در 25 سال گذشته، 3 تریلیون تن یخ جنوبگان به دریاها اضافه شده است

گرم شدن زمین، پدیده‌ای است که همه ما در آن سهم داریم. از کشیدن سیگار گرفته تا دود خارج شده از دودکش‌ها، همگی می‌توانند جو زمین را گرم کنند. گرم شدن زمین، رابطه مستقیمی با آب شدن یخ‌های جنوبگان و افزایش سطح آب دریاها دارد.

ماهواره‌های تحقیقاتی که به دور زمین در حال گردش هستند، بر اساس بررسی‌های سالانه گزارش کرده‌اند که حدود 200 میلیارد تن از یخ‌های قطب جنوب ذوب و وارد دریاها شده است. قطب جنوب یکی از منابع مهم وارد شدن یخ‌های چندین هزارساله به داخل دریاهاست. بر همین اساس سطح دریاها در سال‌های جاری، با رشد 0.6 میلی‌متر مواجه شده است. آخرین ارزیابی که در سال 2012 شده بود این مقدار 0.2 میلی‌متر بود که با بررسی‌های کنونی، افزایش سه برابری مشهودی دیده می‌شود.

نتیجه تحقیقات دانشمندان در این حوزه علمی، در مجله‌ معتبر نیچر (Nature) چاپ‌شده‌اند. دولت‌ها باید این نسبت‌ها و اطلاعاتی که توسط محققان به دست می‌آید را جدی بگیرند؛ چرا که به‌زودی مناطق نزدیک ساحل در سال‌های آینده درگیر بحران بالا آمدن سطح آب می‌شوند. همچنین کشورهای ساحلی با مشکلات بزرگ‌تری درگیر خواهند شد. محققان بیشترین نرخ ذوب شدن یخ‌های قطب جنوب را در ناحیه غربی آن می‌دانند؛ جایی که جریان آب‌های گرم، در هنگام رسیدن به یخچال به سطوح پایین می‌روند و پیشانی یخچال‌های قطبی را ذوب می‌کنند و قطعات کنده شده را با خود به اقیانوس‌ها می‌کشانند.

پروفسور اندرو شفرد به خبرگزاری بی‌بی‌سی، اینگونه توضیح می‌دهد:

ما هیچ برآوردی از زمان شروع این فرایند نداریم؛ اما آنچه که مسلم است، افزایش دما در ناحیه قطب جنوب است. امروز در جنوبگان، دما نیم درجه سلسیوس گرم‌تر از حالت عادی آن است که می‌تواند باعث به هم خوردن تعادل یخ‌ها شود. جنوبگان تحمل افزایش دما را ندارد و ممکن است 5 متر از ضخامت یخ‌ها در هرسال بر اثر این افزایش دما، ذوب شود. یخ‌های ذوب شده همان دلیلی است که باعث افزایش سطح آب دریاها می‌شود.

اندرو شفرد جزئی از گروه بزرگ تحقیقاتی بررسی تعادل توده‌های یخی (IMBIE) است. این گروه چند ملیتی تلاش می‌کنند تا میزان یخ‌های موجود در ورقه‌های یخی سراسر دنیا و سهم آن‌ها در افزایش سطح آب دریاها را اندازه‌گیری کرده و تخمین بزنند.

از سال 1990، سازمان فضایی بین‌المللی ماهواره‌های زیادی برای رصد جنوبگان به فضا ارسال کرده است. فعالیت کشورهای اروپایی برای زیر نظر داشتن تغییرات اقلیمی در این ناحیه از زمین به صورت پیوسته از سال 1992 شروع شده است. این ماهواره‌ها می‌توانند مقادیر یخ‌های موجود در قطب جنوب و شمال را اندازه‌گیری کنند؛ همچنین بر اساس اندازه‌گیری‌های متوالی، میزان یخ‌های ذوب شده را تخمین می‌زنند. برخی از این ماهواره‌ها مأموریت‌های ویژه‌ای برای تخمین حجم یخ‌های موجود در قطب دارند که این کار را با استفاده از تغییر اندازه گرانش، درگذر از روی این مناطق اندازه‌گیری می‌کنند. موسسه IMBIE تمام اطلاعاتی که از ماهواره‌های تحقیقاتی به زمین مخابره می‌شوند را یکجا بررسی می‌کنند تا بتوانند نتیجه‌ای روشن در مورد اینکه چه اتفاقی بر سر قاره‌های سفیدپوش می‌آید یا خواهد آمد، ارائه دهند.

یخچال شناسان (Glaciologists)، معمولاً سه ناحیه مختلف برای یخچال‌های واقع در قطب در نظر می‌گیرند که هر یک از آن‌ها رفتارهای متفاوتی دارند. بر اساس اندازه‌گیری‌های عقب‌نشینی یخ‌ها و یخچال‌ها در قسمت غربی جنوبگان، برآورد شده است که از سال‌های 1992 تا 2017، میزان آزاد شدن یخ‌ها از یخچال به سمت دریا از 53 میلیارد تن به 159 میلیارد تن در سال افزایش یافته است. در شبه‌جزیره قطب جنوب که نزدیک‌ترین قسمت آن به قسمت جنوبی، امریکای جنوبی است، نرخ سرازیر شدن یخ‌ها و ذوب شدن آن‌ها از 7 میلیارد تن به 33 میلیارد تن افزایش یافته است. بر اساس برآوردهای محققان، علت این افزایش نرخ ذوب شدن، آزاد شدن یخ‌های شناوری است که در درون یخچال مذکور بودند. این یخ‌های بزرگ، در مواردی بر اثر تخریب یخچال‌ها در آب اقیانوس‌ها رها می‌شوند و به تدریج شروع به ذوب شدن می‌کنند.

