10 نمونه حساسیت غذایی؛ از شیر گاو تا تخم مرغ

حساسیت غذایی یکی از معروف‌ترین واکنش‌های دستگاه ایمنی است. برای شناخت بهتر این واکنش و اینکه چرا برخی حساسیت غذایی دارند با ما در این مقاله همراه باشید.

برای درک بهتر معنای حساسیت غذایی باید ابتدا با مفهوم حساسیت آشنا بشویم. بدن دارای سیستم دفاعی پیشرفته‌ای برای حمله به میکروب‌ها است که به آن دستگاه ایمنی گفته می‌شود؛ ولی گاهی این دستگاه به هدف‌های نادرست حمله می‌کند. افراد وقتی دچار حساسیت می‌شوند که سیستم ایمنی آنان توسط مواد بی‌ضرر مانند گردوغبار، گرده‌های گل و یا مواد غذایی تحریک می‌شود.

در حال حاضر حساسیت به غذا یکی از رایج‌ترین حساسیت‌ها در سطح جهان است. آمارها نشان می‌دهد که 5% از بزرگسالان و 8% از کودکان با این نوع حساسیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین گفته می‌شود که این آمارها در حال افزایش است. جالب است بدانید که هر غذایی می‌تواند عاملی برای ایجاد حساسیت باشد؛ ولی بیشتر حساسیت‌های غذایی که توسط افراد ثبت‌شده شامل 10 نوع ماده‌ غذایی است. در ادامه با 10 مورد حساسیت غذایی معروف آشنا می‌شویم.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• حساسیت غذایی چیست؟
• 10 نمونه معروف حساسیت غذایی
  • حساسیت به شیر
  • حساسیت به تخم مرغ
  • حساسیت به آجیل‌ های درختی
  • حساسیت به بادام‌ زمینی
  • حساسیت به غذاهای دریایی
  • حساسیت به گندم
  • حساسیت به سویا
  • حساسیت به ماهی
  • حساسیت به میوه و سبزیجات خام
  • حساسیت به کنجد

حساسیت غذایی چیست؟

به وضعیتی که در آن غذاهای خاص باعث ایجاد واکنش بیش‌ازحد سیستم دفاعی بدن می‌شود، حساسیت غذایی می‌گویند. در چنین وضعیتی سیستم ایمنی بدن، برخی از پروتئین‌های موجود در غذا را مضر تشخیص می‌دهد و به آن‌ها حمله می‌کند. واکنش دفاعی آن‌ هم به‌صورت آزاد کردن مواد شیمیایی همچون هیستامین است که باعث ایجاد التهاب در نقاط مختلف بدن می‌شود.

افرادی که حساسیت غذایی دارند حتی با مقدار کمی از آن غذا، علائم حساسیت غذایی را نشان می‌دهند. علائم این افراد می‌تواند در همان دقایق اول یا حتی چند ساعت بعد بروز پیدا کند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:

• تورم زبان، دهان و یا صورت
• مشکلات تنفسی
• پایین آمدن فشار خون
• حالت تهوع
• اسهال
• کهیر
• جوش‌های خارش‌دار

در موارد حادتر، حساسیت‌های غذایی می‌توانند باعث آنافیلاکسی (Anaphylaxis) شوند. در این مواقع علائم حساسیت غذایی به‌سرعت بروز می‌کنند که شامل جوش‌های خارش‌دار، تورم گلو یا زبان، تنگی نفس و پایین آمدن فشار خون است. این علامت‌ها می‌توانند برای فرد خطرناک و حتی در مواقعی کشنده باشند.

10 نمونه معروف حساسیت غذایی

در ادامه با 10 نمونه معروف حساسیت غذایی آشنا می‌شویم.

1. حساسیت به شیر

این نوع حساسیت اغلب در نوزادان و کودکان دیده می‌شود؛ بخصوص آن دسته از بچه‌هایی که قبل از شش‌ماهگی شروع به استفاده از شیر گاو می‌کنند. حساسیت غذایی در کودکان نیز به‌اندازه‌ قابل‌توجهی شایع است و حدوداً 2 الی 3 درصد از کل نوزادان و کودکان در جهان را شامل می‌شود. بااین‌حال 90% از این کودکان تا سه‌سالگی به‌طور طبیعی بهبود پیدا می‌کنند و در بزرگسالی با چنین مشکلی مواجه نمی‌شوند.

