درباره بیماری پارکینسون چه می‌دانید؟ این بیماری یک اختلال عصبی است که بر مغز تاثیر می‌گذارد. در این مقاله قصد داریم بیماری پارکینسون را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم.
بیماری پارکینسون (Parkinson’s disease) یا به اختصار PD یک اختلال عصبی است که به طور عمده بر نورون‌های تولیدکننده دوپامین در یک ناحیه خاص از مغز به نام توده سیاه (Substantia nigra) تاثیر می‌گذارد. علائم بیماری پارکینسون معمولا در طی سال‌ها و به آرامی بروز پیدا می‌کنند. پیشرفت علائم پارکینسون غالبا به دلیل تنوع بیماری، از یک فرد به فردی دیگر متفاوت است. علت این بیماری تا حد زیادی ناشناخته است و اگرچه درمانی برای آن وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی متفاوت مثل دارو و جراحی می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. اگرچه خود پارکینسون کشنده نیست، اما عوارض این بیماری تا حدی جدی است.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) عوارض بیماری پارکینسون را به عنوان چهاردهمین عامل مرگ در ایالات متحده ارزیابی کرده‌اند. با وجود این بیماری نیز می‌توان زندگی کرد، اما برخی محدودیت‌هایی برای این بیماران وجود دارد. همکاری با پزشک و دنبال کردن روش‌های درمانی توصیه شده و استفاده از داروهای دوپامینرژیک برای کنترل علائم بیماری پارکینسون اقداماتی ضروری محسوب می‌شوند. در ادامه این مقاله بیماری پارکینسون را با جزئیات بیشتر مورد بررسی قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
بیماری پارکینسون چیست؟
بیماری پارکینسون یک بیماری دژنراتیو طولانی مدت در سیستم عصبی مرکزی است که عمدتا بر سیستم حرکتی تأثیر می‌گذارد. با وخیم شدن بیماری، علائم غیر حرکتی فرد نیز مشهودتر می‌شوند. علائم پارکینسون معمولا به آرامی بروز پیدا می‌کنند. در اوایل بیماری، بارزترین علائم آن شامل لرزش، کندی حرکت و مشکل در راه رفتن است و به دنبال آن مشکلات فکری و رفتاری نیز ممکن است رخ دهند. زوال عقلی در مراحل بالاتر و پیشرفته این بیماری دیده میشود. افسردگی و اضطراب نیز در این بیماری شایع است و در بیش از یک سوم از افراد مبتلا به پارکینسون وجود دارد.
علائم اصلی حرکتی به طور کلی «پارکینسونیسم» یا «سندرم پارکینسونین» نامیده می‌شوند. علت بیماری پارکینسون ناشناخته است، اما برخی محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این بیماری نقش دارند. در افرادی که قبلا به سر آنها آسیب وارد شده و یا در معرض برخی آفت‌کش‌ها قرار داشته‌اند، خطر ابتلا به پارکینسون افزایش پیدا می‌کند؛ اما خطر ابتلا در افراد سیگاری و کسانی که چای و یا قهوه می‌نوشند بسیار کمتر است.
علائم حرکتی بیماری پارکینسون ناشی از مرگ سلول‌ها در توده سیاه (ناحیه‌ای از مغز میانی) است که در نتیجه این امر، دوپامین کافی در این منطقه از مغز ترشح نمی‌شود. علت این مرگ سلولی به خوبی درک نشده است، اما ممکن است شامل تشکیل پروتئین در اجسام لِوی (دانه‌های غیرطبیعی پروتئین‌ها -Lewy bodies) در نورون‌ها باشد. تشخیص موارد معمولی این بیماری عمدتا مبتنی بر ارزیابی علائم آن است و آزمایش‌هایی مانند تصویربرداری عصبی نیز برای تشخیص میزان پیشرفت بیماری انجام میشود.
علائم و نشانه های بیماری پارکینسون
علائم بیماری پارکینسون معمولا به تدریج بروز پیدا می‌کنند و در ابتدا خفیف هستند. علائم مختلف و زیادی در ارتباط با پارکینسون وجود دارد، اما نظم و ترتیب بروز این علائم در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. بارزترین نشانه بیماری پارکینسون ناتوانی در حرکت است.
3 نشانه اصلی بیماری پارکینسون که بر حرکات بدنی تأثیر می‌گذارند عبارتند از:
- لرزش: معمولا در دست یا بازو شروع میشود و اغلب در هنگام استراحت و بی‌حرکتی اعضای بدن (دست و پا) اتفاق می‌افتد.
- کندی حرکت: حرکات بدنی بسیار کندتر از حد معمول است که این امر می‌تواند انجام کارهای روزمره را دشوار کرده و در راه رفتن فرد اختلال ایجاد کند؛ یعنی قدم‌های بسیار کوچک و آهسته بردارد.
- سفتی عضلات: سفتی در عضلات می‌تواند راه رفتن فرد و حالات چهره او را تحت تاثیر قرار دهد و همچنین می‌تواند منجر به گرفتگی دردناک عضلات شود.
این علائم اصلی گاهی توسط پزشکان تحت عنوان «پارکینسونیزم» شناخته می‌شوند و می‌توانند دلایل ابتلا به بیماری‌های دیگری غیر از بیماری پارکینسون باشند.
بیماری پارکینسون همچنین می‌تواند طیف دیگری از علائم جسمی و روانی را ایجاد کند. برخی از علائم جسمی این بیماری نیز شامل:
- مشکل در حفظ تعادل: عدم حفظ تعادل می‌تواند باعث زمین خوردن و آسیب دیدن فرد مبتلا به پارکینسون شود.
- از بین رفتن حس بویایی: گاهی اوقات از دست دادن حس بویایی چندین سال پیش از بروز سایر علائم رخ می‌دهد.
- درد عصب: این درد در طول یک عصب یا مسیر عصبی خاص می‌تواند باعث ایجاد احساسات ناخوشایند مانند سوزش، سرماخوردگی یا بی‌حسی شود.
- مشکلات ادراری: در طول این بیماری فرد ممکن است شب‌ها مکررا برای ادرار کردن از خواب بیدار شود و یا دچار بی‌اختیاری ادرار شود.
- مشکل یبوست
- سرگیجه، تاری دید و یا غش کردن در هنگام نشست و برخاست که ناشی از افت ناگهانی فشار خون فرد است.
- تعریق بیش از حد
- مشکلات بلع: این مشکل می‌تواند باعث سوء تغذیه و کم آبی بدن شود.
- تولید بیش از حد بزاق دهان
- مشکلات خواب: بی‌خوابی در طول شب می‌تواند منجر به خواب آلودگی بیش از حد در طول روز و کسالت شود.
بیماری پارکینسون علاوه بر ایجاد مشکلات جسمانی، دارای علائم شناختی و روانی نیز هست که برخی از نشانه‌های آن عبارتند از:
- افسردگی و اضطراب
- اختلال خفیف شناختی: مشکلات جزئی حافظه و مشکلات مربوط به فعالیت‌هایی که نیاز به برنامه‌ریزی و سازماندهی دارند.
- زوال عقل: گروهی از علائم از جمله مشکلات شدیدتر حافظه، تغییرات شخصیتی، دیدن چیزهایی که وجود ندارند (توهم بینایی) و اعتقاد به چیزهایی که حقیقی نیستند (هذیان گویی).
دلایل بیماری پارکینسون
همانطور که گفتیم بیماری پارکینسون در اثر از بین رفتن سلول‌های عصبی در قسمتی از مغز به نام «توده سیاه» به وجود می‌آید. سلول‌های عصبی در این بخش از مغز وظیفه تولید ماده شیمیایی به نام «دوپامین» را بر عهده دارند. دوپامین به عنوان یک پیام رسان بین قسمت‌های مغز و سیستم عصبی عمل کرده و به کنترل و هماهنگی حرکات بدن کمک می‌کند. اگر این سلول‌های عصبی از بین بروند یا آسیب ببینند، میزان دوپامین در مغز به شدت کاهش می‌یابد. این بدان معناست که بخش کنترل‌کننده حرکات مغز نمی‌تواند به همان میزان طبیعی کار کند و این امر منجر به حرکات کند و غیر طبیعی بدن میشود.
از بین رفتن سلول‌های عصبی یک روند کند است. علائم بیماری پارکینسون معمولا فقط هنگامی آغاز می‌شوند که حدود 80٪ از سلول‌های عصبی موجود در توده سیاه از بین رفته باشند. هنوز مشخص نیست که چرا از بین رفتن سلول‌های عصبی منجر به بیماری پارکینسون می‌شوند، اما تحقیقات تکمیلی برای شناسایی دلایل احتمالی این بیماری در حال انجام هستند. در حال حاضر، محققان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی ممکن است دلایل ابتلا به بیماری پارکینسون باشند.
عوامل ژنتیکی
برخی عوامل ژنتیکی خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهند؛ اگرچه دلیل اینکه چرا این عوامل منجر به ابتلا به پارکینسون می‌شوند هنوز کمی مبهم است. بروز بیماری پارکینسون می‌تواند در خانواده‌ها ناشی از انتقال ژن‌های معیوب توسط والدین باشد. اما ابتلا به پارکینسون از طریق ژن و عوامل ژنتیکی بسیار نادر است و کمتر اتفاق می‌افتد.
حدود 15٪ از افراد مبتلا به پارکینسون دارای خویشاوند درجه یک مبتلا به این بیماری هستند و 5 الی 10٪ از این بیماران نیز دارای اشکال مختلفی از این بیماری هستند که به دلیل جهش در یک و چندین ژن خاص رخ می‌دهد.
عوامل محیطی
برخی محققان بر این باورند که عوامل محیطی نیز احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را در افراد افزایش می‌دهند. مطالعات انجام شده در این زمینه به این نتیجه رسیدند که سموم دفع آفات و حشره‌کش‌ها در کشاورزی، ترافیک و یا آلودگی‌های صنعتی برخی عوامل محیطی هستند که می‌توانند منجر به بروز بیماری پارکینسون شوند. بسیاری از عوامل خطر، گاهی اوقات در رابطه با نظریه‌های مربوط به مکانیسم‌های احتمالی بیماری پیشنهاد شده‌اند. با این حال، هیچ یک از آنها به طور قطعی اثبات نشده است. مصرف نکردن نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را تا حدی افزایش دهد.
درمان پارکینسون
هیچ درمان استانداردی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد. درمان هر فرد مبتلا به پارکینسون بر اساس علائم وی متفاوت است. درمان پارکینسون شامل دارو و جراحی است و سایر روش‌های درمانی شامل تغییر در شیوه زندگی، مانند استراحت و ورزش بیشتر است. داروهای زیادی برای درمان علائم پارکینسون وجود دارد؛ هرچند هنوز هیچ کدام از آنها اثرات بیماری را به طور کامل درمان نمی‌کنند. فیزیوتراپی نیز برای بهبود علائم حرکتی بیماری پارکینسون بسیار موثر است و از سوی پزشکان توصیه میشود.
در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید؛ زیرا علائم آن معمولا خفیف است. اما برای کنترل وضعیت خود در اوایل بیماری باید حتما با پزشک متخصص مشورت کرده و درمان را شروع کنید. در ادامه با برخی درمان‌های رایج برای پارکینسون آشنا می‌شویم.
فیزیوتراپی
یک فیزیوتراپیست می‌تواند به بیمار کمک کند تا بتواند سختی عضلات و درد مفاصل را از طریق انجام حرکات ورزشی تا حدودی برطرف کند. با انجام فیزیوتراپی، راه رفتن و فعالیت‌های حرکتی بیمار بهبود پیدا می‌کند و از تضعیف عضلات نیز جلوگیری میشود.
کار درمانی
یک متخصص کاردرمانی می‌تواند حوزه‌های مشکل در زندگی روزمره شما، مانند لباس پوشیدن یا انجام خرید و آشپزی را شناسایی کند. آنها با ارائه راه حل‌های عملی می‌توانند در انجام کارها به شما کمک کنند تا بتوانید استقلال خود را تا حد امکان حفظ کنید و برای انجام امور روزانه خود به دیگران وابسته نباشید.