قسمت شرقی قطب جنوب، پهناورترین قسمت آن است که در طول سال‌های اخیر به مساحت آن مقداری افزوده‌ شده است. بیشتر قسمت‌های این ناحیه پوشیده از برف و یخ است و بارش‌های مختلف در طول سال باعث جمع شدن میلیون‌ها تن برف در این منطقه شده است. نرخ ذوب شدن برف و یخ در این قسمت نسبت به دیگر قسمت‌های جنوبگان متفاوت اس؛ هرچند سالانه در حدود 5 میلیارد تن از یخ‌های این قسمت هم به دریاها سرازیر می‌شود.

محققان IMBIE نگران هستند که این افزایش نرخ یخ در شرق نتواند کاهش یخ در غرب جنوبگان و شبه‌جزیره را جبران کند. سال 2012 اتفاق نادری در دماغه شرقی قطب جنوب اتفاق افتاد. طی این حادثه یک تکه یخ بزرگ از یخچال جدا شد و روانه دریا شد. این اتفاق امید محققان به توانایی برقراری تعادل توسط قسمت شرقی را به کل از بین برد. سطح دریاهای آزاد هرساله 3 میلی‌متر افزایش می‌یابد. این افزایش ارتفاع می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که گرم شدن آب دریاها و آب‌وهوا از جمله آن‌هاست؛ اما بر اساس تحقیقات انجام شده در قطب شمال و قطب جنوب، ذوب شد یخ در قطب‌ها، مخصوصاً جنوبگان تأثیر بیشتری بر این پدیده دارد.

پروفسور شفر که یکی از اساتید دانشگاه لیدز، انگلستان نیز است می‌گوید:

افزایش سه برابری آب شدن یخ‌های قطب جنوب سهم به سزایی در افزایش آب دریاهای آزاد دارد. شاید قبلاً گرینلند یکی از مشکلات بزرگ ما در افزایش سطح آب دریاها بود اما این روزها، تقریباً در مقابل پدیده‌های دیگر می‌توان سهم آن را نادیده گرفت.

در مجموع، قطب جنوب از سال 1992 تا به حال در حدود 2.7 تریلیون تن یخ وارد دریاها کرده است که به واسطه این افزایش آب، سطح دریاهای آزاد 7.5 میلی‌متر بالا رفته است. در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در رابطه با وضعیت قاره‌ها و تغییرات آن‌ها در اثر گرم شدن زمین و افزایش سطح دریاها انجام شده است که غالباً به صورت مقاله در مجله نیچر چاپ‌ شده‌اند.

در یکی از این مقاله‌ها، دانشمندان آلمانی و آمریکایی بر روی مسئله‌ای کار می‌کنند که مربوط به بازخورد ذوب شدن یخ‌های روی سطح زمین و تغییر شکل سنگ‌های بستر است. یخچال‌ها روی بسترهای سنگی زمین قرار گرفته‌اند و وزن زیادی را ایجاد کرده‌اند. این وزن زیاد، باعث تغییر شکل در سنگ‌های زیرین و سنگ‌بستر شده است. ذوب شدن یخ و کاهش وزن یخ روی لایه‌های سنگی، موجب بالا آمدن لایه‌های بالایی زمین می‌شود و سنگ‌های بستر، شروع به جابجایی می‌کنند. بررسی لایه‌های زمین‌شناختی نشان می‌دهد که این اتفاق در سال‌های بسیار دور، انجام شده است. این کار باعث می‌شود که ارتباط مستقیم یخ‌ها با آب قطع شود.

دکتر پیپا وایتهوس از دانشگاه دورهام انگلیس می‌گوید:

این اتفاق همانند ترمز گرفتن در دوچرخه است. زمانی که شما ترمز دوچرخه را فشار می‌دهید، لنت‌های ترمز شروع به بالا رفتن می‌کنند. دقیقاً همان کاری که لایه‌های زمین در طول مدت‌زمان آب شدن یخچال‌ها انجام می‌دهند. بالا آمدن لایه‌های بستر می‌تواند یخ‌های بیشتری را حفظ کند اما سرعت بالا آمدن آن‌قدر زیاد نیست که بتواند در مقابل گرم شدن آب‌ها و ذوب شدن یخ‌ها مقاومت کند. گرم شدن اقیانوس‌ها باعث شده است که لایه‌های یخ در قطبین به شدت کاهش ضخامت دهند؛ که خبر بدی برای ما است.

کلام آخر

تخمینی که محققان IMBIE قبلاً در مورد سهم اقیانوس جنوب در افزایش یافتن سطح دریاها تا پایان قرن جاری زده‌اند، بسیار کمتر از شبیه‌سازی کامپیوتری بود. این بار تخمینی بر اساس شواهد تازه‌ای که از آب شدن یخ‌های جنوبگان زده شده است، بسیار بیشتر از اعداد قبلی و نزدیک به برآوردها کامپیوتری است. بر اساس برآوردها، سطح دریاها تا سال 2100، 50 تا 60 سانتی‌متر بالا خواهد آمد و این مشکل بزرگی است که گریبان همه سواحل را خواهد گرفت. بالا آمدن آب پدیده ساده‌ای است اما شهرهایی همانند ونیز به زیر آب خواهند رفت. طوفان‌های دریایی می‌توانند شهرهای ساحلی قاره‌های مختلف را نابود کنند. بالا آمدن آب در کره زمین می‌تواند تعادل آب‌وهوایی را بر هم زند و موجب افزایش بارش‌های سیل‌آسا گردد. در بخش نظرات، دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید.