام زارعی داده است. «دربند» با اینکه مثل «نفس عمیق» جریان‌ساز نیست، اما در روایت مشکلات و معضلات اخلاقی موجود در شهرهای بزرگ برای کسانی که ناچار به مهاجرت از مناطق محرومند موفق عمل می‌کند.

فیلم مالاریا

• بازیگران: ساعد سهیلی، آذرخش فراهانی، ساغر قناعت و آزاده نامداری
• خلاصه داستان: دختر و پسری که قصد دارند زندگی مشترکی را با یکدیگر شروع کنند، در گشت و گذار‌هایشان با پسر خواننده‌ای رو به رو می‌شوند و اتفاقاتی برایشان می‌افتد که به فاجعه‌ای هولناک می‌انجامد.

«مالاریا» از طرفی شبیه به آثار قبلی پرویز شهبازی است و از طرفی هم اصلا شبیه آثار قبلی او نیست! از این نظر شبیه است که باز هم حال و هوای جوانانه دارد و سرگشتگی دختر و پسری را در شهری غریب نشان می‌دهد و به روابط انسانی می‌پردازد، اما فیلم از جایی لطمه می‌خورد که قصه‌اش نه آغاز دارد و نه پایان و این دقیقا برخلاف آثار قبلی پرویز شهبازی است. در این فیلم پیش‌زمینه شخصیت‌ها را نمی‌دانیم. اینکه این دختر و پسر از کجا آمده‌اند، چرا حیران و سرگردان دل به جاده زده‌اند و اصلا اهل کدام شهرند و به کجا آمده‌اند نامعلوم است.

در میانه سرگشتگی‌های دختر و پسر، ناگهان سر و کله شخصیتی موزیسین پیدا می‌شود که معلوم نیست چگونه به این دو نفر اعتماد می‌کند و البته زوج جوان هم بر چه اساسی به آن شخص اعتماد می‌کنند و حتی وارد حریم خانه او می‌شوند. پایان فیلم هم که تیر خلاص را می‌زند. «مالاریا» اصلا در حد و اندازه اسم پرویز شهبازی نیست، اما باز هم ارزش دیدن دارد و از بسیاری از فیلم‌های سینمای ایران یک سر و گردن بالاتر است.

فیلم به آهستگی

• بازیگران: محمدرضا فروتن، نیلوفر خوش‌خلق، حسن پورشیرازی، مریم بوبانی، مهران رجبی
• خلاصه داستان: محمود مردی است که در خطوط راه آهگ جوشکاری می‌کند. تماس تلفنی با او گرفته می‌شود و خبر می‌دهندی که پری، همسرش، منزل را ترک کرده است. درحالی که همه به خیانت پری رای می‌دهند، محمود شک می‌کند و در جست و جوی حقیقت می‌گردد.

«به آهستگی» به کارگردانی مازیار میری ساخته شده است اما فیلمنامه آن را پرویز شهبازی نوشت. این فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران و مسابقه سینمای بین‌الملل بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر شرکت داشت. فیلم به آهستگی نامزد پنج سیمرغ بلورین شد که توانست دو سیمرغ را از آن خود کند. به علاوه پرویز شهبازی در این فیلم برنده دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه نیز شد.

کلام آخر

به پایان مقاله زندگینامه پرویز شهبازی رسیدیم. باید گفت پرویز شهبازی یکی از کارگردان‌های صاحب سبک سینمای ایران است و می‌توان او را در کنار افرادی چون اصغر فرهادی، رسول صدرعاملی و رضا میرکریمی جزو نسلی از فیلمسازان دانست که با روایت‌هایی نو از روابط بین انسان‌ها، زانه خویش را پیش چشم مخاطب می‌گذارند و از همه مهم‌تر قضاوت را به خود او واگذار می‌کنند. شما نیز نظرات خود را درباره آثار پرویز شهبازی با ما در میان بگذارید. آیا پرویز شهبازی را در سینمای ایران صاحب سبک می‌دانید؟ با کدامیک از آثار او همراهی و همذات پنداری بیشتری دارید؟