جالب است بدانید کروناویروس گروهی از ویروس‌ها هستند که موجب بیماری‌های ساده‌ای مثل سرماخوردگی می‌شوند! در ادامه با یکی دیگر از بیماری‌های جدی‌تر ناشی از کروناویروس، یعنی ویروس سارس آشنا می‌شویم.
سندرم شدید حاد تنفسی یا سارس (SARS) یک بیماری تنفسی مسری و کشنده است. این بیماری برای اولین بار در نوامبر 2002 در چین پدیدار شد و در فوریه 2003 شناسایی شد. بیماری سارس به بیش از 24 کشور دنیا گسترش یافت، اما از ماه می 2004 تا به الان هیچ مورد جدیدی از این بیماری گزارش نشده است. از نوامبر سال 2002 تا جولای 2003، 8098 مورد از این بیماری گزارش شد که 774 مورد از آن به مرگ بیمار منجر شد. از این میان بیشترین مرگ و میر مربوط به چین و هونگ کونگ است. در ادامه بیشتر با ویروس سارس آشنا خواهیم شد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
- بیماری سارس چیست؟
- دلایل ابتلا به بیماری سارس
- نشانه های ابتلا به ویروس سارس
- روش های تشخیص بیماری سارس
- روش های درمان و پیشگیری از بیماری سارس
- تعداد ابتلا و تلفات بیماری سارس در جهان
بیماری سارس چیست؟
سارس یا معادل انگلیسی آن Severe Acute Respiratory Syndrome یکی از انواع ویروس‌های خانواده کرونا به نام SARS-CoV است. کروناویروس یا Coronavirus نوعی ویروس است که به طور معمول باعث ایجاد بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی می‌شود. سرماخوردگی یک نوع بیماری ناشی از کروناویروس است! تاکنون 6 نوع مختلف ویروس از خانواده ویروس‌های کرونا کشف شده که 4 مورد از آنها بسیار شایع هستند و همه افراد حداقل درگیر یکی از این 4 ویروس در طول زندگی خود می‌شوند. دو نوع دیگر موجب بیماری‌های سارس و سندرم تنفسی خاورمیانه یا مرس (MERS) می‌شوند. این دو نوع بیماری بسیار محدود و البته بسیار کشنده هستند.
قبل از پدیدار شدن سارس در بین بیماری‌های خانواده کرونا، این ویروس‌ها در بین انسان‌ها خطرآفرینی زیادی نداشتند و بیشتر از بین حیوانات تلفات می‌گرفتند. در نتیجه این موضوع، در ابتدا دانشمندان ویروس شناسی تصورشان بر این بود که حیوانات ویروس سارس را به انسان‌ها منتقل کرده‌اند و این ویروس در بدن انسان تبدیل به یک ویروس خطرناک‌تر و جدیدتر شده است.
دلایل ابتلا به بیماری سارس
اولین و مهم‌ترین عامل انتقال بیماری سارس بین انسان‌ها می‌تواند قطرات تنفسی ناشی از سرفه و عطسه باشد. قطرات تنفسی احتمالا از طریق غشاهای مخاطی دهان، بینی و چشم جذب بدن می‌شوند. انتقال قطرات تنفسی می‌تواند از راه‌های زیر باشد:
- در آغوش گرفتن و بوسیدن
- استفاده از وسایل آشپزی و خوراکی مشترک
- تعامل با فرد آلوده در فاصله‌ای کمتر از 1 متر
- لمس مستقیم افراد
فرد مبتلا به ویروس می‌تواند بیماری خود را با پخش قطرات تنفسی روی اشیاء مثل دستگیره درها، تلفن و دیگر اشیا روزمره زندگی پخش کند و شخص سالم با تماس با این سطوح مختلف می‌تواند ویروس را به خود منتقل کند. ویروس سارس تا چند روز می‌تواند در محیط اطراف ما زنده بماند.
نشانه های ابتلا به ویروس سارس
علائم این بیماری معمولا طی 3 تا 5 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سارس ظاهر می‌شود؛ اما بعد از 2 تا 7 روز این علائم می‌توانند پیشرفت کنند. همچنین این بیماری در دوره نهفتگی خود (قبل از بروز علائم) که معمولا بین 4 تا 6 روز است، مسری نیست. بیشتر موارد ابتلا به این بیماری با تب بالا شروع می‌شود و به نظر می‌رسد تنها علامتی که برای همه بیماران وجود دارد تب بالای 38 درجه سانتیگراد (100 درجه فارنهایت) است.
علائم اولیه بیماری سارس مانند علائم بیماری آنفولانزا است که از این میان می‌توان تب، درد عضلات، لرز، اسهال، سرفه خشک، بی حالی، گلو درد و تنگی نفس که معمولا این علائم طی یک هفته شدید می‌شوند را نام برد. بیماران مبتلا به سارس ممکن است به سمت ذات‌الریه و عفونت ریه‌ها نیز پیش بروند. در این بیماری عوارض جدی مانند نارسایی تنفسی، نارسایی قلبی و نارسایی کبدی نیز ممکن است رخ دهد. این بیماری و عوارض آن در افراد بالای 60 سال و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا هپاتیت بیشتر دیده می‌شود.
روش های تشخیص بیماری سارس
سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می‌کند که برای تشخیص سارس، فرد باید همه علائم زیر را داشته باشد:
- تب حداقل 100.4 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتیگراد
- یک یا چند علائم بیماری دستگاه تنفسی تحتانی مانند سرفه، مشکل در تنفس، تنگی نفس
- شواهد رادیوگرافی مبنی بر تشخیص التهاب ریه (پنومونی)
- رادیوگرافی بیماران مبتلا به ویروس سارس یکسان نیست، اما همگی یک ناهنجاری ریوی را نشان می‌دهند
- لازم به ذکر است هنوز هیچ تشخیص جایگزینی برای تشخیص ابتلا به سارس کشف نشده است
با آزمایش RT-PCR می‌توان ویروس موجود در ترشحات خون، مدفوع و بینی را تشخیص داد. همچنین آزمایش سرولوژیک می‌تواند آنتی بادی‌های ویروس سارس را در خون تشخیص دهد. اگر فردی آنتی بادی داشته باشد، احتمالاً عفونت نیز دارد. پزشکان ممکن است از کشت ویروس در آزمایشگاه نیز استفاده کنند. این کار شامل قرار دادن مقدار کمی از بافت بدن یا مایعات درون ظرفی است که در آن ویروس بتواند رشد کند. اگر ویروس رشد کرد، تغییراتی در سلول‌ها مشاهده می‌شود.
از آنجایی که این بیماری به اندازه آنفولانزا شایع نیست و علائم آن همپوشانی بسیاری با آنفولانزا و ذات‌الریه دارد، پزشکان تنها در صورتی که بیمار به مناطق آلوده رفت و آمد داشته باشد، به این بیماری مشکوک خواهند بود.
روش های درمان و پیشگیری از بیماری سارس
سازمان بهداشت جهانی برای جلوگیری از شیوع ویروس سارس راه‌هایی مانند استفاده از ماسک و عینک‌های حفاظ دار و جدا نگه داشتن بیماران (که موثرترین راه است) را توصیه می‌کند. مانند سایر بیماری‌های عفونی، برخی اقدامات ساده برای جلوگیری از شیوع ویروس سارس انجام می‌شود. اقدامات بهداشت شخصی نیز می‌تواند به محدود کردن شیوع ویروس کمک کند. از جمله این اقدامات می‌توان موارد زیر را نام برد:
- شستشوی مکرر دست‌ها
- از دست زدن به چشم، دهان یا بینی با دست‌های کثیف خودداری کنید
- در هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی را با یک دستمال بپوشانید
- ضد عفونی کردن سطوح
- شستن وسایل شخصی فردی که دارای ویروس سارس است در آب گرم و صابون (ظروف، ملافه و غیره)
- دور نگه داشتن کودکانی که مشکوک به بیماری سارس هستند از محیط‌هایی مانند مدرسه
- تشویق دیگران به انجام این کارها
- همچنین یک روند غربال‌گری در مکان‌هایی مانند فرودگاه‌ها برای نظارت بر مسافرت هوایی به کشورهای آسیب دیده
هیچ واکسنی برای ویروس سارس وجود ندارد و به نظر نمی‌رسد هیچ دارویی، از جمله آنتی بیوتیک‌ها، علیه ویروس سارس مؤثر باشد. با این حال مراقبت‌هایی از جمله استفاده از داروهای تسکین دهنده علائمی مانند تب و سرفه، همچنین دوز‌های زیاد استروئید‌ها برای کاهش تورم در ریه‌ها، برای این بیماران به کار برده می‌شود. افراد مبتلا به سارس باید ترجیحاً در اتاق‌های فشار منفی، با اقدامات احتیاطی کامل پرستاری که شامل استفاده از لباس‌های ایزوله برای جلوگیری از هرگونه تماس فرد بیمار با پرستار است، نگهداری شوند. در مواردی خاص نیز، تهویه طبیعی با باز کردن درها و پنجره‌ها، به منظور کاهش غلظت داخلی ذرات ویروس اثبات شده است. از آنجا که ویروس سارس پس از بروز علائم بیماری مسری است (در هفته دوم به اوج خود می‌رسد)، هر فرد مبتلا به این بیماری، باید تا 10 روز پس از بهبود علائم، تعاملات خود را با افراد دیگر محدود کند.
تعداد ابتلا و تلفات بیماری سارس در جهان
جدول زیر تعداد مبتلایان، تلفات و نرخ مرگ و میر را در کشورهای درگیر جهان نشان می‌دهد. این جدول آمار بیماری سارس در بین تاریخ‌های 1 نوامبر 2002 (10 آبان 1381) و 31 جولای 2003 (9 مرداد 1382) را روایت می‌کند.
| منطقه یا کشور | تعداد مبتلایان | تلفات | نرخ مرگ و میر (درصد) |
|---|---|---|---|
| چین | 5327 | 349 | 6.6 |
| هنگ کنگ | 1755 | 299 | 17 |
| تایوان | 346 | 73 | 21.1 |
| کانادا | 251 | 43 | 17.1 |
| سنگاپور | 238 | 33 | 13.9 |
| ویتنام | 63 | 5 | 7.9 |
| آمریکا | 27 | 0 | 0 |
| فیلیپین | 14 | 2 | 14.3 |
| تایلند | 9 | 2 | 22.2 |
| آلمان | 9 | 0 | 0 |
| مغولستان | 9 | 0 | 0 |
| فرانسه | 7 | 1 | 14.3 |
| استرالیا | 6 | 0 | 0 |
| مالزی | 5 | 2 | 40 |
| سوئد | 5 | 0 | 0 |
| انگلستان | 4 | 0 | 0 |
| ایتالیا | 4 | 0 | 0 |
| هند | 3 | 0 | 0 |
| کره جنوبی | 3 | 0 | 0 |
| اندونزی | 2 | 0 | 0 |
| آفریقای جنوبی | 1 | 1 | 100 |
| کویت | 1 | 0 | 0 |
| ایرلند | 1 | 0 | 0 |
| ماکائو | 1 | 0 | 0 |
| نیوزلند | 1 | 0 | 0 |
| رومانی | 1 | 0 | 0 |
| روسیه | 1 | 0 | 0 |
| اسپانیا | 1 | 0 | 0 |
| سوئیس | 1 | 0 | 0 |
| همه کشورها بجز چین | 2769 | 454 | 16.4 |
| تمام کشورها | 8096 | 774 | 9.6 |
در این مقاله به معرفی یکی از بیماری‌های خانواده کرونا به نام ویروس سارس پرداختیم. با توجه به این که ویروس‌های خانواده کرونا ویروس‌هایی با قابلیت زنده ماندن طولانی بر روی سطوح هستند، بهتر است در طول روزهایی که ما درگیر نوع دیگری از این ویروس یعنی کووید 19 هستیم، مرتبا دست‌های خود را بشوییم و از تجمع در نقاط شلوغ پرهیز کنیم و البته تا حد امکان در خانه‌های خود که امن‌ترین جا هستند بمانیم.