گفتار درمانی
بسیاری از مبتلایان به پارکینسون دچار مشکلات بلع و تکلم هستند. متخصص گفتاردرمانی اغلب با آموزش تمرینات صحبت کردن و بلعیدن می‌تواند در بهبود این مشکلات به شما کمک کند.
توصیه های مربوط به رژیم غذایی
برای برخی از مبتلایان به پارکینسون، ایجاد تغییر در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود برخی از علائم بیماری کمک کند. این تغییرات عبارتند از:
- افزایش میزان فیبر در رژیم غذایی و نوشیدن مکرر مایعات برای جلوگیری از یبوست
- افزایش نمک در رژیم غذایی و خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر برای جلوگیری از ایجاد مشکلات پایین بودن فشار خون مانند سرگیجه و ناتوانی در هنگام ایستادن و انجام فعالیت‌های روزانه
- تغییر رژیم غذایی برای جلوگیری از کاهش وزن غیر عمدی (با مشورت مشاور تغذیه)
مصرف دارو
از برخی داروها می‌توان برای بهبود علائم اصلی بیماری پارکینسون مانند لرزش و مشکلات حرکتی استفاده کرد. به خاطر داشته باشید که تمام داروهای موجود برای همه بیماران مفید نیستند و اثرات کوتاه مدت و بلند مدت هر دارو یک با یکدیگر متفاوت است. پزشک معالج در ابتدا با بررسی سوابق دقیق پزشکی و معاینه عصبی، بیماری پارکینسون را ارزیابی می‌کند.
یکی از داروهای موثر برای درمان بیماری پارکینسون، قرص لوودوپا (Levodopa) است. لوودوپا توسط سلول‌های عصبی در مغز جذب شده و به دوپامین شیمیایی تبدیل میشود که برای انتقال پیام‌ها میان قسمت‌های مغز و اعصاب کنترل کننده حرکت‌های بدن استفاده میشود. افزایش میزان دوپامین با استفاده از لوودوپا معمولاً مشکلات حرکتی را بهبود می‌بخشد.
عمل جراحی
اکثر مبتلایان به پارکینسون تا حدی با دارو درمان می‌شوند؛ اگرچه در بعضی موارد نوعی جراحی به نام تحریک عمیق مغزی انجام میشود. این جراحی در مراکز تخصصی علوم اعصاب در سراسر انگلستان انجام میشود، اما برای تمام بیماران مناسب نیست. پیش از انجام عمل جراحی، پزشک متخصص سوابق و علائم بیماری را در فرد مورد بررسی قرار می‌دهد. عمل جراحی آخرین مرحله درمان بیماری پارکینسون است.
تشخیص بیماری پارکینسون به معنای تغییر زندگی است. برای کنترل علائم بیماری پارکینسون به درمان طولانی مدت نیاز دارید. تجربه هر شخص از زندگی با پارکینسون متفاوت است، اما بسیاری از افراد در طول این بیماری با مشکلات و چالش‌های زیادی روبرو می‌شوند.
ما در این مقاله بیماری پارکینسون را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم. این بیماری با علائمی چون لرزش اندام‌های بدن، به خصوص دست‌ها همراه است. فرد مبتلا به بیماری پارکینسون در مراحل پیشرفته این بیماری تعادل خود را در هنگام راه رفتن از دست می‌دهد و این امر باعث میشود که فرد نتواند فعالیت‌های ساده و روزمره خود را به تنهایی و بدون مشکل انجام دهد. علائم این بیماری به تدریج ظاهر می‌شوند و معمولا در افراد مسن رایج‌تر است. محققان بر این باورند که برخی عوامل محیطی و ژنتیکی موجب بروز بیماری پارکینسون می‌شوند و تاکنون هیچ درمان قطعی برای درمان این بیماری پیدا نشده است. درمان‌های کشف شده تا به امروز فقط علائم بیماری را بهبود می‌بخشند و از پیشرفت آنها نیز جلوگیری می‌کنند.