آشنایی با انواع مواد ضدعفونی کننده دست و سطوح (برای پیشگیری از کرونا)

مواد ضدعفونی کننده برای پاک کردن دست و انواع سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه این مقاله انواع مواد ضدعفونی کننده و ویژگی‌های آنان را به شما معرفی خواهیم کرد.

استفاده از مواد ضدعفونی کننده در این روزها به دلیل شیوع ویروس کرونا از اهمیت بالایی برخوردار است. با مصرف ضدعفونی کننده‌ها می‌توانید ویروس‌ها و میکروب‌های موجود بر سطح پوست و انواع سطوح خارجی اطراف خود را از بین ببرید و دیگر نگران انتقال آن‌ها به بدن خود نباشید. مواد ضدعفونی کننده، شیمیایی هستند و فقط باید برای استعمال خارجی مورد استفاده قرار گیرند. مواد ضدعفونی کننده به شکل‌های مختلفی همچون اسپری، ژل، محلول و … در دسترس قرار دارند.

انواع مختلفی از مواد ضدعفونی کننده، از ضدعفونی کننده‌های طبیعی و غیرسمی گرفته تا ضدعفونی کننده‌های صنعتی با درصد گندزدایی بالا در بازار وجود دارند. در ادامه این مقاله انواع مختلف ضدعفونی کننده‌ها و نحوه ساخت آن‌ها در منزل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

•  ضدعفونی کننده چیست؟
• ویژگی های مواد ضدعفونی کننده
• انواع ضدعفونی کننده ها
  • ضدعفونی کننده هوا
  • الکل
  • آلدئید ها
  • اکسید کننده ها
  • پراکسی اسید ها
  • فنول ها
  • کاتیون آمونینوم نوع چهارم
• اندازه گیری میزان اثربخشی ضدعفونی کننده ها
• روش های خانگی ساخت ضدعفونی کننده
  • طرز تهیه ژل ضدعفونی کننده دست با الکل و گلیسیرین
  • طرز تهیه ژل ضدعفونی کننده دست با آلوئه ورا

ضد عفونی کننده چیست؟

ضدعفونی کننده‌ها (Disinfectant) مواد ضدمیکروبی هستند که برای از بین بردن انواع میکروب‌های موجود بر روی سطوح مختلف ساخته شده‌اند. ضد عفونی کردن، فرآیندی فیزیکی یا شیمیایی است که انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها و میکروب‌ها را از بین می‌برد. ضدعفونی کننده‌ها با سایر داروهای ضد میکروبی مانند آنتی بیوتیک‌ها، که میکروب‌های موجود در بدن را از بین می‌برند و ضدعفونی کننده‌هایی که میکروب‌های موجود در بافت زنده را از بین می‌برند، تفاوت دارند. مواد ضدعفونی کننده، دیواره سلولی میکروب‌ها را از بین می‌برند و یا در سیستم متابولیسم آن‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.

ضدعفونی کننده‌ها موادی هستند که یک سطح را همزمان تمیز و عاری از هرگونه میکروب می‌کنند. این مواد اغلب در بیمارستان‌ها، جراحی‌های دندانپزشکی، آشپزخانه‌ها، حمام، سرویس بهداشتی و شستشوی دست‌ها برای از بین بردن میکروب‌ها و ویروس‌ها استفاده می‌شوند. باکتری‌های درون‌هاگ (Endospore) در برابر ضدعفونی کننده‌ها بسیار مقاوم هستند، اما برخی از قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها نیز دارای مقاومت خاصی در برابر مواد ضدعفونی کننده هستند. اما تقریبا برای نابودی انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها یک ضدعفونی کننده خاص وجود دارد که می‌تواند آنها را از بین ببرد.

ویژگی های مواد ضدعفونی کننده

یک ماده ضدعفونی کننده مناسب می‌تواند فرآیند استریل سازی میکروبیولوژیکی کاملی را انجام دهد، بدون آنکه به انسان و محیط زندگی وی آسیب برساند. اکثر ضدعفونی کننده‌های خانگی مدرن حاوی دناتونیوم (Denatonium)، یک ماده فوق‌العاده تلخ هستند که به عنوان یک اقدام ایمنی برای جلوگیری از مصرف دهانی توسط کودکان، به ضدعفونی کننده‌ها اضافه می‌شود. مواد ضدعفونی کننده‌ای که در خانه‌ها استفاده می‌شوند هرگز نباید با دیگر مواد تمیز کننده مخلوط شوند زیرا ممکن است منجر به ایجاد واکنش‌های شیمیایی خطرناکی شوند.