بسیاری از افراد حساسیت به شیر را با حساسیت به لاکتوز اشتباه می‌گیرند؛ چون علائم آن‌ها تا حدودی شبیه به هم است. در مورد حساسیت به شیر، سیستم دفاعی فرد به پروتئین شیر واکنش نشان می‌دهد؛ ولی در مورد حساسیت به لاکتوز، بدن قادر نیست برخی از آنزیم‌ها را بشکند که نتیجه‌ آن مشکلات گوارشی است. برای تشخیص تفاوت بین این دو حساسیت با پزشک متخصص آلرژی مشورت کنید.

اگر حساسیت شما شیر گاو تشخیص داده شد، تنها راه درمان دوری از شیر گاو و متعلقاتش است. این امر شامل غذاهایی که در آن‌ها شیر، شیر خشک، پنیر، کره، مارگارین، ماست، خامه و بستنی است نیز می‌شود.

2. حساسیت به تخم مرغ

حساسیت به تخم مرغ دومین حساسیت شایع در کودکان است. آمارها حاکی از آن است که 68% از کودکانی که حساسیت به تخم مرغ دارند تا 16 سالگی این حساسیت با آن‌ها می‌ماند. علائم این حساسیت شامل موارد زیر است:

• مشکلات گوارشی مثل معده درد
• واکنش‌های پوستی مانند جوش یا کهیر
• مشکلات تنفسی
• آنافیلاکسی (که بسیار نادر است)

جالب است بدانید افرادی که حساسیت به تخم مرغ در آن‌ها تشخیص داده‌ شده است، درواقع حساسیت به سفیده‌ آن دارند و با زرده‌ تخم مرغ مشکلی ندارند. دلیل این امر این است که بیشتر پروتئین تخم مرغ در سفیده آن جمع می‌شود و مقدار کمی از آن در زرده باقی می‌ماند. البته برای تشخیص این مورد نیز باید با پزشکتان مشورت کنید.

برای درمان نیز مانند دیگر حساسیت‌ها باید عامل حساسیت را از غذایتان حذف یا مواد جایگزین برای آن پیدا کنید. البته باید خاطرنشان کرد که 70% از کودکان که حساسیت به تخم مرغ دارند، در خوردن بیسکویت یا کیک مشکلی ندارند. محققان این احتمال را می‌دهند که عوارض تخم مرغ پخته‌شده به‌مراتب کم‌تر از تخم مرغ نیمه‌پخته یا خام باشد. البته باز هم تأکید می‌کنیم که این مورد برای همه کاربرد ندارد و فقط با تشخیص پزشک می‌توان این کار را انجام داد.

3. حساسیت به آجیل‌ های درختی

نوعی از حساسیت است که در واکنش به آجیل‌های درختی ایجاد می‌شود. حدوداً 1.2% از کل مردم آمریکا به این حساسیت دچار هستند. این آجیل‌ها شامل بادام درختی، بادام‌ هندی، گردو، پسته، ماکادمیا، آجیل برزیلی، هسته کاج و… هستند. اگر به یکی از آن‌ها حساسیت داشته باشید، به‌احتمال‌زیاد به بقیه‌ آن‌ها هم حساسیت دارید؛ بنابراین در صورت داشتن حساسیت به آجیل درختی (حتی اگر یک یا دو مورد است)، از تمام آجیل‌ها و متعلقاتشان مانند روغن‌ها و کره‌ها دوری‌ کنید.

برخلاف حساسیت‌های دیگر، حساسیت به آجیل‌های درختی یک نوع حساسیت مادام‌العمر‌ است که نیاز به مراقبت‌های شدید دارد؛ چون این نوع حساسیت به‌تنهایی مسئول 50% از مرگ‌ومیرهای ناشی از آنافیلاکسی بوده است. برای پیش‌گیری از چنین مواقعی توصیه می‌شود که همیشه داروی اپی‌پن (Epipen) یا همان اپی‌نفرین تزریقی (Epinephrine) همراهتان باشد. اپی‌پن یک داروی تزریقی است که اپی‌نفرین را وارد جریان خون می‌کند و علائم ناشی از واکنش‌های حساسیتی مانند تنگی نفس، فشار خون پایین، خارش پوست، کهیر و خس‌خس سینه را بهبود می‌بخشد.

4. حساسیت به بادام‌ زمینی

مانند حساسیت مورد قبل، حساسیت به بادام‌ زمینی بسیار شایع است و می‌تواند واکنش‌های سخت و کشنده داشته باشد. افرادی که حساسیت به بادام‌ زمینی دارند، به‌احتمال‌زیاد حساسیت به آجیل‌های درختی هم خواهند داشت. این امر را می‌توان با کمک آزمایش خون، تست حساسیت پوست و تاریخچه‌ خانوادگی بیمار تشخیص داد. احتمال می‌رود افرادی که در تاریخچه خانوادگی‌شان حساسیت به بادام‌ زمینی وجود دارد، بیشتر از سایرین در معرض این نوع از حساسیت باشند.

