گوگل سرانجام نسخه بتا یا آزمایشی اندروید 10 یا همان اندروید کیو (Android Q) را منتشر کرد. همانند رویهای که برای نسخههای قبلی سیستمعاملهای اندرویدی وجود داشت، اندروید Q هم در مرحله آزمایشی بر روی برخی دستگاههای اندرویدی عرضه شده تا نقاط قوت و ضعف آن بررسی شود.
انتظار میرود نسخه نهایی اندروید 10 در پاییز سال جاری عرضه شود اما هماکنون، گوگل پس از اجرای مراسم گوگل I/O و معرفی این نسخه از سیستم عامل جدید اندروید، نسخه آزمایشی اندروید Q را منتشر کرد تا تغییراتی که در رابط کاربری (UI) مانند حالت تاریک (Dark Mode) و ژستهای حرکتی در آن ارائه شده، مورد بررسی از دید توسعهدهندگان و کاربران قرار گیرد. البته باید متذکر شد که موارد نامبرده، تغییراتی هستند که اکثر افراد متوجه آن میشوند چراکه قابل لمستر از دیگر مسائل هستند اما اینها، مهمترین تغییرات بوجود آمده در اندروید 10 نیستند.
بخشهای مهمتر، مواردی هستند که به نیازهای واقعی کاربران پاسخ میدهند و مشکلات قدیمی که در نسخههای قبلی سیستمعاملهای اندرویدی وجود داشت را برطرف میکنند. برای مثال، یکی از این موارد مهم، قابلیت Live Caption یا لایو کپشن است که بسیار شگفت انگیز است. از دیگر پیشرفتهای اندروید Q میتوان به حوزه امنیت و حریم خصوصی اشاره کرد که مدتهاست کاربران اندرویدی خواهان آن بوده و گوگل نیز در حال تلاش برای ارتقای آن است. در نهایت، گوگل بار دیگر تلاش کرده تا مشکل بروزرسانیهای دستگاههای اندرویدی را برطرف کند.
در این مقاله، سعی بر آن شده تا به طور کلی و یک نگاه اجمالی به تغییرات اعمال شده بیاندازیم، در نهایت میتوان در خصوص اندروید Q اینگونه گفت که گوگل تلاش کرده تا کارهای ناتمام خود در اندروید 9 پای را به اتمام برساند.
عناوین مطلب:
- تم تاریک در اندروید 10
- ژستهای ناوبری و دکمه بازگشت در اندروید کیو
- در اندروید Q چه اتفاقی میافتد اگر صفحه را از لبه سمت چپ به سمت راست بکشیم؟
- بروزرسانی های امنیتی اندروید جدید
- مجوزها و حریم خصوصی در Android Q
- Live Caption در اندروید کیو
- کنترل والدین و حالت فوکوس در اندروید 10
- اعلان ها در اندروید کیو
تم تاریک (Dark Theme) در اندروید 10
به گفته گوگل، تیم برنامهنویسان اندروید 10 پیش از آغاز مراسم گوگل I/O انتظار داشتند تا قابلیت تم تاریک یا Dark Theme، بزرگترین اتفاق در جریان معرفی قابلیتها و ویژگیهای اندروید کیو در مراسم باشد. اما در طول مراسم گوگل I/O آنچه مشاهده شد این بود که اگرچه تم تاریک یک ویژگی جدید در سیستمعامل اندروید محسوب میشود، اما یک قابلیت محبوب و پرطرفدار در سیستمعامل مک و ویندوز است که بر اساس شنیدهها در آخرین نسخه سیستمعامل iOS هم احتمالا عرضه خواهد شد.
تم تاریک در تمامی تمهای سیستمعاملهای اندرویدی پشتیبانی نمیشود، از این رو واضح نیست که چرا گوگل بهجای انتخاب نام «حالت تاریک» (Dark Mode) از تم تاریک (Dark Theme) استفاده کرد، شاید این ویژگی در بروزرسانیهای آینده تکمیل شود.
در هر صورت، فعالسازی تم تاریک در اندروید کیو کاری بسیار ساده است. کافیست وارد منوی تنظیمات سریع شوید؛ بر روی یک دکمه ضربه بزنید تا رابط کاربری از رنگ سفید به رنگ سیاه تغییر کند. البته باید بگوییم که تم تاریک واقعا به رنگ سیاه است، نه به رنگ خاکستری که در برخی از حالتهای تاریک دیدهایم. از نظر تئوری، این ویژگی بسیار به حفظ طول عمر باتری کمک خوااهد کرد و در واقع، در اندروید Q صرفهجویی در مصرف باتری، به صورت خودکار، تم تاریک را فعال خواهد کرد.
پشتیبانی برنامههای مختلف از تم تاریک، مساله دیگری است که گوگل تعهد داده تا تمامی برنامههای پیشفرض اندروید به زودی از آن پشتیبانی کنند. در حال حاضر، تم تاریک در تقویم و تصاویر گوگل قابل اجراست.
در خصوص توسعهدهندگان برنامههای شخص ثالث، گوگل اقدام به انتشار API خواهد کرد که به برنامه اطلاع دهد که آیا تم تاریک فعال است یا خیر. همچنین این API به توسعهدهندگان امکان اضافه کردن یک خط کد به برنامه برای ایجاد تم تاریک را خواهد داد. اگر توسعهدهندهگان با استفاده از این قابلیت میتواند برنامه خود را به گونهای بنویسند که در زمان فعال بودن تم تاریک، رنگهای برنامه تغییر کنند.
ژست های ناوبری و دکمه بازگشت در اندروید کیو
انتظار داریم ژستهای ناوبری در اندروید 10 موثرترین قسمت این نسخه از سیستمعامل جدید گوگل باشد. در ابتدا باید دو نکته را در نظر داشته باشیم؛ اول اینکه گوگل فقط هسته ژستهای ناوبری در اندروید کیو را از آیفون برداشته و دوم، گوگل تصمیم گرفته تا دکمه بازگشت (Back) را به صورت یک ژست حرکتی ارائه کند.
در اندروید Q، یک نوار باریک سفیدرنگ در پایین صفحه نمایش وجود دارد. اگر این نوار را به سمت بالا بکشید، وارد صفحه خانه (Home) خواهید شد. اگر نوار را به سمت بالا کشیده و حرکت دهید، وارد قسمت مالتی تسکینگ میشوید. برای حرکت بین برنامهها کافیست این نوار را با سرعت حرکت دهید. نحوه دسترسی به گوگل اسیستنت از طریق ژست ناوبری هنوز مشخص نشده است. برای وارد شدن به صفحه برنامهها، باید وارد Home شوید.
میتوان گفت که بزرگترین تفاوت میان این سیستم و آیفون، ایناست که نوار پایین به جای اینکه در کل صفحه باشد، در قسمتی جداگانه از صفحه نمایش قرار گرفته، از این رو استفاده از آن نسبتا راحتتر از آیفون است. برای آن دسته از کاربرانی که از آیفون به اندروید کوچ کردهاند، کار با اندروید گیو راحت بوده و مشکلاتی که با اندروید 9 داشتند را دیگر با آن مواجه نخواهند شد. در اندروید 9 پای، با مقدار بسیار زیادی ژست حرکتی روبرو بودید که بسیاری از آنها گنگ و مبهم بودند و گویا برخی از آنها بیهدف مورد استفاده قرار میگرفتند، موضوعی که در اندروید 10 برطرف شده است.
در مورد کیفیت انیمیشنها باید بگوییم که در اندروید کیو نسبت به اندروید 9 پای با بهبود پخش روبرو هستیم و میتوان گفت انیمیشنها روانتر اجرا میشوند. گوگل با کپی کردن هسته ژستهای ناوبری که بسیار عالی در آیفون اجرا میشوند، توانسته قدم بزرگی در اندروید بردارد و میتوان گفت که دکمه برگشت، بهترین حرکت گوگل در این مجموعه ژستهای حرکتی بود. برای بازگشت به عقب، کافیست در اندروید 10 از گوشه سمت چپ یا گوشه سمت راست، انگشت خود را بر روی علامت “>” نگهداشته و به طرف دیگر بکشید (Swipe کنید). این حرکت از چپ به راست یا بالعکس، در سراسر صفحه نمایش قابل اجراست و تا حدودی شبیه به اجرای ژست حرکتی هواوی در نسخه اندروید شخصیسازی شدهاش است.