انتخاب استفاده از ضدعفونی کننده، بستگی به مورد خاص و شرایط محیطی شما دارد. برخی از مواد ضدعفونی کننده، طیف گسترده‌ای دارند (بسیاری از انواع مختلف میکروب‌ها را از بین می‌برند)، در حالی که برخی دیگر طیف وسیعی از ویروس‌ها را نابود می‌کنند. استدلال‌های بسیاری مبنی بر ایجاد و حفظ شرایطی برای عدم رشد ویروس‌ها و میکروب‌ها به جای تلاش در جهت از بین بردن آنها وجود دارد. اما کنون، هیچ کدام از آنها به یک نتیجه قطعی و کارآمد نرسیده‌اند.

باکتری‌ها به سرعت می‌توانند تکثیر شوند و بسیار سریع‌تر نیز در آن محیط رشد کنند. اگر برخی از باکتری‌ها در اثر حملات شیمیایی مانند ضدعفونی کننده‌ها زنده بمانند، نسل‌های جدیدی از باکتری‌ها را تشکیل می‌دهند که کاملا در برابر مواد شیمیایی مورد استفاده مقاوم هستند و از بین بین بردن آنها بسیار دشوار است. در طول یک حمله شیمیایی پایدار، باکتری‌های باقیمانده در تولید مثل‌های آتی به طور فزاینده‌ای در برابر مواد شیمیایی مورد استفاده مقاومت می‌کنند و در نهایت مواد شیمیایی مانند ضدعفونی کننده‌ها را بی اثر می‌سازند.

انواع ضدعفونی کننده ها

مواد ضدعفونی کننده دارای انواع مختلفی هستند که در این بخش برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

ضدعفونی کننده هوا

ضدعفونی کننده‌های هوا به طور معمول مواد شیمیایی هستند که قادر به ضد عفونی میکروب‌های معلق در هوا هستند. به طور کلی تصور می‌شود که مواد ضدعفونی کننده تنها محدود به استفاده در سطوح هستند؛ اما این طور نیست. در سال 1928، یک مطالعه نشان داد که میکروب‌های موجود در هوا می‌توانند با استفاده از مایع سفید کننده رقیق، کشته شوند. یک ماده ضدعفونی کننده هوا باید به عنوان یک هواساز و یا بخار با غلظت کافی در هوا پراکنده شود تا بدین طریق تعداد میکروب‌های عفونی قوی موجود در هوا به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کنند.

تری‌اتیلن گلیکول (Triethylene glycol) یکی از ضدعفونی کننده‌های موثر برای هوا در محیط‌های آزمایشگاهی کنترل شده است؛ اما استفاده از آن به طور موثر در محیط‌های عمومی دشوارتر است زیرا دارای ترکیبات شیمیایی قوی است که ممکن در هوای بیرون از آزمایشگاه باعث ایجاد مشکلات تنفسی گردد. با این حال ضدعفونی‌ کننده‌های دیگری وجود دارند که می‌توانند به سرعت با میکروب‌ها و ویروس‌های معلق در هوا مبارزه کرده و آن‌ها را نابود کنند. ضدعفونی کننده هوا در این روزها که ویروس خطرناک کرونا به شدت شیوع پیدا کرده است، می‌تواند یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری باشد. 

الکل

الکل و الکل حاوی ترکیبات کاتیون آمونیوم نوع چهارم (Quaternary ammonium cation) ضدعفونی کننده‌های مناسب برای سطوح هستند و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به عنوان اصلی‌ترین ماده ضدعفونی کننده تجهیزات پزشکی و سطوح مختلف استفاده می‌شوند. مخلوطی از 70٪ اتانول یا ایزوپروپیل الکل (Isopropyl Alcohol) رقیق شده در آب در برابر طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها موثر است؛ اگرچه غلظت‌های بالاتر آن‌ها اغلب به عنوان ضد عفونی کننده سطوح مرطوب مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، مخلوط‌های با غلظت بالا (مانند 80٪ اتانول 5٪ ایزوپروپانول) برای از بین بردن ویروس‌های حاوی لیپید نیز بسیار موثر هستند.

