هر آنچه درباره رده بندی سنی بازی ها در ایران و جهان باید بدانید

نظام رده بندی سنی بازی های ویدیویی سیستمی است که بازی‌های مختلف را براساس محتوایشان تقسیم‌بندی می‌کند. برای آشنایی با نظام ‌های رده بندی سنی در ایران و جهان با پلازا همراه باشید.

هرازگاهی می‌شنویم در نقاط مختلف دنیا، رفتارهای خشونت‌آمیزی از نوجوانان یا کودکان سر می‌زند که حتی باورش هم برایمان دشوار است. برای مثال، تاکنون چندین مورد در ایالات متحده گزارش شده که نوجوانی با سلاح گرم وارد مدرسه می‌شود و هم‌کلاسی‌های خود را به گلوله می‌بندد یا کودکی به اعضای خانواده‌اش شلیک می‌کند و جان آن‌ها را می‌گیرد. معمولا یکی از اصلی‌ترین متهمان هنگام بروز چنین وقایع هولناکی، بازی‌های ویدیویی هستند. البته هرگز ثابت نشده است بازی‌ها می‌توانند باعث به‌وجود آمدن رفتارهای خشونت‌آمیز در کودکان و نوجوانان شوند. حتی محققان به این نتیجه رسیده‌اند که انجام بازی‌ها، به‌ویژه بازی‌های اکشن، باعث می‌شود انرژی نوجوانان تخلیه شود و رفتارهای آرام‌تری داشته باشند. باوجوداین، نباید این موضوع را فراموش کنیم که وجود هر محتوایی در بازی‌ها برای تمام سنین مناسب نیست.

واقعیت این است که ذهن کودکان و نوجوانان آمادگی دریافت بعضی مفاهیم را ندارد. وجود خشونت‌های افسارگسیخته در بازی‌ها و صحنه‌های استعمال موادمخدر یا مصرف الکل و محتواهای جنسی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی روی فکر و روان افراد کم‌سن‌و‌سال بگذارد. کودکان به‌دلیل کنجکاوی معمولا این موارد را با انگیزه و هیجان زیادی دنبال می‌کنند؛ بدون آنکه متوجه باشند درمعرض چه آسیب بزرگی قرار گرفته‌اند. اینجاست که وجود سیستمی جامع برای درجه‌بندی محتوای بازی‌ها و سایر رسانه‌های دیداری و شنیداری ضروری به‌نظر می‌رسد؛ سیستم رده بندی سنی که بتواند به والدین در تشخیص و انتخاب بازی مناسب برای فرزندشان کمک کند.

از سال‌ها پیش در دنیا، دو سیستم معتبر ESRB و PEGI برای رده بندی سنی بازی ها وجود دارد و هرکدام در کشورهای خاصی استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر، در کشور ما نیز نظام جدیدی به‌نام «اسرا» (ESRA) شکل گرفته که براساس فرهنگ خودمان بازی‌ها را رتبه‌بندی می‌کند. در این مقاله، می‌خواهیم با این نظام‌ها و علائم مربوط به آن‌ها بیشتر آشنا شویم. پس با پلازا همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• نظام‌های ESRB و PEGI ؛ در دنیا بازی‌ها را چگونه رده بندی سنی می‌کنند؟
• با نظام رده بندی سنی ESRA در ایران آشنا شوید
• سخن پایانی

نظام‌های ESRB و PEGI ؛ در دنیا بازی‌ها را چگونه رده بندی سنی می‌کنند؟

سازمان ESRB در سال 1994 تأسیس شد. این سازمان وظیفه دارد بازی‌ها و اپلیکیشن‌ها را براساس محتوایشان رتبه‌بندی کند تا والدین بتوانند با خیال راحت بازی با نرم‌افزار برای فرزندان خود تهیه کنند. این نظام در آمریکای‌شمالی و به‌طور مشخص در سه کشور آمریکا و کانادا و مکزیک به‌کار برده می‌شود. البته درباره موفقیت و کارایی نظام ESRB بحث‌های زیادی وجود دارد؛ مثلا گفته می‌شود گیمرها به این درجه‌بندی چندان توجه نمی‌‌کنند و حتی بازی‌های نامناسب سنشان را تجربه می‌کنند. با تمام این‌ها، بودن سیستم رتبه‌بندی سنی بهتر از نبودنش است. در تصویر زیر، می‌توانید علامت‌های مختلفی را مشاهده کنید که در نظام ESRB استفاده می‌شوند. درادامه، درباره معنی هر عبارت توضیح خواهیم داد.

• EC (کودکان): این علامت نشان می‌دهد بازی برای کودکان بزرگ‌تر از 3 سال مناسب است. چنین بازی‌هایی محتوای آزاردهنده ندارند و معمولا گیم‌پلی‌شان نیز ساده و راحت است.
• E (همه افراد): بازی‌های دارای این علامت معمولا برای افراد بزرگ‌تر از 6 سال مناسب هستند و خشونتی در آن‌ها وجود ندارد.
• E10+ (همه افراد بزرگ‌تر از 10 سال): این بازی‌های برای افراد بزرگ‌تر از 10 سال توصیه می‌شوند. معمولا میزان خشونت این بازی‌ها بسیار کم است.
• T (نوجوانان): این بازی‌های برای افراد بالای 13 سال مناسب هستند. در چنین بازی‌هایی احتمال بروز خشونت، محتوای جنسی (در حد متعادل)، نشان‌دادن خون و مشروبات الکی وجود دارد.
• M (بزرگ‌سالان): این بازی‌های برای افراد بزرگ‌تر از 17 سال مناسب هستند. در این بازی‌ها، معمولا خشونت زیادی دیده می‌شود و در اکثر موارد، محتوای جنسی و برهنگی و الفاظ رکیک در آن‌ها وجود دارد.
• AO (فقط افراد بالغ): این بازی‌ها فقط برای افراد بزرگ‌تر از 18 سال توصیه می‌شوند. چنین بازی‌های محتوای خشونت‌آمیز و صحنه‌های جنسی زننده دارند.
• RP (رتبه‌بندی نشده): وقتی این علامت را پشت جلد بازی دیدید؛ یعنی آن بازی را ESRB هنوز رده‌بندی نکرده است.

درکنار این علائم، معمولا عبارت‌هایی نیز نوشته می‌شوند که به محتوای بازی‌ها اشاره می‌کنند. این عبارت‌ها درواقع توضیحات کوتاهی هستند که نشان می‌دهند بازی چه نوع محتوایی دارد. برای مثال، استفاده از الفاظ رکیک، استعمال الکل، نشان‌دادن خون و… ازجمله مواردی هستند که با این عبارت‌ها به آن‌ها اشاره می‌شود. درادامه می‌توانید با تعدادی از این عبارات و معنی آن‌ها آشنا شوید:

• Alcohol Reference: این عبارت یعنی در بازی به مشروبات الکلی اشاره یا تصاویر آن در بازی نشان داده می‌شود.
• Animated Blood: در بازی از خون کارتونی یا غیرواقعی استفاده شده است.
• Blood: در این بازی‌ها خون‌ریزی وجود دارد.
• Blood and Gore: در این بازی‌ها علاوه‌بر خون‌ریزی شاهد خشونت شدید و قطع عضو شخصیت‌های بازی‌ خواهید بود.
• Digital Purchases: به محتوای دیجیتالی خریدنی یا همان خریدهای درون‌برنامه‌ای اشاره می‌کند.
• Drug Reference: در بازی از تصاویر یا نام موادمخدر استفاده شده است.
• Intense Violence: به خشونت شدید و واقعی در بازی‌ها اشاره می‌کند. این نوع از خشونت بسیار شبیه دنیای واقعی است و با خون‌ریزی زیاد و کشتار بی‌رحمانه به‌تصویر کشیده می‌شود.
• Language: در این بازی‌ها از الفاظ نامناسب استفاده شده است.
• Mature Humor: در چنین بازی‌هایی شاهد شوخی‌ها و دیالوگ‌های جنسی هستیم.
• Nudity: در این بازی‌ها برهنگی وجود دارد.
• Sexual Content: این عبارت نشان‌‌دهنده روابط جنسی یا برهنگی است.
• Shares Info: این عبارت به شما هشدار می‌دهد اطلاعاتی مانند ایمیل‌ شما با سایر افراد به‌اشتراک گذاشته خواهد شد.
• Shares Location: این عبارت به‌معنی اشتراک‌گذاری موقعیت مکانی شما با دیگران است.
• Users Interact: این عبارت یعنی در بازی شاهد محتوایی خواهید بود که دیگر بازیکنان به‌اشتراک‌ می‌گذارند. این محتواها ممکن است نامناسب باشند.
• Unrestricted Internet: این عبارت نشان می‌دهد بازی به اینترنت شما دسترسی کامل دارد.

همان‌طورکه گفتیم، ESRB تنها در آمریکای‌شمالی به رسمیت شناخته می‌شود و در اروپا از سیستم دیگری به‌نام PEGI استفاده می‌کنند. در این سیستم، بازی‌ها در پنج گروه سنی رده‌بندی می‌شوند که درادامه، می‌توانید علامت آن‌ها را مشاهده کنید. همچنین، چند علامت فرعی دیگر در این نظام وجود دارد که مثل عبارت‌های توضیحی در نظام ESRB عمل می‌کنند؛ یعنی محتوای بازی‌ها را مختصرا توضیح می‌دهند. درادامه درباره تمام علائم نظام رده بندی سنی PEGI نیز توضیح می‌دهیم.

• 3: این بازی‌ها برای تمام گرو‌ه‌های سنی مناسب هستند. چنین بازی‌هایی یا خشونت ندارند یا خشونتشان از نوع کارتونی و فانتزی است.
• 7: این بازی‌ها به افراد بزرگ‌تر از 7 سال توصیه می‌شوند. اگر در این بازی‌ها خشونت یا صحنه‌های ترسناک وجود داشته باشد، بسیار ملایم هستند.
• 12: در بازی‌های گروه سنی بزرگ‌تر از 12 سال خشونت ملایمی وجود دارد که معمولا روی شخصیت‌های فانتزی و غیرواقعی اعمال می‌شود. همچنین، ممکن است در این بازی‌ها شاهد اشاره غیرمستقیم به موضوعات جنسی باشید.
• 16: در بازی‌های این گروه سنی شاهد خشونت یا محتوای جنسی خواهید بود. خشونت در این بازی‌ها شبیه دنیای واقعی است و احتمال نشان‌دادن موادمخدر و مشروبات الکی یا استفاده از الفاظ رکیک نیز وجود دارد.
• 18: خشونت در بازی‌های گروه سنی بزرگ‌تر از 18 سال به‌اوج می‌رسد. محتوای جنسی و خشونت‌آمیز در این بازی‌ها بسیار شدید است.
• Bad Language: نشان می‌دهد در بازی الفاظ رکیک وجود دارد.
• Discrimination: در بازی شاهد تبعیض نژادی یا ترویج این رفتار خواهید بود.
• Drugs: این علامت نشان می‌دهد در بازی شاهد استعمال موادمخدر هستید.
• Fear: این علامت به معنی وجود صحنه‌های ترسناک در بازی است.
• Gambling: در این نوع بازی‌ها شرط‌بندی آموزش یا ترویج داده می‌شود.
• Sex: این بازی‌ها صحنه‌های جنسی یا دیالوگ‌های نامناسب دارند.
• Violence: خشونت و خون‌ریزی در این بازی‌ها بسیار زیاد است.
• Online: این بازی‌ها را به‌صورت آنلاین باید انجام داد.

با نظام رده بندی سنی ESRA در ایران آشنا شوید

کلمه ESRA مخفف Entertainment Software Rating Association یا همان «سازمان رده‌بندی نرم‌افزارهای سرگرمی» است. سازمان ESRA زیرنظر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از سال 1388 مشغول به کار است. در این سازمان مطالعات گسترده‌ای درزمینه اجتماعی و روان‌شناسی انجام شد تا بازی‌ها به‌طور کاملا علمی و اصولی رده بندی سنی شوند. به‌طور کلی، ESRA بازی‌ها را براساس محتوای آسیب‌زایشان بررسی و طبقه‌بندی می‌کند. ناشران بازی که به‌طور رسمی در کشور فعالیت می‌کنند، اجازه دارند بازی‌هایی را منتشر کنند که ESRA بررسی کرده است. بااین‌حال همان‌طورکه می‌دانید، بسیاری از بازی‌ها بدون مجوز ESRA دردسترس گیمرهای ایرانی قرار می‌گیرند. هرچند نظام ESRA نیز مانند سایر سیستم‌های رده‌بندی بازی فعال در دنیا تأثیر چندانی روی محدودسازی دسترسی گیمرهای کم‌سن‌و‌سال به محتوای نامناسب سنشان ندارد، درمجموع می‌تواند راهنمای مناسبی برای والدین باشد و آن‌ها را در انتخاب بازی برای فرزندشان کمک کند.

نظام ESRA براساس محتواهای آسیب‌رسانی مانند خشونت، ترس، موضوعات جنسی، موادمخدر، مشروبات الکلی، دخانیات، قمار، ناهنجاری‌های اجتماعی و نقض ارزش‌های دینی، بازی‌ها را در پنج گروه سنی طبقه‌بندی می‌کند. درادامه، درباره این پنج گروه توضیحاتی را ارائه می‌کنیم.

• 3+: طبق توضیحاتی که در وب‌سایت «اسرا» ارائه شده، کودکان 3 تا 7 سال تمایل زیادی به تقلید رفتارهای بزرگ‌سالان دارند و از محیط اطرافشان تأثیرات زیادی می‌پذیرند. اتفاقاتی که کودکان در این سنین می‌بینند، تصاویر ذهنی‌شان را شکل می‌دهند و روی شخصیت آنان تأثیر می‌گذارند. تجربه بازی‌هایی که محتوای آسیب‌زا دارند، تأثیرات مخرب زیادی روی کودکان این سن می‌گذارد.
• 7+: رده سنی 7 تا 12 سال نیز شباهت‌های زیادی به رده 3 تا 7 سال دارد. در این دوره نیز، هنوز شخصیت کودکان شکل نگرفته است. آن‌ها هنوز خیلی از الفاظ رکیک را نشنیده‌اند و بهتر است در بازی‌ها نیز با این الفاظ مواجه نشوند. وجود خشونت‌های کارتونی در بازی‌های این رده مشکلی ایجاد نمی‌کند و می‌تواند به تخلیه انرژی کودکان نیز کمک کند. وجود ترس در حد معقول نیز می‌تواند حس هیجان و کنجکاوی کودکان را ارضا و آن‌ها را برای مقابله با شرایط مشابه در زندگی واقعی آماده کند.
• 12+: 12 تا 15 سالگی ابتدای نوجوانی و سن بلوغ است. با‌توجه‌به اینکه شخصیت فرد در این دوره در حال شکل‌گیری است، وجود موضوعاتی مانند تبعیض نژادی در بازی‌ها می‌تواند روی نگرش فکری او تأثیرگذار باشد. بازیکن‌ها در این سنین آمادگی مواجهه با خشونت ملایم را دارند و می‌توانند بین ترس در دنیای مجازی و دنیای واقعی تمایز قائل شوند.
• 15+: 15 تا 18 سالگی درواقع سال‌های پایانی دوره نوجوانی هستند. تمایلات جنسی، افت تحصیلی، مصرف موادمخدر، افسردگی و… ازجمله مشکلات مربوط به این دوره هستند و محتوای بازی‌ها باید به‌گونه‌ای باشند که بروز این مشکلات را تشدید نکند. با‌توجه‌به اینکه افراد در این دوره به تعریف نسبتا کاملی از خود می‌رسند و شخصیتشان شکل می‌گیرد، می‌توانند با مواردی مثل خشونت واقعی و ترس و دیالوگ‌های نامناسب در بازی‌ها مواجه شوند و تأثیرات منفی آن‌ها را تشخیص دهند.
• 18+: پس از 18 سال افراد به سن قانونی رسیده‌اند و چشم‌انداز مشخصی در زندگی دارند. بازیکنان این رده سنی می‌توانند محتواهای مختلف در بازی‌ها را تجربه کنند و محدودیت خاصی در‌این‌زمینه نخواهند داشت.

سخن پایانی

بازی‌های ویدیویی به همان اندازه که مفید و سرگرم‌کننده هستند و می‌توانند به‌عنوان مدیوم هنری، برای انتقال بسیاری از پیام‌ها و مفاهیم استفاده شوند، اگر به رده‌بندی سنی و محتوایی آن‌ها توجه نشود، ممکن است آثار مخربی بر ذهن و روح کودکان و نوجوانان به‌جا بگذارند. شما در‌این‌باره چه فکر می‌کنید؟ آیا تاکنون انجام بازی‌های نامناسب با رده سنی خودتان را تجربه کرده‌اید؟ لطفا دیدگاه‌های خود را با ما به‌اشتراک بگذارید.