امروزه 4 الی 8 درصد از کودکان و 1 الی 2 درصد از بزرگ‌سالان به بادام‌ زمینی حساسیت دارند. 15 الی 22 درصد از این کودکان تا قبل از رسیدن به نوجوانی بهبود پیدا می‌کنند. در حال حاضر تنها راه درمان برای بزرگ‌سالان، روش اجتنابی است؛ به این معنی که فرد باید از هر آنچه که بادام‌ زمینی در آن است اجتناب کند.

اما برای کودکان این شانس وجود دارد که در بزرگسالی چنین مشکلی را نداشته باشند. در این خصوص درمان‌های جدیدی ابداع شده است؛ به‌عنوان‌مثال یکی از روش‌ها این است که کودک تحت نظر پزشک مقادیر کوچک و دقیقی از بادام‌ زمینی را برای حساسیت‌زدایی وارد رژیم غذایی خود می‌کند.

5. حساسیت به غذاهای دریایی

این نوع حساسیت که تشخیص بسیار راحتی هم دارد، بیشتر در بزرگ‌سالان دیده می‌شود تا کودکان. عامل حساسیت به غذاهای دریایی، وجود یک پروتئین به نام تروپوماسین (Tropomyosin) در آبزیان است که سیستم دفاعی بدن آن را مضر تشخیص داده و به آن حمله می‌کند. علاوه بر تروپوماسین، پروتئین‌های دیگر مانند کیناز (Kinase)، آرژینین (Arginine) و زنجیره سبک میوزین (Myosin light chain) نیز در ایجاد این حساسیت نقش دارند. حساسیت به غذاهای دریایی از آن دسته حساسیت‌هایی است که به‌مرور زمان بهبودی در آن دیده نمی‌شود و باید از روش‌های دیگر برای جلوگیری از بروز حساسیت استفاده کرد. روش اجتنابی برای این نوع حساسیت بسیار ساده و کاربردی است؛ زیرا با حذف این غذاها، به زندگی روزمره‌ فرد آسیبی وارد نمی‌شود.

نمونه‌هایی از غذاهای دریایی معروف از این قرار هستند:

• میگو
• خرچنگ خاردار
• خرچنگ دریایی
• ماهی مرکب
• گوش‌ماهی‌ها

6. حساسیت به گندم

حساسیت به گندم حاصل واکنش به یکی از پروتئین‌های موجود در آن است. این امر بیشتر در کودکان زیر 10 سال دیده می‌شود و اغلب این کودکان بعد از ده‌سالگی بهبود پیدا می‌کنند. مانند دیگر حساسیت‌ها، حساسیت به گندم می‌تواند باعث مشکلات گوارشی، کهیر، استفراغ، خارش، نفخ و در موارد بخصوصی آنافیلاکسی شود. در بعضی مواقع حساسیت به گندم با بیماری‌های شکمی و حساسیت به گلوتن اشتباه گرفته می‌شود؛ چون هر دو به‌ظاهر منشأ و علائم مشابهی دارند. حساسیت به گندم، نتیجه‌ واکنش سیستم دفاعی بدن به یکی از صدها پروتئین موجود در گندم است.

این نوع حساسیت خطرناک و در بعضی مواقع نیز مرگبار به‌حساب می‌آید؛ درحالی‌که بیماری‌های شکمی و حساسیت به گلوتن تا این اندازه خطرناک نیستند و فقط نتیجه‌ واکنش به یک پروتئین خاص به نام گلوتن هستند. افرادی که با مشکل حساسیت به گندم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، با حذف گندم از رژیم غذاییشان مشکلشان برطرف می‌شود. این افراد مشکلی با هضم و جذب گلوتن ندارند و می‌توانند گلوتن را از غلات دیگر دریافت کنند.

حساسیت به گندم اغلب از طریق تست حساسیت پوست تشخیص داده می‌شود. در حال حاضر تنها راه درمان حساسیت به گندم، اجتناب از گندم و متعلقاتش است که این امر شامل برخی مواد آرایشی و بهداشتی نیز می‌شود.

7. حساسیت به سویا

حدوداً 0.4% از کودکان زیر سه سال، حساسیت به سویا دارند. علائم این نوع حساسیت شامل آبریزش بینی، خارش و سوزش دهان، آسم و مشکلات تنفسی است. همچنین در موارد بسیار نادری هم آنافیلاکسی در افراد مشاهده‌ شده است. جالب است بدانید که تعداد کمی از کودکانی که حساسیت به شیر گاو دارند، از حساسیت به سویا نیز رنج می‌برند. غذاهای متداولی که باعث بروز حساسیت به سویا می‌شوند شامل دانه‌های سویا، روغن سویا، شیر سویا و سس سویا است. ازآنجایی‌که سویا و متعلقاتش در بسیاری از محصولات یافت می‌شود (از مایع دستشویی تا انواع گوشت‌های فراوری‌شده)، لازم است که برچسب مواد غذایی یا محصول موردنظرتان را قبل از استفاده بادقت بررسی کنید. مانند دیگر موارد تنها راه درمان حساسیت غذایی سویا، حذف کامل آن از غذا، وسایل آرایشی بهداشتی و به‌طورکلی از زندگی‌تان است.

8. حساسیت به ماهی

این نوع حساسیت بیشتر در بزرگ‌سالان اتفاق می‌افتد و حدوداً 2% از این جمعیت را شامل می‌شود. برخلاف دیگر حساسیت‌ها، حساسیت به ماهی در بزرگسالی بروز می‌کند و تا سال‌ها با فرد می‌ماند. حدوداً 40% از افرادی که حساسیت به ماهی دارند، در کودکی چنین مشکلی نداشتند. همانند حساسیت به غذاهای دریایی، این مورد نیز علائم حساسیتی شدید و گاهاً کشنده دارند که شامل استفراغ، اسهال و در مواردی آنافیلاکسی است. برای جلوگیری از بروز هرگونه حادثه‌ای، لازم است که این افراد همیشه یک اپی‌پن همراه خودشان داشته باشند.

به علت داشتن علائم غذایی مشابه، گاهاً حساسیت به ماهی با حساسیت به آلاینده، باکتری و یا ویروس موجود در ماهی اشتباه گرفته می‌شود. ازآنجایی‌که پروتئین‌های موجود در دیگر غذاهای دریایی شبیه به ماهی نیست، افراد دارای حساسیت به غذاهای دریایی می‌توانند در صورت تأیید پزشک ماهی بخورند. افرادی که حساسیت به ماهی دارند معمولاً به یک الی دو نوع خاص از ماهی‌ها واکنش حساسیتی نشان می‌دهند و با دیگر انواع آن‌ها مشکلی ندارند.

9. حساسیت به میوه و سبزیجات خام

اغلب میوه‌ها و سبزیجات خام، پروتئینی مشابه با برخی گرده‌ها دارند که عاملی برای ایجاد حساسیت به‌حساب می‌آیند. علائم این حساسیت شامل خارش دهان و گلو، سرفه و آبریزش بینی است. برخی معتقدند که با برداشتن پوست میوه یا سبزیجات می‌توان عوارض جانبی حساسیت را کاهش داد. راه‌حل دیگر، پختن میوه و سبزیجات قبل از استفاده از آن‌ها است؛ پختن باعث تغییر شکل پروتئین‌هایی می‌شود که موجب بروز واکنش‌های حساسیت‌زا هستند. این نوع حساسیت غذایی نسبت به دیگر موارد خطر کمتری دارد؛ اما ممکن است در برخی مواقع نیز باعث ایجاد آنافیلاکسی شود.

10. حساسیت به کنجد

حساسیت به کنجد یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های غذایی در کودکان است که روند رو به افزایش دارد. استفاده از کنجد بیشتر در خاورمیانه رایج است تا آمریکا؛ ولی ازآنجایی‌که بیشتر رژیم غذایی آمریکایی‌ها را غذاهای آماده همچون حمص و طیف گسترده‌ای از سس‌ها تشکیل می‌دهد و همه این موارد دارای کنجد یا روغن کنجد هستند، حساسیت به کنجد در کودکان آمریکایی نیز دیده می‌شود. برای جایگزین کردن کنجد می‌توان از تخمه آفتاب‌گردان، تخمه‌ کدو و تخمه هندوانه استفاده کرد. این جایگزین‌ها باعث حساسیت غذایی نمی‌شوند و کالری دریافتی آن‌ها متعادل و مناسب است.

تشخیص و درمان حساسیت غذایی کار پیچیده‌ای است که نیاز به کمک پزشک متخصص دارد. بسیاری از حساسیت‌های غذایی دیگر وجود دارند که برای طولانی نشدن در این مطلب گنجانده نشده‌اند. اغلب حساسیت‌های غذایی با رعایت‌های مناسب به‌مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند.

شما چطور؟ آیا تابه‌حال حساسیت به غذا داشته‌اید؟ در صورت داشتن تجربه‌ حساسیت غذایی، آن را با ما در قسمت کامنت‌ها به اشتراک بگذارید.