میزان اثربخشی الکل هنگامی که محلول با ماده شوینده لوریک اسید (صابون نارگیل) ترکیب شود، بسیار بیشتر می‌شود. میزان تاثیر 29.4٪ اتانول با اسید دودکانوئیک (Dodecanoic acid) در برابر طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها بسیار قابل توجه است. از الکل همچنین برای ضدعفونی کردن زخم‌ها و جلوگیری از عفونت نیز استفاده می‌شود.

آلدئیدها

آلدئیدها (Aldehydes)، مانند فرمالدهید (Formaldehyde) و گلوتار آلدئید (Glutaraldehyde)، دارای خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی قوی هستند. آلدئیدها در نتیجه هیدروژن‌گیری از الکل نوع یک هستند و خاصیت ضدعفونی کننده دارند.

اکسید کننده ها

عوامل اکسیدکننده، غشای سلولی میکروب‌ها را اکسیداسیون می‌کنند که این امر منجر به از بین رفتن ساختار سلولی و در نتیجه مرگ آن‌ها می‌شود. تعداد زیادی از مواد ضدعفونی کننده به این روش عمل می‌کنند. کلر و اکسیژن نیز جزو اکسیدکننده‌های قوی محسوب می‌شوند.

پراکسی اسید ها

پراکسی اسیدها، اکسیدان‌های قوی و ضدعفونی کننده‌های بسیار مؤثری هستند که انواع مختلف آنها عبارتند از:

• اسید پرفورمیک (Performic acid)
• پراستیک اسید (Peracetic acid)
• پروکسی بنزوئیک اسید (Peroxybenzoic acid)
• پروکسی پروپیونیک اسید (Peroxypropionic acid)
• متا کلروپروکسی‌ بنزوئیک اسید (Meta-Chloroperoxybenzoic acid)
• پروکسی مونو سولفوریک اسید (Peroxymonosulfuric acid)

فنول ها

فنول‌ها عناصر فعال در برخی از مواد ضدعفونی کننده خانگی هستند و در بعضی از دهانشویه‌ها و صابون‌های ضد عفونی کننده یافت می‌شوند. فنول‌ها برای گربه‌ها و کودکان تازه متولد شده خاصیت سمی دارند. فنول‌ها یکی قدیمی‌ترین ضدعفونی کننده‌ها محسوب می‌شوند؛ اما در بعضی موارد ممکن است حساسیت‌زا باشند.

کاتیون آمونیوم نوع چهارم

کاتیون آمونیوم نوع چهارم، گروه دیگری از ترکیبات مواد ضدعفونی کننده هستند. کاتیون آمونیوم در دوز 200ppm و یا بالاتر به علاوه محلول‌های الکلی، اثرات ضدعفونی کننده قوی را در برابر از بین بردن ویروس‌هایی مانند نورو ویروس (Norovirus)، روتاویروس (Rotavirus) و یا ویروس فلج اطفال (Polio virus) از خود نشان می‌دهند.

فرمولاسیون‌های جدیدتر کاتیون آمونیوم نیز با میزان الکل کمتر، ضدعفونی کننده‌های قوی‌تری را با زمان تاثیر سریع (3 الی 5 دقیقه) در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌های بیماری‌زا و مایکوباکتریوم ( Mycobacteria) به وجود آورده‌اند. این ترکیب کاتیون آمونیوم‌ها همچنین بیوکسیدهایی هستند که جلبک‌ها را نیز از بین می‌برند و در مقیاس‌های بزرگ به عنوان یک افزودنی در سیستم‌های آب صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا رشد بیولوژیکی ناخواسته را به حداقل برسانند.

اندازه گیری میزان اثربخشی ضدعفونی کننده ها

یکی از راه‌های مقایسه مواد ضد عفونی کننده، مقایسه چگونگی عملکردآن با یک ماده ضدعفونی کننده شناخته شده است. فنول یک ضدعفونی کننده استاندارد است و سیستم رتبه‌بندی مربوط به آن نیز «ضریب فنول» نام دارد. مواد ضدعفونی کننده مورد آزمایش با فنول موجود در یک میکروب استاندارد، مقایسه می‌شوند. ضدعفونی کننده‌هایی که از فنول مؤثرتر هستند، دارای ضریب بزرگ‌تر از 1 بوده و ضدعفونی کننده‌هایی که میزان اثربخشی کمتری دارند نیز دارای ضریب کمتر از 1 هستند.

روش دیگر تعیین میزان اثربخشی ضدعفونی کننده‌ها از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آمریکا در سه سطح بالا، متوسط و پایین طبقه‌بندی شده است. مواد ضد عفونی کننده سطح بالا، تمام ارگانیسم‌ها را به جز میزان بسیار بالای هاگ‌های باکتریایی از بین می‌برند. مواد ضدعفونی کننده سطح متوسط تمام ​​مایکوباکتری‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها را نابود می‌کند و مواد ضدعفونی سطح پایین نیز برخی از ویروس‌ها و باکتری‌های ضعیف را با یک میکروب‌کش شیمیایی از بین می‌برند.

روش های خانگی ساخت ضدعفونی کننده ها

با شیوع ویروس کرونا، انواع مواد ضدعفونی کننده و بهداشتی بسیار کمیاب شده‌اند؛ اما نگران نباشید زیرا ما در این قسمت نحوه ساخت چندین ضدعفونی کننده خانگی را به شما آموزش می‌دهیم. با استفاده از این روش‌های ساده اما کاربردی می‌توانید خودتان در منزل ژل ضدعفونی کننده بسازید و از ابتلا به بیماری‌های ویروسی مختلف در امان باشید.

طرز تهیه ژل ضدعفونی کننده دست با الکل و گلیسیرین

برای تهیه این ژل به یک قاشق غذاخوری الکل، نصف قاشق چای خوری گلسیرین، یک چهارم فنجان ژل آلوئه‌ورا، 10 قطره روغن دارچین، 10 قطره روغن درخت چای و کمی آب احتیاج دارید. ابتدا تمام مواد ذکر شده به جز آب را با یکدیگر مخلوط کنید و پس از آن که کاملا با یکدیگر ترکیب شدند، آب را نیز به آن‌ها اضافه کرده و سپس محلول به‌دست آمده را در یک ظرف درپوش دار ریخته و از آن استفاده کنید.

طرز تهیه ژل ضدعفونی کننده دست با آلوئه ورا

برای تهیه این ژل به مقداری ژل آلوئه‌ورا، الکل 91 درصد و آب نیاز دارید. به جای استفاده از الکل همچنین می‌توانید از محصولاتی که دارای حداقل 65 درصد الکل هستند نیز استفاده کنید. الکل 91 درصد ایزوپروپیل نیز می‌تواند برای تهیه این ژل بسیار مفید باشد. مواد ذکر شده را به میزان مساوی در یک ظرف ریخته و آن‌ها را با یکدیگر مخلوط کنید تا کاملا باهم ترکیب شوند و سپس آن را در یک ظرف درب‌دار بریزید و از آن استفاده کنید.

ما در این مقاله مواد ضدعفونی کننده مختلف را مورد بررسی قرار دادیم. در این روزها با شیوع گسترده ویروس خطرناک کرونا، استفاده از انواع مواد ضدعفونی کننده مانند ژل‌های شستشو و محلول‌ها بسیار مهم هستند و نوعی پیشگیری محسوب می‌شوند و همانطور که می‌دانید، پیشگیری بهتر از درمان است و با استفاده از مواد ضدعفونی کننده می‌توانید سلامت خود را در برابر انواع ویروس‌ها به خصوص کرونا تضمین کنید.

الکل یکی از شاخص‌ترین ضدعفونی کننده‌ها است که در ساخت بسیاری از محلول‌ها و ژل‌های ضدعفونی کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد و خاصیت ضد باکتریایی و ویروس‌کشی بالایی دارد و می‌تواند به سرعت ویروس‌ها را از بین برده و از تکثیر آن‌ها نیز جلوگیری کند. تماس مستقیم با سطوح ویروسی و افراد مبتلا به بیماری، اصلی‌ترین علل ابتلا به بیماری هستند؛ بنابراین سعی کنید میزان تماس مستقیم خود را با اشیا و سطوح مختلف کاهش دهید و به طور مرتب از مواد ضد عفونی کننده دست و صورت استفاده کرده تا از ابتلا به انواع بیماری‌های مختلف پیشگیری کنید.