بر اساس اخبار منتشر شده، گوگل قصد دارد تا این ژستهای حرکتی را در تمامی دستگاههایی که سیستمعامل اندروید Q را دریافت میکنند، اعمال کند. در این راستا توسعه دهندگان برنامههای اندرویدی و سازندگان رابط کاربری باید خود را با این قابلیت هماهنگ کنند.
در سال 2014 تعداد بسیار زیادی از توسعه دهندگان راهنمای «موارد طراحی» گوگل را در خصوص منوهای کشویی سمت چپ برنامهها دریافت کردند و امروز این قابلیت، یک ویژگی معمول و کاربردی در بسیاری از برنامههای اندرویدی است. با ضربه بر روی منوی کشویی، با مجموعهای از گزینهها روبرو میشویم. پس از آن گوگل تلاش کرد تا قابلیتهای زیادی را به طراحی برنامهها اضافه کند اما طراحی منوی کشویی سمت چپ، هنوز هم وجود دارد و استفاده میشود.
در اندروید Q چه اتفاقی میافتد اگر صفحه را از لبه سمت چپ به سمت راست بکشیم؟
به صورت پیشفرض، سوایپ اول منوی کشویی تنظیمات را باز کرده و سوایپ دوم برای بازگشت استفاده میشود. توسعهدهندگان میتوانند این ژست حرکتی را تغییر دهند.
به گفته گوگل، این ژست حرکتی در تمامی لبههای صفحه نمایش قابل اجراست، یعنی یک فضای بسیار وسیع که باید در تمامی برنامهها قابل اجرا باشد. اکثر شرکتها، مانند سامسونگ از این فضا برای مقاصد دیگری استفاده میکنند.
بروزرسانی های امنیتی اندروید 10
شرکت گوگل هر سال در تلاش است تا سیستمعامل اندروید را از نظر امنیتی ارتقا دهد و این بروزرسانیها معمولا به طور مداوم اتفاق میافتد. به نظر میرسد گوگل در آخرین نسخه از سیستمعامل اندروید خود این مساله را جدیتر گرفته و تلاش کرده تا تمرکز بیشتری بر روی امنیت Android Q داشته باشد. دو نوع بروزرسانی امنیتی وجود دارد: 1- بروزرسانی کلی که در نسخه نهایی سیستمعامل ارائه میشود؛ 2- بروزرسانیهای کوچک که به صورت ماهانه برای هر نسخه از سیستمعامل اندروید ارائه میشود.
بروزرسانیهای ماهانه، معمولا توسط تمامی دستگاههای اندرویدی دریافت نشده و بستگی زیادی به شرکت سازنده تلفن هوشمند دارد که این بروزرسانیها را توزیع و اعمال کند یا خیر. بر این اساس، گوگل یک طرح جدید به نام «پروژه اصلی» یا «Project Mainline» ایجاد کرد تا بتواند توسط آن بستههای کوچک آپدیتهای امنیتی را با تلفنهای هوشمند بیشتری به اشتراک بگذارد. برخی از این بروزرسانیها از طریق فروشگاه گوگل پلی صورت میگرفت، اما به مرور دیده شده که واسطهها، موجب کاهش سرعت دریافت بروزسانیها میشدند؛ به همین دلیل گوگل در تلاش است تا این واسطهها را حذف کند.
پروژه اصلی در حال حاضر بخشهای کمی از بروزرسانیها را شامل میشود. برای شروع، گوگل بر روی 14 ماژول اصلی سیستمعامل که میتواند به صورت مستقیم بروزرسانی شود، تمرکز کرده است. در واقع، گوگل با این روش میتواند مرورگر کروم را هر زمان که نیاز بداند، بروزرسانی کند؛ به همین ترتیب میتواند در صورت نیاز، برخی از ویژگیهای امنیتی سیستمعامل را نیز بروزرسانی کند.
اکثر بروزرسانیها به صورت خودکار توسط دانلود APK مشابه با فایل اصلی برنامههای اندرویدی صورت میگیرند. برخی از این ماژولها را میتوانید در ادامه مشاهده کنید:
- ANGLE
- APK
- Captive portal login
- Conscrypt
- DNS resolver
- Documents UI
- ExtServices
- Media codecs
- Media framework components
- Network permission configuration
- Networking components
- Permission controller
- Time zone data
- Module metadata
یکی از نکاتی که در لیست بالا به چشم میخورد اینست که ماژولهای ذکر شده، مجموعهای از موارد بسیار غیرمعمول و غیرشخصی هستند. گوگل در مراسم Google I/O به این نکته اشاره کرده که «پروژه اصلی» تنها در دستگاههایی که امکان ارتقا از اندروید 9 پای به اندروید کیو و همچنین دستگاههایی که به صورت پیشفرض، اندروید کیو بر روی آنها نصب است، قابل پشتیبانی خواهد بود.
تمام این موارد را میتوان به عنوان یک هشدار مهم در نظر گرفت؛ اینکه «پروژه اصلی» میتواند مانند یک امتیاز بسیار بزرگ باشد اما در حال حاضر تنها از برخی بروزرسانیها پشتیبانی میکند و تاثیر کلی بر اکوسیستم اندروید ندارد. معمولا مواردی که گوگل در مراسم Google I/O اعلام میکند، نیاز به بازه زمانی حدودا 2 ساله دارند تا به مرحله نهایی برسند و بتوانند بر روی تمامی دستگاههای اندرویدی اجرا شوند؛ بر این اساس میتوان تصور کرد که «پروژه اصلی» هم ممکن است چنین رویهای را پیش رو داشته باشد.
گوگل اعلام کرده که پروژه اصلی و دریافت بروزرسانیهای امنیتی حتی برای آن دسته از تلفنهای هوشمندی که از زیرساختهای گوگل پلی بیبهرهاند (مانند تلفنها و تبلتهای چینی) نیز قابل اجرا خواهد بود اما چگونگی این بروزرسانیها، وابسته به تعامل میان گوگل و شرکت سازنده دستگاه مورد نظر دارد.
چند سال قبل، گوگل با کمک پروژه تربل (Treble) امکان ارتقا از سیستمعاملهای قدیمی به سیستمعاملهای جدید را ممکن کرد. به این طریق، دستگاههای اندرویدی میتوانند اندروید 9 پای را راحتتر دریافت کنند. بر اساس آمار منتشر شده، تاکنون 10 درصد از دستگاههای اندرویدی، پس از گذشت 9 ماه از عرضه رسمی اندروید 9، این نسخه از سیستمعامل اندروید را دریافت کردهاند (این آمار با احتساب 80 درصد از دستگاههایی است که از اندروید اوریو به اندروید 9 ارتقا یافتهاند). شاید 10 درصد، آمار زیادی نباشد اما در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته نسبت به اندروید 8 اوریو، 2 برابر بیشتر بوده است.
تقریبا شرکتهای سازنده زیادی امکان دریافت نسخه بتای اندروید جدید را بر روی دستگاههای خود فراهم خواهند کرد. تلفنهای هوشمند پرچمدار گوگل از سری پیکسل نیز با اندروید جدید عرضه خواهند شد. به این ترتیب، تقریبا 15 دستگاه مختلف در حال حاضر، آماده دریافت Android Q هستند.
مجوزها و حریم خصوصی در Android Q
بسیاری از بروزرسانیهای امنیتی و حریم خصوصی اندروید، در نسخه بتای پیشین ارائه شدهاند. در سالهای اخیر گوگل نشان داده که تمایل دارد قابلیتهایی را ارائه کند که بیشتر تاثیر آنها بر روی توسعه دهندگان باشد. برای این منظور، برخی از هشدارهایی که پیش از تاثیرگذاری میدهد عبارتند از مواردی مانند مسدود کردنهای سختافزاری، مسدود کردن پسزمینه شروع به کار دستگاه، قفل شدن فضای ذخیرهسازی و مانند اینها.
یکی از مشکلاتی که برخی از کاربران اندرویدی با آن مواجه هستند، مساله موقعیت مکانی در اندروید است که گوگل در تلاش است آن را برطرف کند. گوگل در نسخه جدید سیستمعامل اندروید خود امکان فعالسازی محدود موقعیت مکانی برای برنامههایی که در حال اجرا هستند را خواهد داد. در حال حاضر، اگر یک برنامه به موقعیت مکانی شما دسترسی داشته باشد، یک اعلان (نوتیفیکیشن) کوچک در بالای صفحه نمایش ظاهر خواهد شد.
اما بخش مهم این قسمت، اضافه شدن قابلیت جدیدی به تنظیمات اندروید به نام «حریم خصوصی» است. در این قسمت، ترکیبی از تنظیمات و داشبوردهای مختلف برای نمایش و کنترل آنچه به اطلاعات شما دسترسی خواهد داشت، نمایش داده میشود. این قسمت همچنین شامل برخی از تنظیمات گوگل هم میشود؛ به این معنی که به جای پاک کردن آنها از طریق ورودی به حساب کاربری گوگل، در همین قسمت هم قابل حذف خواهند بود.
همچنین قسمتی برای دسترسی به مجوز تمام برنامهها در دستگاه شما نیز در اندروید کیو اضافه شده است. این یک لیست ساده از انواع اطلاعات و دادههایی است که میتوانید به آنها دسترسی داشته باشید (مانند مخاطبین، تقویم، تماسها،میکروفون، موقعیت مکانی و …). در واقع در این بخش، این موضوع که کدام برنامهها و به چه میزان به چه سطحی از اطلاعات دسترسی دارند، قابل مشاهده خواهد بود. گوگل در مراسم Google I/O اعلام کرد که 40 بروزرسانی مختلف در رابطه با امنیت، مجوزها و حریم خصوصی در اندروید جدید انجام خواهد شد.
Live Caption در اندروید کیو
این مقاله با پرداختن به تم تاریک و ژستهای حرکتی شروع شد، چراکه دو موضوع مهم و جذاب برای بسیاری از کاربران اندرویدی است. در قسمت بعدی به موضوع بروزرسانیهای امنیتی و حریم خصوصی پرداخته شد که دو موضوع بحرانی هستند که بر روی تمامی 2.5 میلیارد دستگاه اندرویدی جهان تاثیر گذار خواهند بود. اما قابلیتهای جدید اندروید Q به این موارد ختم نشد، Live Caption قابلیت دیگری است که میتوان آن را در دسته ویژگیهای جذاب اندروید 10 قرار داد.
Live Caption به کاربر اجازه میدهد که زیرنویس آنچه را که در یک ویدیو و یا صدای در حال پخش گفته میشود را در هر برنامه در تمامی سیستم عامل دریافت کند. این قابلیت، از «یادگیری ماشینی محلی» استفاده کرده و هیچ دادهای از آن به فضای ابری (Cloud) ارسال نشده و برای استفاده از آن نیازی به اینترنت نیست. پس از اینکه این قابلیت را در تنظیمات فعال کردید، دکمه جدیدی در قسمت زیر تنظیمات حجم صدا ظاهر خواهد شد. با ضربه زدن بر روی آن دکمه، یک کادر مشکی بر روی صفحهنمایش ظاهر میشود که زیرنویس در آن به نمایش درخواهد آمد. میتوانید این کادر مشکی را در سرتاسر صفحهنمایش حرکت دهید. تاخیر در این ویژگی کمتر از چند ثانیه است. با دوبار ضربه زدن بر روی این کادر، میتوانید آن را بزرگتر کرده و یا اندازه فونت و تنظیمات متن را تغییر دهید.
این قابلیت، همانند ویژگی Live Transcribe عمل میکند که گوگل در اوایل سال جاری میلادی عرضه کرد. همانند Live Transcribe، ویژگی Live Caption اجازه ذخیره زیرنویس را به کاربر نمیدهد. این قابلیت تاکنون بر روی برخی از ویدیوهای یوتیوب و پادکستها امتحان شده است و فرقی نمیکند که صدا را زیاد و یا کم کنید، در هر حالت Live Caption به صورت زیرنویس ظاهر خواهد شد. البته گوگل این امکان را برای برخی از برنامهها فراهم کرده که Live Caption را مسدود کنند. در برنامههایی مانند یوتیوب که از زیرنویس پشتیبانی میکردند، دکمه Live Caption میتواند جایگزین آن شود.
کنترل والدین و حالت فوکوس در اندروید Q
سال گذشته، گوگل و اپل داشبوردی را معرفی کردند که امکان نظارت و کنترل بر زمان صرف شده در برنامههای مختلف و تعیین محدودیت زمانی بر آنها را برای کاربر فراهم میکرد. گوگل در کنار این داشبورد، قابلیتی با نام Wind Down را نیز معرفی کرد که پس از گذشت زمانی مشخص، صفحه نمایش به رنگ خاکستری میشد تا به کاربر یادآوری کند که زمان استفاده از تلفن هوشمند روبه اتمام است.
در سال جاری، گوگل قابلیتهای سلامت دیجیتال خود یا Digital Wellbeing را گسترش داده و با ادغام «کنترل والدین» یا Parental Control در بخشی از تنظیمات خود، امکان نظارت بر دستگاههای اندرویدی را برای والدین فراهم کرده است. امکان نظارت والدین بر دستگاههای اندرویدی، از مدتها پیش توسط برنامه Family Link که در فروشگاه گوگل پلی موجود است، برای والدین فراهم شده بود. اکنون این ویژگی به صورت مستقیم در سیستمعامل اندروید 10 اضافه شده است.
ویژگی دیگری که در اندروید جدید شاهد آن هستیم، حالت فوکوس یا Focus Mode است که عملکردی شبیه به Do Not Disturb mode دارد. با این ویژگی میتوانید لیستی از برنامههایی که اعلانهای آنها باعث منحرف شدن یا پرتشدن حواس شما از اجرای برنامه دیگری میشود را انتخاب کنید، با این کار برنامهها به رنگ خاکستری شده و اعلانهای آنها پنهان خواهند شد.
اعلان ها در اندروید جدید
هر ساله گوگل در تلاش است تا در شیوه نمایش اعلانها در اندروید، تغییری ایجاد کند. در آخرین نسخه بتای اندروید کیو منتشر شده، زمانی که اعلانی دریافت میشود، نمیتوان با ضربه زدن در هر دو جهت چپ و راست، آن را رد کرد؛ با ضربه زدن به یک جهت، اعلان رد شده و با ضربه زدن به جهت دیگر، تنظیمات بیشتر برای نمایش اعلان ظاهر خواهد شد. در Android Q تغییر اصلی در این بخش، شیوهای جدید برای پاسخگویی به پیامهای متنی دریافتی است. در اندروید 10 گوگل امکانی فراهم کرده تا بر اساس متن پیام دریافتی بتوانید به آنها پاسخ دهید. برای مثال اگر کسی به شما پیامی حاوی آدرس ارسال کرد، میتوانید با ارسال پاسخهای سریع مانند «آنجا خواهم بود» به این پیام پاسخ دهید و یا اینکه بر روی نقشه گوگل ضربه بزنید. این قابلیت توسط یادگیری ماشینی کنترل شده و هیچ اطلاعاتی به فضای ابری ارسال نخواهد شد.
گوگل نام این ویژگی را «Notification Assistant» گذاشته و به گزارش توسعهدهندگان XDA، علاوه بر ارسال پیام، امکان اولویت دادن یک اعلان به سایر اعلانها را نیز فراهم میکند. در بررسی و آزمایش اندروید جدید توسط متخصصان وب سایت The Verge، قابلیتی تحت عنوان حباب (Bubble) در اندروید 10 دیده شده که مابین اعلان و پنجره برنامه است. این ویژگی همانند فیسبوک مسنجر و پنجرهها در سامسونگ عمل میکند. در این ویژگی میتوانید یک برنامه را به گونهای تنظیم کنید که به صورت یک پنجره پاپآپ کوچک در بالای صفحه نمایش، قرار بگیرد. اندازه این پنجرهها قابل تغییر خواهد بود.
گوگل در Android Q تلاش کرده تا قابلیتهای ناتمام در اندروید پای را به اتمام رسانده و چند ویژگی جدید اما مهم را نیز معرفی کند. همانطور که اشاره کردیم، با معرفی هر قابلیت جدید در یک سیستمعامل جدید اندروید، حدودا 2 سال زمان لازم است تا آن ویژگی به طور کامل بر روی تمامی دستگاههای اندرویدی دریافت، نصب و پذیرفته شده و خطاهای آن برطرف شود. در مراسم Google I/O این شرکت اعلام کرد که اندروید کیو آماده دریافت اینترنت پرسرعت 5G است.